Рі́зальний інструме́нт — інструмент, призначений для зміни форми та розмірів заготовки шляхом видалення частини матеріалу у вигляді стружки, або шламу, тобто різальний інструмент використовується для оброблення матеріалів різанням.
Різальний інструмент | |
Різальний інструмент у Вікісховищі |
Класифікація
Різальний інструмент відповідно до ДСТУ 2233-93 Інструменти різальні. Терміни та визначення складається:
- з корпуса(державки) — частини різального інструмента, який несе на собі всі його елементи;
- кріпильної частини для встановлення та/або кріплення в технологічному обладнанні або пристосуванні та леза інструмента — клиноподібного елемента різального інструмента для проникнення в матеріал заготовки і видалення шару матеріалу.
Поділяються:
- за типом застосування — ручні, станочні, будівельні, монтажний, і т. д.
- за типом матеріалу, що підлягає обробці — металорізальний, дереворізальний тощо,
- за типом матеріалу, що застосовується — швидкорізальні, твердосплавні, і т. д.,
- за типом деталі, що підлягає обробці — зуборізний, різьбоутворюючий, і т. д.,
- за характером обробки — абразивний, шліфувальний, і т. д.
Основні види різального інструменту
Інструментальні матеріали
Інструментальними є матеріали, основне призначення яких — оснащення робочої частини інструментів.
- Інструментальні сталі:
- Тверді сплави.
- Надтверді матеріали.
- .
Інструментальні сталі
- Вуглецеві інструментальні сталі позначаються літерою У. Цифра показує масовий вміст вуглецю в сталі, помножене на 10. У сталі У10 вміст вуглецю становить 1 %. Буква А — високоякісна сталь з пониженим вмістом домішок. Застосовуються для інструменту, що працює з невеликою швидкістю — наприклад для напилків.
Приклад вуглецевих інструментальних сталей: У7, У7А до У13, У13А.
Твердість після термообробки: 58-63 HRC.
Теплостійкість: 200—220°С.
Застосування: напилки, зубила, ручні мітчики, тобто інструмент, що працює з невеликою швидкістю.
- Леговані інструментальні сталі позначаються цифрою, що характеризує масове вміст вуглецю в десятих частках відсотка (якщо цифри немає, то вуглецю 1 %), за якою слідують літери, що відповідають легуючим елементам (Г-марганець, Х-хром, С-кремній, В- вольфрам, Ф-ванадій) і цифри, що позначають елементи у відсотках. Наприклад, в сталі 9ХС: 0.9 % — вуглецю, 1 % — хрому, 1 % — кремнію. Останнє: залізо і домішки.
Твердість після термообробки: 63-66 HRC.
Теплостійкість до 250 °C.
Застосування: ручні плашки, різьбові калібри, ручні ножівкові полотна.
- Швидкорізальні сталі позначаються літерами (Р — вольфрам, М — молібден, Ф — ванадій, А — азот, К — кобальт, Т — титан, Ц — цирконій).
Наприклад, сталь марки 11Р3АМ3Ф2 містить: 1.1 % — вуглецю, 3 % — вольфраму, 1 % — азоту, 3 % — молібдену, 2 % — ванадію.
Приклади швидкорізальних сталей: Р18, Р12, Р9, Р6М5, Р6М5К5.
Твердість після термообробки: 63-65HRC.
Теплостійкість: 620—630 °C.
Застосовується для всіх видів різального інструменту, що використовується на верстатах зі швидкістю різання до 20 м/с.
Тверді сплави
Стандартні марки твердих сплавів складаються з карбідів вольфраму (В), титану (Т), танталу (Т). Як зв'язка використовується кобальт (К).
Наприклад, в сплаві ВК8: 8 % — кобальту і 92 % — карбіду вольфраму.
У сплаві Т5К10: 5 % — карбіду титану, 10 % — кобальту і 85 % — карбіду вольфраму.
Твердість твердих сплавів близько 90 HRA.
Теплостійкість: 800—1000 °C.
Швидкість різання до 200 м/с.
Переважно сплави типу ВК використовуються для обробки сірого чавуну., Кольорових металів і їх сплавів, а також корозійно-стійких важкооброблюваних сталей і сплавів, у тому числі і сплавів титану.
Сплави типу ТК — титано-вольфрамова група сплавів, яка використовується для обробки вуглецевих і легованих сталей, причому з великим вмістом титану (Т30К4) на чистових режимах, а зі збільшеним вмістом кобальту (Т5К12) на чорнових режимах.
Виділено три групи застосовності твердосплавного інструменту:
1. Група Р — для матеріалів, що дають зливну стружку (сталь);
2. Група К — для матеріалів, що дають стружку надлому (чавун);
3. Група М — універсальні сплави.
Кожна група має свій колір маркований: Р — синій, К — червоний, М — жовтий. Твердосплавні матеріали поставляються в різних видах. Заготовки під напайки регламентовані ГОСТом 25393 — 82. Кожна форма і типорозмір мають свій номер за ГОСТом, що складається з п'яти цифр. При замовленні цих пластин треба вказати номер ГОСТу, який визначає форму, номер конкретної пластини в цьому ГОСТі, а також марку сплаву.
Широко використовуються також змінні багатогранні пластини (СМП). СМП кріпляться на корпусі інструмента механічним способом, наприклад гвинтом через центральний отвір, прихопивши або клином. СМП не перезагострюються після зносу всіх граней, а відправляються на переробку. Переточування СМП не має ніякого сенсу, тому що після переточування зменшуються розміри пластини, а паз на корпусі інструмента розрахований на розміри нової пластини. Заміну СМП можна робити на інструменті, не знімаючи його з верстата. СМП випускаються різних класів допуску: U, G, M, E, C. При замовленні СМП необхідно вказати номер ГОСТу, який визначає форму. Так наприклад пластини різальні, змінні, багатогранні, твердосплавні квадратної форми мають розміри і конструкцію за ГОСТом 19049 — +80. Пластина з гранню 12,7 мм, товщиною 3.18 мм, класу допуску «U» має номер у цьому ГОСТі 03111-120308 або буквене позначення SNUN-120308, причому кожна цифра або літера мають свій сенс. Цифри 03111 або літери SNUN визначають форму пластини і клас допуску. Число 12 означає довжину ріжучої кромки пластини, а саме 12,7 мм, число 03 — товщину пластини 3,18 мм, а 08 — радіус округлення при вершині 0,8 мм.
Мінералокераміка
Мінералокерамічні інструментальні матеріали мають високу твердість, тепло- і зносостійкість. Їх основою є глинозем Al2O3 (оксидна кераміка) або суміш Al2O3 з карбідами і нітриду (). Приклад таких матеріалів: ВОК-60, . Твердість до 94 HRA.
Призначення: чистова і напівчистова обробка загартованих сталей (45-60 HRC), чавунів. Швидкість різання до 400 м/с. Мінералокераміка поставляється у вигляді непереточуваних багатогранних пластин, форма і розміри яких визначені ГОСТом 25003 — 81.
Пластини випускаються наступних форм: правильний , квадрат, ромб з кутом 80°, коло. Кріплення в корпусах інструменту, в основному різців і фрез, відбувається виключно механічним способом, а саме кріпленням зверху, тому що ці пластини не мають отворів.
Надтверді матеріали
Надтверді матеріали мають високу твердість (до 96 HRA), характеризуються зносостійкістю та низьким коефіцієнтом тертя. Поділяються на матеріали на основі природних і синтетичних алмазів і на основі кубічного нітриду бору. Найкращим для обробки є алмаз. Він і твердий, і зносостійкий, і міцний, але і він має один, але дуже суттєвий недолік: він хімічно активний до заліза, тому сталь ним обробляти не можна. Застосовують алмазний інструмент для шліфування твердих сплавів, заточення і доведення твердосплавного інструменту, виправлення шліфувальних кіл.
Найхарактернішим представником надтвердих матеріалів на основі кубічного нітриду бору є (або композит 01). Він призначений для чистової обробки загартованих сталей з HRC до 63. Тобто К01 запросто можна обробляти загартовані інструментальні сталі. Композитом також можна шліфувати твердий сплав, тобто заточувати твердосплавний інструмент. Форма і розміри пластин з надтвердих матеріалів визначені ТУ2-035-808-81. Бувають такі форми пластин: круглі, квадратні, ромбічні, тригранні. Кріплення пластин з надтвердих матеріалів, також як і пластин, з мінералокераміки, відбувається тільки механічним способом.
Деякі інструменти
Примітки
- ДСТУ 2249-93 Оброблення різанням. Терміни, визначення та позначення.
- ДСТУ 2233-93
Джерела
- ДСТУ 2233-93 Інструменти різальні. Терміни та визначення.
- Родин П. Р. Металлорежущие инструменты. К.: Вища школа (рос.)
- Сахаров Г. И., Арбузов О. Б., Боровой Ю. Л. и др. Металлорежущие инструменты. — М.: Машиностроение, 1989. — 327 с. (рос.)
Вікісховище має мультимедійні дані за темою: Різальний інструмент |
Це незавершена стаття з технології. Ви можете проєкту, виправивши або дописавши її. |
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Ri zalnij instrume nt instrument priznachenij dlya zmini formi ta rozmiriv zagotovki shlyahom vidalennya chastini materialu u viglyadi struzhki abo shlamu tobto rizalnij instrument vikoristovuyetsya dlya obroblennya materialiv rizannyam Rizalnij instrument Rizalnij instrument u VikishovishiFreza cilindrichna sucilna vigotovlena zi shvidkorizalnoyi staliSverdlo cilindrichne sucilneKlasifikaciyaRizalnij instrument vidpovidno do DSTU 2233 93 Instrumenti rizalni Termini ta viznachennya skladayetsya z korpusa derzhavki chastini rizalnogo instrumenta yakij nese na sobi vsi jogo elementi kripilnoyi chastini dlya vstanovlennya ta abo kriplennya v tehnologichnomu obladnanni abo pristosuvanni ta leza instrumenta klinopodibnogo elementa rizalnogo instrumenta dlya proniknennya v material zagotovki i vidalennya sharu materialu Podilyayutsya za tipom zastosuvannya ruchni stanochni budivelni montazhnij i t d za tipom materialu sho pidlyagaye obrobci metalorizalnij derevorizalnij tosho za tipom materialu sho zastosovuyetsya shvidkorizalni tverdosplavni i t d za tipom detali sho pidlyagaye obrobci zuboriznij rizboutvoryuyuchij i t d za harakterom obrobki abrazivnij shlifuvalnij i t d Osnovni vidi rizalnogo instrumentuInstrument tokarnoyi grupi V osnovnomu ce rizci Instrument frezernoyi grupi V osnovnomu ce frezi Instrument dlya obrobki otvoriv Ce sverdla zenkeri rozvertki zenkovki Ce mitchiki plashki Ce dovbyaki cherv yachni frezi ta inshe Ce protyazhki proshivki i t d Instrumentalni materialiInstrumentalnimi ye materiali osnovne priznachennya yakih osnashennya robochoyi chastini instrumentiv Instrumentalni stali Vuglecevi stali Legovani stali Shvidkorizalni stali Tverdi splavi Nadtverdi materiali Instrumentalni stali Dokladnishe Instrumentalna stal Vuglecevi instrumentalni stali poznachayutsya literoyu U Cifra pokazuye masovij vmist vuglecyu v stali pomnozhene na 10 U stali U10 vmist vuglecyu stanovit 1 Bukva A visokoyakisna stal z ponizhenim vmistom domishok Zastosovuyutsya dlya instrumentu sho pracyuye z nevelikoyu shvidkistyu napriklad dlya napilkiv Priklad vuglecevih instrumentalnih stalej U7 U7A do U13 U13A Tverdist pislya termoobrobki 58 63 HRC Teplostijkist 200 220 S Zastosuvannya napilki zubila ruchni mitchiki tobto instrument sho pracyuye z nevelikoyu shvidkistyu Legovani instrumentalni stali poznachayutsya cifroyu sho harakterizuye masove vmist vuglecyu v desyatih chastkah vidsotka yaksho cifri nemaye to vuglecyu 1 za yakoyu sliduyut literi sho vidpovidayut leguyuchim elementam G marganec H hrom S kremnij V volfram F vanadij i cifri sho poznachayut elementi u vidsotkah Napriklad v stali 9HS 0 9 vuglecyu 1 hromu 1 kremniyu Ostannye zalizo i domishki Tverdist pislya termoobrobki 63 66 HRC Teplostijkist do 250 C Zastosuvannya ruchni plashki rizbovi kalibri ruchni nozhivkovi polotna Shvidkorizalni stali poznachayutsya literami R volfram M molibden F vanadij A azot K kobalt T titan C cirkonij Napriklad stal marki 11R3AM3F2 mistit 1 1 vuglecyu 3 volframu 1 azotu 3 molibdenu 2 vanadiyu Prikladi shvidkorizalnih stalej R18 R12 R9 R6M5 R6M5K5 Tverdist pislya termoobrobki 63 65HRC Teplostijkist 620 630 C Zastosovuyetsya dlya vsih vidiv rizalnogo instrumentu sho vikoristovuyetsya na verstatah zi shvidkistyu rizannya do 20 m s Tverdi splavi Dokladnishe Tverdi splavi Standartni marki tverdih splaviv skladayutsya z karbidiv volframu V titanu T tantalu T Yak zv yazka vikoristovuyetsya kobalt K Napriklad v splavi VK8 8 kobaltu i 92 karbidu volframu U splavi T5K10 5 karbidu titanu 10 kobaltu i 85 karbidu volframu Tverdist tverdih splaviv blizko 90 HRA Teplostijkist 800 1000 C Shvidkist rizannya do 200 m s Perevazhno splavi tipu VK vikoristovuyutsya dlya obrobki sirogo chavunu Kolorovih metaliv i yih splaviv a takozh korozijno stijkih vazhkoobroblyuvanih stalej i splaviv u tomu chisli i splaviv titanu Splavi tipu TK titano volframova grupa splaviv yaka vikoristovuyetsya dlya obrobki vuglecevih i legovanih stalej prichomu z velikim vmistom titanu T30K4 na chistovih rezhimah a zi zbilshenim vmistom kobaltu T5K12 na chornovih rezhimah Vidileno tri grupi zastosovnosti tverdosplavnogo instrumentu 1 Grupa R dlya materialiv sho dayut zlivnu struzhku stal 2 Grupa K dlya materialiv sho dayut struzhku nadlomu chavun 3 Grupa M universalni splavi Kozhna grupa maye svij kolir markovanij R sinij K chervonij M zhovtij Tverdosplavni materiali postavlyayutsya v riznih vidah Zagotovki pid napajki reglamentovani GOSTom 25393 82 Kozhna forma i tiporozmir mayut svij nomer za GOSTom sho skladayetsya z p yati cifr Pri zamovlenni cih plastin treba vkazati nomer GOSTu yakij viznachaye formu nomer konkretnoyi plastini v comu GOSTi a takozh marku splavu Shiroko vikoristovuyutsya takozh zminni bagatogranni plastini SMP SMP kriplyatsya na korpusi instrumenta mehanichnim sposobom napriklad gvintom cherez centralnij otvir prihopivshi abo klinom SMP ne perezagostryuyutsya pislya znosu vsih granej a vidpravlyayutsya na pererobku Peretochuvannya SMP ne maye niyakogo sensu tomu sho pislya peretochuvannya zmenshuyutsya rozmiri plastini a paz na korpusi instrumenta rozrahovanij na rozmiri novoyi plastini Zaminu SMP mozhna robiti na instrumenti ne znimayuchi jogo z verstata SMP vipuskayutsya riznih klasiv dopusku U G M E C Pri zamovlenni SMP neobhidno vkazati nomer GOSTu yakij viznachaye formu Tak napriklad plastini rizalni zminni bagatogranni tverdosplavni kvadratnoyi formi mayut rozmiri i konstrukciyu za GOSTom 19049 80 Plastina z grannyu 12 7 mm tovshinoyu 3 18 mm klasu dopusku U maye nomer u comu GOSTi 03111 120308 abo bukvene poznachennya SNUN 120308 prichomu kozhna cifra abo litera mayut svij sens Cifri 03111 abo literi SNUN viznachayut formu plastini i klas dopusku Chislo 12 oznachaye dovzhinu rizhuchoyi kromki plastini a same 12 7 mm chislo 03 tovshinu plastini 3 18 mm a 08 radius okruglennya pri vershini 0 8 mm Mineralokeramika Mineralokeramichni instrumentalni materiali mayut visoku tverdist teplo i znosostijkist Yih osnovoyu ye glinozem Al2O3 oksidna keramika abo sumish Al2O3 z karbidami i nitridu Priklad takih materialiv VOK 60 Tverdist do 94 HRA Priznachennya chistova i napivchistova obrobka zagartovanih stalej 45 60 HRC chavuniv Shvidkist rizannya do 400 m s Mineralokeramika postavlyayetsya u viglyadi neperetochuvanih bagatogrannih plastin forma i rozmiri yakih viznacheni GOSTom 25003 81 Plastini vipuskayutsya nastupnih form pravilnij kvadrat romb z kutom 80 kolo Kriplennya v korpusah instrumentu v osnovnomu rizciv i frez vidbuvayetsya viklyuchno mehanichnim sposobom a same kriplennyam zverhu tomu sho ci plastini ne mayut otvoriv Nadtverdi materiali Nadtverdi materiali mayut visoku tverdist do 96 HRA harakterizuyutsya znosostijkistyu ta nizkim koeficiyentom tertya Podilyayutsya na materiali na osnovi prirodnih i sintetichnih almaziv i na osnovi kubichnogo nitridu boru Najkrashim dlya obrobki ye almaz Vin i tverdij i znosostijkij i micnij ale i vin maye odin ale duzhe suttyevij nedolik vin himichno aktivnij do zaliza tomu stal nim obroblyati ne mozhna Zastosovuyut almaznij instrument dlya shlifuvannya tverdih splaviv zatochennya i dovedennya tverdosplavnogo instrumentu vipravlennya shlifuvalnih kil Najharakternishim predstavnikom nadtverdih materialiv na osnovi kubichnogo nitridu boru ye abo kompozit 01 Vin priznachenij dlya chistovoyi obrobki zagartovanih stalej z HRC do 63 Tobto K01 zaprosto mozhna obroblyati zagartovani instrumentalni stali Kompozitom takozh mozhna shlifuvati tverdij splav tobto zatochuvati tverdosplavnij instrument Forma i rozmiri plastin z nadtverdih materialiv viznacheni TU2 035 808 81 Buvayut taki formi plastin krugli kvadratni rombichni trigranni Kriplennya plastin z nadtverdih materialiv takozh yak i plastin z mineralokeramiki vidbuvayetsya tilki mehanichnim sposobom Deyaki instrumentiRozvertka Sverdlo Zenker Freza RizecPrimitkiDSTU 2249 93 Obroblennya rizannyam Termini viznachennya ta poznachennya DSTU 2233 93DzherelaDSTU 2233 93 Instrumenti rizalni Termini ta viznachennya Rodin P R Metallorezhushie instrumenty K Visha shkola ros Saharov G I Arbuzov O B Borovoj Yu L i dr Metallorezhushie instrumenty M Mashinostroenie 1989 327 s ros Vikishovishe maye multimedijni dani za temoyu Rizalnij instrument Ce nezavershena stattya z tehnologiyi Vi mozhete dopomogti proyektu vipravivshi abo dopisavshi yiyi