Олекса́ндр Кири́лович Ка́верзнєв (рос. дореф. Каверзневъ Александръ Кирилловичъ; 29 серпня (9 вересня) 1774, Смоленська губернія, Російська імперія — 25 лютого (9 березня) 1867, Санкт-Петербург, Російська імперія) — російський кораблебудівник XIX століття, генерал-лейтенант корпусу корабельних інженерів, що збудував близько 140 бойових суден і склав «Урочний реєстр» — одне з перших статутних положень у сфері кораблебудування Російської імперії, що регламентувало технологічний процес у всіх адміралтействах країни.
Каверзнєв Олександр Кирилович | |||
---|---|---|---|
Ім'я при народженні | рос. дореф. Каверзневъ Александръ Кирилловичъ | ||
Народження | 29 серпня (9 вересня) 1774 Смоленська губернія, Російська імперія | ||
Смерть | 25 лютого (9 березня) 1867 (92 роки) Санкт-Петербург, Російська імперія | ||
Поховання | |||
Країна | Російська імперія | ||
Вид збройних сил | Російський імператорський флот | ||
Освіта | Смоленське головне народне училище | ||
Роки служби | 1794 — 1853 | ||
Член | Кораблебудівний обліковий комітет | ||
Звання | генерал-лейтенант корпусу корабельних інженерів | ||
Нагороди |
Життєпис
Ранні роки
Народився 29 серпня 1774 року (за іншими даними — 1775 року) в Смоленській губернії в сім'ї священнослужителів — дід Авакум і батько Кирило Каверзнєви були священниками. З десятирічного віку виховувався в сім'ї свого рідного дядька — російського вченого, біолога .
У 1793 році, після закінчення головного народного училища в Смоленську, виїхав до Херсона. 1 січня 1794 року вступив на службу в Чорноморське адміралтейство корабельним учнем 2-го класу. У 1797 році переведений у Санкт-Петербурзьке адміралтейство, відвідував лекції в Морському кадетському корпусі. 1 січня 1798 року проведений у навчені тіммермани, влітку того ж року призначений викладачем у відкрите в Санкт-Петербурзі перше у світі Училище корабельної архітектури, в якому пропрацював до 1804 року, а згодом почав практичну діяльність на суднобудівних верфях.
У 1804 році в Головному гребному порту Санкт-Петербурга спустив на воду 14 канонерських човнів, виправляв у Гатчині і Павловську придворні судна. 26 жовтня 1804 року проведений у помічники корабельного майстра 14-го класу. У 1806 році на спустив на воду 22 канонерські човни. 1 січня 1808 року проведений в помічники корабельного майстра 12-го класу.
Протягом 1808—1809 років продовжував будувати канонерські човни: 6 човнів — у місті Куопіо Великого князівства Фінляндського, 16 — у ризькому порту, 40 човнів і 28 транспортних суден на Лодейнопольській верфі. З 1810 року переробляв у Санкт-Петербурзькому порту 10 транспортних суден у шхуни. Там же спустив на воду збудований за своїми кресленнями острівський човен — плоскодонне судно для мілководдя.
Протягом 1813 року виправляв судна гребного флоту і придворні судна в Павловську, у 1814 році спустив на воду імператорську яхту у вигляді фрегата «Росія», за що був нагороджений золотим годинником. Після побудови яхти-фрегата переведений у ревельський порт для виправлення військових суден. 1 січня 1817 року проведений в помічники корабельного майстра 9-го класу.
На Чорноморському флоті
1 січня 1821 року проведений в корабельні майстри і відряджений у Херсон командиром кораблебудівної команди. Протягом 1823—1827 років у Херсонському адміралтействі спустив на воду 74-гарматні лінійні кораблі і , 44-гарматний фрегат , 10-гарматні бомбардирські судна типу брига «Суперник», «Подібний» і «Ревнитель», 10-гарматні люгери «Глибокий» і «Широкий», 13 канонерських човнів і 60 флашхоутів для наплавного моста через річку Дунай.
22 липня 1824 року проведений у корабельні майстри 8-го класу, а 23 лютого 1827 року — у підполковники корпусу корабельних інженерів. 15 липня 1827 року спустив на воду перший на Чорному морі колісний пароплав «Одеса», який добудовував після смерті головного будівника пароплава І. С. Разумова. У 1828 році нагороджений орденами Святого Володимира IV ступеня і Святої Анни II ступеня.
Протягом 1828—1830 років працював на верфях міста Миколаєва, де спустив на воду 84-гарматні лінійні кораблі «Чесма» і «Адріанополь», 60-гарматні фрегати , «Архіпелаг» і «Ерівань», 18-гарматні бриги «Кастор» і для дунайської флотилії, 5 канонерських човнів і 5 йолів протягом 1828—1829 років.
Конфлікт з Грейгом
У 1826 році військовий губернатор Миколаєва і Севастополя адмірал О. С. Грейг видав наказ № 273, яким наказав зберігати цінний подільський великомірний ліс для будівництва великих суден і заборонив використовувати його для дрібного суднобудування. Окрім будівництва великих судів, Каверзнєву у 1828—1830 роках доручили будівництво шхун. Через відсутність маломірного лісу Каверзнєв змушений був використати для їхнього будівництва великомірний ліс.
В результаті М. Д. Критський звинуватив Каверзнєва у порушенні наказу № 273, перевитраті лісу та майстрових під час будівництва дрібних суден. Каверзнєв був відданий суду, у зв'язку з чим раніше надіслане подання О. С. Грейга від 1829 року про проведення Каверзнєва в чин полковника було припинено. Суд ухвалив стягнути з Каверзнєва по 1 рублю і 54 копійок за кожен кубічний фут подільських лісів та по 1 рублю і 40 копійок за польські ліси. Враховуючи кількість матеріалів на три корвети, що будувалися, сума, що її зобов'язав виплатити суд, була непосильною. Розуміючи безглуздість такого судового рішення, Грейг вдруге надіслав подання про проведення Каверзнева в чин полковника. Натомість Каверзнєв не став виходити на службу, посилаючись на хворобу. Грейг вдруге попросив повернути своє подання, оскільки Каверзнєв «позначався хворим, але був здоровим».
Конфлікт скінчився тим, що Каверзнєв написав прохання про відставку через хворобу. За розпорядженням імператора Миколи I Каверзнєва 21 січня 1830 року переведено на Балтійський флот до Санкт-Петербурзького адміралтейства і призначено тимчасовим членом Кораблебудівного облікового комітету.
Каверзнєву надали чин полковника з 1829 року, тобто з дати першого подання Грейга, і інспекторський департамент, розглянувши надіслану судову справу, звільнив Каверзнєва від слідства, про що й повідомив Грейгу листом № 859 від 15 листопада 1830 року.
На Балтійському флоті
У 1843 році склав «Практичне положення про кораблебудування» та «Урочний реєстр» — одне з перших статутних положень Російської імперії у галузі кораблебудування, яке призначалося для визначення часу виготовлення вузлів і деталей корпусу судна, які були введені у всіх адміралтействах країни. За час роботи в комітеті був ініціатором безлічі практичних пропозицій щодо вдосконалення технологій будівництва суден, збільшення їхньої міцності та довговічності. Зокрема, він запропонував новий метод конопачення палуб, процедури щодо запобігання гниття корабельних корпусів, нові способи скріплення частин суднового набору та низку інших нововведень.
25 березня 1831 року проведений у полковники корпусу корабельних інженерів зі старшинством із 15 січня 1830 року. Протягом 1832—1833 роках будував у Новому адміралтействі 84-гарматний корабель , який спустив на воду 10 серпня 1833 року у присутності імператора Миколи I і численних гостей, зокрема О. С. Пушкіна.
У 1837 році в Новому адміралтействі збудував і спустив на воду ще один, однотипний «Володимиру» корабель . Протягом 1838—1843 років перебував у комісіях з виправлення військових суден Кронштадтського порту. У 1843 році відряджений в Архангельськ для огляду військового суднобудування, і особливо міцності залізних робіт під час будівництва лінійного корабля «Інгерманланд», що будував корабельний майстер .
У 1844 році збудував у Новому адміралтействі 84-гарматний лінійний корабель «Андрій», після спуску якого на воду 6 грудня 1844 року Каверзнєва проведено в генерал-майори корпусу корабельних інженерів. Протягом 1845—1853 років обіймав посаду голови комісії з огляду дефектів суден кронштадтського і петербурзького портів.
19 квітня 1853 року проведений в генерал-лейтенанти корпусу корабельних інженерів і звільнений зі служби. Помер 25 лютого 1867 року. Похований на в Санкт-Петербурзі.
Нагороди
- Орден Святої Анни II ступеня (1828).
- Орден Святого Володимира IV ступеня (1828).
Примітки
- Михайлович, Николай (1912). Петербургский некрополь (рос.). Т. 2. Санкт-Петербург: Типография М. М. Стасюлевича. с. 293. Архів оригіналу за 12 листопада 2021.
- Дмитриев, В. В. (1993). Каверзнев Александр Кириллович. Морской энциклопедический словарь (рос.). Т. 2. Санкт-Петербург: Судостроение. с. 12. ISBN .
- Скрицкий, Н. В. (2005). Александр Кириллович Каверзнев. Морской флот. № 6 (рос.). Москва: Транспорт. с. 73—75. ISSN 0369-1276.
- Биологи-эволюционисты. Александр Каверзнев (рос.). Экологический портал. Процитовано 11 вересня 2024.
- Зеленский, А. Г.; Крючков, Ю. С.; Костюк, Л. П.; Кухар-Онышко, Н. А.; Январев, Э. И.; Миронов, Ю. А. (1999). Каверзнев Александр Кириллович. Николаевцы. Энциклопедический словарь (рос.). Николаев: Возможности Киммерии. с. 154—155. ISBN .
- Веселаго, Ф. Ф. (1893). Царствование императора Александра I. Д — О. Общий морской список от основания флота до 1917 года (рос.). Т. 7. Санкт-Петербург: Типография морского ведомства. с. 192—194.
- Зеленский, А. Г.; Крючков, Ю. С.; Костюк, Л. П.; Кухар-Онышко, Н. А.; Январев, Э. И.; Миронов, Ю. А. (1999). Акимов Алексей Семёнович. Николаевцы. Энциклопедический словарь (рос.). Николаев: Возможности Киммерии. с. 125. ISBN .
- Христенко, В. Н. Николаевские адмиралы. Часть 4 (Г) (рос.). Литературный Николаев. Процитовано 11 вересня 2024.
- Алексушин, Г. В.; Сёмин, Ю. А. (2023). Таможня Российской империи на море (рос.). Санкт-Петербург: Издательско-полиграфический комплекс «Гангут». с. 225. ISBN .
- Крючков, Ю. С. (2008). Алексей Самуилович Грейг и его время (рос.). Николаев: Издательство Ирины Гудым. с. 227—228. ISBN .
- Глебов, А. М. (2016). Российское военное парусное кораблестроение XVIII—XIX веков: опыт исторической реконструкции (PDF) (рос.). Горно-Алтайск: Горно-Алтайский государственный университет. с. 95.
- Ильин, А. Н. (1978). К истории создания стихотворения «Чу, пушки грянули...». Временник Пушкинской комиссии (рос.). Ленинград: Наука. с. 130—132. Архів оригіналу за 28 березня 2015.
- Известные петербуржцы, погребённые на Митрофаниевском кладбище (рос.). Санкт-Петербургский Митрофаниевский союз. Архів оригіналу за 1 липня 2016. Процитовано 11 вересня 2024.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Oleksa ndr Kiri lovich Ka verznyev ros doref Kaverznev Aleksandr Kirillovich 29 serpnya 9 veresnya 1774 17740909 Smolenska guberniya Rosijska imperiya 25 lyutogo 9 bereznya 1867 Sankt Peterburg Rosijska imperiya rosijskij korablebudivnik XIX stolittya general lejtenant korpusu korabelnih inzheneriv sho zbuduvav blizko 140 bojovih suden i sklav Urochnij reyestr odne z pershih statutnih polozhen u sferi korablebuduvannya Rosijskoyi imperiyi sho reglamentuvalo tehnologichnij proces u vsih admiraltejstvah krayini Kaverznyev Oleksandr KirilovichIm ya pri narodzhenniros doref Kaverznev Aleksandr KirillovichNarodzhennya29 serpnya 9 veresnya 1774 1774 09 09 Smolenska guberniya Rosijska imperiyaSmert25 lyutogo 9 bereznya 1867 1867 03 09 92 roki Sankt Peterburg Rosijska imperiyaPohovannyaKrayinaRosijska imperiyaVid zbrojnih silRosijskij imperatorskij flotOsvitaSmolenske golovne narodne uchilisheRoki sluzhbi1794 1853ChlenKorablebudivnij oblikovij komitetZvannyageneral lejtenant korpusu korabelnih inzhenerivNagorodiOrden Svyatoyi Anni 2 stupenyaOrden Svyatogo Volodimira 4 stupenyaZhittyepisRanni roki Narodivsya 29 serpnya 1774 roku za inshimi danimi 1775 roku v Smolenskij guberniyi v sim yi svyashennosluzhiteliv did Avakum i batko Kirilo Kaverznyevi buli svyashennikami Z desyatirichnogo viku vihovuvavsya v sim yi svogo ridnogo dyadka rosijskogo vchenogo biologa U 1793 roci pislya zakinchennya golovnogo narodnogo uchilisha v Smolensku viyihav do Hersona 1 sichnya 1794 roku vstupiv na sluzhbu v Chornomorske admiraltejstvo korabelnim uchnem 2 go klasu U 1797 roci perevedenij u Sankt Peterburzke admiraltejstvo vidviduvav lekciyi v Morskomu kadetskomu korpusi 1 sichnya 1798 roku provedenij u navcheni timmermani vlitku togo zh roku priznachenij vikladachem u vidkrite v Sankt Peterburzi pershe u sviti Uchilishe korabelnoyi arhitekturi v yakomu propracyuvav do 1804 roku a zgodom pochav praktichnu diyalnist na sudnobudivnih verfyah U 1804 roci v Golovnomu grebnomu portu Sankt Peterburga spustiv na vodu 14 kanonerskih chovniv vipravlyav u Gatchini i Pavlovsku pridvorni sudna 26 zhovtnya 1804 roku provedenij u pomichniki korabelnogo majstra 14 go klasu U 1806 roci na spustiv na vodu 22 kanonerski chovni 1 sichnya 1808 roku provedenij v pomichniki korabelnogo majstra 12 go klasu Protyagom 1808 1809 rokiv prodovzhuvav buduvati kanonerski chovni 6 chovniv u misti Kuopio Velikogo knyazivstva Finlyandskogo 16 u rizkomu portu 40 chovniv i 28 transportnih suden na Lodejnopolskij verfi Z 1810 roku pereroblyav u Sankt Peterburzkomu portu 10 transportnih suden u shhuni Tam zhe spustiv na vodu zbudovanij za svoyimi kreslennyami ostrivskij choven ploskodonne sudno dlya milkovoddya Protyagom 1813 roku vipravlyav sudna grebnogo flotu i pridvorni sudna v Pavlovsku u 1814 roci spustiv na vodu imperatorsku yahtu u viglyadi fregata Rosiya za sho buv nagorodzhenij zolotim godinnikom Pislya pobudovi yahti fregata perevedenij u revelskij port dlya vipravlennya vijskovih suden 1 sichnya 1817 roku provedenij v pomichniki korabelnogo majstra 9 go klasu Na Chornomorskomu floti 1 sichnya 1821 roku provedenij v korabelni majstri i vidryadzhenij u Herson komandirom korablebudivnoyi komandi Protyagom 1823 1827 rokiv u Hersonskomu admiraltejstvi spustiv na vodu 74 garmatni linijni korabli i 44 garmatnij fregat 10 garmatni bombardirski sudna tipu briga Supernik Podibnij i Revnitel 10 garmatni lyugeri Glibokij i Shirokij 13 kanonerskih chovniv i 60 flashhoutiv dlya naplavnogo mosta cherez richku Dunaj 22 lipnya 1824 roku provedenij u korabelni majstri 8 go klasu a 23 lyutogo 1827 roku u pidpolkovniki korpusu korabelnih inzheneriv 15 lipnya 1827 roku spustiv na vodu pershij na Chornomu mori kolisnij paroplav Odesa yakij dobudovuvav pislya smerti golovnogo budivnika paroplava I S Razumova U 1828 roci nagorodzhenij ordenami Svyatogo Volodimira IV stupenya i Svyatoyi Anni II stupenya Protyagom 1828 1830 rokiv pracyuvav na verfyah mista Mikolayeva de spustiv na vodu 84 garmatni linijni korabli Chesma i Adrianopol 60 garmatni fregati Arhipelag i Erivan 18 garmatni brigi Kastor i dlya dunajskoyi flotiliyi 5 kanonerskih chovniv i 5 joliv protyagom 1828 1829 rokiv Konflikt z Grejgom U 1826 roci vijskovij gubernator Mikolayeva i Sevastopolya admiral O S Grejg vidav nakaz 273 yakim nakazav zberigati cinnij podilskij velikomirnij lis dlya budivnictva velikih suden i zaboroniv vikoristovuvati jogo dlya dribnogo sudnobuduvannya Okrim budivnictva velikih sudiv Kaverznyevu u 1828 1830 rokah doruchili budivnictvo shhun Cherez vidsutnist malomirnogo lisu Kaverznyev zmushenij buv vikoristati dlya yihnogo budivnictva velikomirnij lis V rezultati M D Kritskij zvinuvativ Kaverznyeva u porushenni nakazu 273 perevitrati lisu ta majstrovih pid chas budivnictva dribnih suden Kaverznyev buv viddanij sudu u zv yazku z chim ranishe nadislane podannya O S Grejga vid 1829 roku pro provedennya Kaverznyeva v chin polkovnika bulo pripineno Sud uhvaliv styagnuti z Kaverznyeva po 1 rublyu i 54 kopijok za kozhen kubichnij fut podilskih lisiv ta po 1 rublyu i 40 kopijok za polski lisi Vrahovuyuchi kilkist materialiv na tri korveti sho buduvalisya suma sho yiyi zobov yazav viplatiti sud bula neposilnoyu Rozumiyuchi bezgluzdist takogo sudovogo rishennya Grejg vdruge nadislav podannya pro provedennya Kaverzneva v chin polkovnika Natomist Kaverznyev ne stav vihoditi na sluzhbu posilayuchis na hvorobu Grejg vdruge poprosiv povernuti svoye podannya oskilki Kaverznyev poznachavsya hvorim ale buv zdorovim Konflikt skinchivsya tim sho Kaverznyev napisav prohannya pro vidstavku cherez hvorobu Za rozporyadzhennyam imperatora Mikoli I Kaverznyeva 21 sichnya 1830 roku perevedeno na Baltijskij flot do Sankt Peterburzkogo admiraltejstva i priznacheno timchasovim chlenom Korablebudivnogo oblikovogo komitetu Kaverznyevu nadali chin polkovnika z 1829 roku tobto z dati pershogo podannya Grejga i inspektorskij departament rozglyanuvshi nadislanu sudovu spravu zvilniv Kaverznyeva vid slidstva pro sho j povidomiv Grejgu listom 859 vid 15 listopada 1830 roku Na Baltijskomu floti U 1843 roci sklav Praktichne polozhennya pro korablebuduvannya ta Urochnij reyestr odne z pershih statutnih polozhen Rosijskoyi imperiyi u galuzi korablebuduvannya yake priznachalosya dlya viznachennya chasu vigotovlennya vuzliv i detalej korpusu sudna yaki buli vvedeni u vsih admiraltejstvah krayini Za chas roboti v komiteti buv iniciatorom bezlichi praktichnih propozicij shodo vdoskonalennya tehnologij budivnictva suden zbilshennya yihnoyi micnosti ta dovgovichnosti Zokrema vin zaproponuvav novij metod konopachennya palub proceduri shodo zapobigannya gnittya korabelnih korpusiv novi sposobi skriplennya chastin sudnovogo naboru ta nizku inshih novovveden 25 bereznya 1831 roku provedenij u polkovniki korpusu korabelnih inzheneriv zi starshinstvom iz 15 sichnya 1830 roku Protyagom 1832 1833 rokah buduvav u Novomu admiraltejstvi 84 garmatnij korabel yakij spustiv na vodu 10 serpnya 1833 roku u prisutnosti imperatora Mikoli I i chislennih gostej zokrema O S Pushkina U 1837 roci v Novomu admiraltejstvi zbuduvav i spustiv na vodu she odin odnotipnij Volodimiru korabel Protyagom 1838 1843 rokiv perebuvav u komisiyah z vipravlennya vijskovih suden Kronshtadtskogo portu U 1843 roci vidryadzhenij v Arhangelsk dlya oglyadu vijskovogo sudnobuduvannya i osoblivo micnosti zaliznih robit pid chas budivnictva linijnogo korablya Ingermanland sho buduvav korabelnij majster U 1844 roci zbuduvav u Novomu admiraltejstvi 84 garmatnij linijnij korabel Andrij pislya spusku yakogo na vodu 6 grudnya 1844 roku Kaverznyeva provedeno v general majori korpusu korabelnih inzheneriv Protyagom 1845 1853 rokiv obijmav posadu golovi komisiyi z oglyadu defektiv suden kronshtadtskogo i peterburzkogo portiv 19 kvitnya 1853 roku provedenij v general lejtenanti korpusu korabelnih inzheneriv i zvilnenij zi sluzhbi Pomer 25 lyutogo 1867 roku Pohovanij na v Sankt Peterburzi NagorodiOrden Svyatoyi Anni II stupenya 1828 Orden Svyatogo Volodimira IV stupenya 1828 PrimitkiMihajlovich Nikolaj 1912 Peterburgskij nekropol ros T 2 Sankt Peterburg Tipografiya M M Stasyulevicha s 293 Arhiv originalu za 12 listopada 2021 Dmitriev V V 1993 Kaverznev Aleksandr Kirillovich Morskoj enciklopedicheskij slovar ros T 2 Sankt Peterburg Sudostroenie s 12 ISBN 5 7355 0281 6 Skrickij N V 2005 Aleksandr Kirillovich Kaverznev Morskoj flot 6 ros Moskva Transport s 73 75 ISSN 0369 1276 Biologi evolyucionisty Aleksandr Kaverznev ros Ekologicheskij portal Procitovano 11 veresnya 2024 Zelenskij A G Kryuchkov Yu S Kostyuk L P Kuhar Onyshko N A Yanvarev E I Mironov Yu A 1999 Kaverznev Aleksandr Kirillovich Nikolaevcy Enciklopedicheskij slovar ros Nikolaev Vozmozhnosti Kimmerii s 154 155 ISBN 966 7676 00 5 Veselago F F 1893 Carstvovanie imperatora Aleksandra I D O Obshij morskoj spisok ot osnovaniya flota do 1917 goda ros T 7 Sankt Peterburg Tipografiya morskogo vedomstva s 192 194 Zelenskij A G Kryuchkov Yu S Kostyuk L P Kuhar Onyshko N A Yanvarev E I Mironov Yu A 1999 Akimov Aleksej Semyonovich Nikolaevcy Enciklopedicheskij slovar ros Nikolaev Vozmozhnosti Kimmerii s 125 ISBN 966 7676 00 5 Hristenko V N Nikolaevskie admiraly Chast 4 G ros Literaturnyj Nikolaev Procitovano 11 veresnya 2024 Aleksushin G V Syomin Yu A 2023 Tamozhnya Rossijskoj imperii na more ros Sankt Peterburg Izdatelsko poligraficheskij kompleks Gangut s 225 ISBN 978 5 85 875 584 5 Kryuchkov Yu S 2008 Aleksej Samuilovich Grejg i ego vremya ros Nikolaev Izdatelstvo Iriny Gudym s 227 228 ISBN 978 966 8592 60 7 Glebov A M 2016 Rossijskoe voennoe parusnoe korablestroenie XVIII XIX vekov opyt istoricheskoj rekonstrukcii PDF ros Gorno Altajsk Gorno Altajskij gosudarstvennyj universitet s 95 Ilin A N 1978 K istorii sozdaniya stihotvoreniya Chu pushki gryanuli Vremennik Pushkinskoj komissii ros Leningrad Nauka s 130 132 Arhiv originalu za 28 bereznya 2015 Izvestnye peterburzhcy pogrebyonnye na Mitrofanievskom kladbishe ros Sankt Peterburgskij Mitrofanievskij soyuz Arhiv originalu za 1 lipnya 2016 Procitovano 11 veresnya 2024