Гребениківська культура – група споріднених пам'яток пізнього мезоліту Північно-Західного Надчорномор'я.
Датуються пізнім мезолітом — VII—VI тисячоріччя до Р.Х.
Поширення
Відомо декілька стоянок гребениківської культури. Вони виявлені у степовій смузі Надчорномор'я між гирлом Дунаю пониззям Прута на заході та Інгульцем на сході. На півночі пам'ятки проходить по долині Кодими, лівої притоки Богу. Найрясніша за ними Одеська область. Також поширені на півдні Молдавії та у частині Миколаївської області.
Стоянки
Переважна більшість стоянок гребениківського типу обстежено лише в процесі розвідок, під час яких зібрано матеріал й проведені шурфування. Стоянки розташовані на берегах річок й схилах балок, іноді досить високо над рівнем їх русел.
Серед найвідоміших стоянок Мирне (площа розколу 1807 м2), Гіржове, Гребеники, , Орлівка, Цибулівка, Царинка, Познанка, Казанка, Довжанка, Карпове та інші.
Господарка
Фауністичні рештки на стоянках свідчать, що гребениківська людність полювала на копитних лісостепу та степу — тура, коня, меншою мірою сайгака, віслюка, а також деяких лісових тварин (олень, кабан).
Вироби
Характерна специфічним крем'яним інвентарем, якому властиві численні трапеції на перетинах правильних пластин, відтискна техніка розколювання кременю, плоскі, одноплощинні нуклеуси, численні "нігтьові" скребачки на невеликих відщепах, відсутність різців.
Гребениківська культура помітно відрізняється від пізньої середньокам'яної доби Криму численнішими сколовими заготівками при виготовленні знарядь (платівко-сколовий показник 0,7). Скребки виготовлялися майже виключно зі сколів; різців дуже мало; Різцово-скребковий показник мінімальний для середньокам'яної доби взагалі (0,01). Серед геометричних мікролітів найважливе місце займають трапеції; мікролітичний показник яких 0,1, тобто. роль негеометричних мікролітів мінімальна.
Основним матеріалом вивчення гребениківської культури є кремінь, тому що кістяні вироби погано збереглися. Велику роль у господарстві займали скребки, які іноді складають половину усіх знарядь. Виготовлялися вони майже виключно зі сколів; за формою округлі, під округлі кінцевобічні та інше. Друге місце серед крем'яних виробів зазвичай займають трапеції невеликих розмірів, симетричні середньовисокі, сформовані за допомогою крутої крайової ретуші [Станко, 1966, 1971, 1972, 1983].
Походження
Крем'яний інвентар має аналогії в пізньому мезоліті та ранньому неоліті Нижнього Подунав'я та Балкан. Це дає підстави вважати, що культура постала внаслідок просування мігрантів із Балкано-Дунайського регіону на Одещину.
Домішки матеріалів кукрецької культури (олівцеподібні нуклеуси, кукрецькі вкладні, мікрогравети, кістяні наконечники з пазами) свідчать, що мігранти застали у степовому Надчорномор'ї місцеву кукрецьку людність, з якою активно контактували.
Гребениківці були першою протонеолітичною хвилею мігрантів із Балкан і Подунав'я у Південно-Західну Україну, яка передувала просуванню у регіон неолітичних землеробів культур Криш, лінійно-стрічкової кераміки, Кукутені-Трипілля.
Джерела та література
- Станко В. Н. Гребениківська культура [ 2 лютого 2017 у Wayback Machine.] // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К. : Наукова думка, 2004. — Т. 2 : Г — Д. — С. 187. — .
- Л. Л. Залізняк. Гребениківська культура [ 2 лютого 2017 у Wayback Machine.] // Енциклопедія сучасної України / ред. кол.: І. М. Дзюба [та ін.] ; НАН України, НТШ. — К. : Інститут енциклопедичних досліджень НАН України, 2001–2023. — .
- Станко В. Н. Мезолитическая стоянка Гиржево в Одесской области. 1966, СА, № 2, с. 96-103.
- Станко В. Н. Мезолит Днестро-Дунайского междуречья. МАСП, 1971, выпуск 7, с. 93-110.
- Станко В. Н. Типы памятников и локальные культуры в мезолите Северного Причерноморья. МИА, 1972, № 185, с. 252-261. Станко В. Н. Мирное: Проблемы мезолита Северного Причерноморья. Киев: Наукова думка, 1983, с. 174.
- Археологія України: Курс лекцій: Навч. посібник / Л. Л. Залізняк, О. П. Моця, В. М. Зубар та ін.; за ред. Л. Л. Залізняка. — К.: Либідь,2005. — С.84.
Це незавершена стаття з археології. Ви можете проєкту, виправивши або дописавши її. |
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Grebenikivska kultura grupa sporidnenih pam yatok piznogo mezolitu Pivnichno Zahidnogo Nadchornomor ya Datuyutsya piznim mezolitom VII VI tisyachorichchya do R H PoshirennyaVidomo dekilka stoyanok grebenikivskoyi kulturi Voni viyavleni u stepovij smuzi Nadchornomor ya mizh girlom Dunayu ponizzyam Pruta na zahodi ta Ingulcem na shodi Na pivnochi pam yatki prohodit po dolini Kodimi livoyi pritoki Bogu Najryasnisha za nimi Odeska oblast Takozh poshireni na pivdni Moldaviyi ta u chastini Mikolayivskoyi oblasti StoyankiPerevazhna bilshist stoyanok grebenikivskogo tipu obstezheno lishe v procesi rozvidok pid chas yakih zibrano material j provedeni shurfuvannya Stoyanki roztashovani na beregah richok j shilah balok inodi dosit visoko nad rivnem yih rusel Sered najvidomishih stoyanok Mirne plosha rozkolu 1807 m2 Girzhove Grebeniki Orlivka Cibulivka Carinka Poznanka Kazanka Dovzhanka Karpove ta inshi GospodarkaFaunistichni reshtki na stoyankah svidchat sho grebenikivska lyudnist polyuvala na kopitnih lisostepu ta stepu tura konya menshoyu miroyu sajgaka vislyuka a takozh deyakih lisovih tvarin olen kaban VirobiHarakterna specifichnim krem yanim inventarem yakomu vlastivi chislenni trapeciyi na peretinah pravilnih plastin vidtiskna tehnika rozkolyuvannya kremenyu ploski odnoploshinni nukleusi chislenni nigtovi skrebachki na nevelikih vidshepah vidsutnist rizciv Grebenikivska kultura pomitno vidriznyayetsya vid piznoyi serednokam yanoyi dobi Krimu chislennishimi skolovimi zagotivkami pri vigotovlenni znaryad plativko skolovij pokaznik 0 7 Skrebki vigotovlyalisya majzhe viklyuchno zi skoliv rizciv duzhe malo Rizcovo skrebkovij pokaznik minimalnij dlya serednokam yanoyi dobi vzagali 0 01 Sered geometrichnih mikrolitiv najvazhlive misce zajmayut trapeciyi mikrolitichnij pokaznik yakih 0 1 tobto rol negeometrichnih mikrolitiv minimalna Osnovnim materialom vivchennya grebenikivskoyi kulturi ye kremin tomu sho kistyani virobi pogano zbereglisya Veliku rol u gospodarstvi zajmali skrebki yaki inodi skladayut polovinu usih znaryad Vigotovlyalisya voni majzhe viklyuchno zi skoliv za formoyu okrugli pid okrugli kincevobichni ta inshe Druge misce sered krem yanih virobiv zazvichaj zajmayut trapeciyi nevelikih rozmiriv simetrichni serednovisoki sformovani za dopomogoyu krutoyi krajovoyi retushi Stanko 1966 1971 1972 1983 PohodzhennyaKrem yanij inventar maye analogiyi v piznomu mezoliti ta rannomu neoliti Nizhnogo Podunav ya ta Balkan Ce daye pidstavi vvazhati sho kultura postala vnaslidok prosuvannya migrantiv iz Balkano Dunajskogo regionu na Odeshinu Domishki materialiv kukreckoyi kulturi olivcepodibni nukleusi kukrecki vkladni mikrograveti kistyani nakonechniki z pazami svidchat sho migranti zastali u stepovomu Nadchornomor yi miscevu kukrecku lyudnist z yakoyu aktivno kontaktuvali Grebenikivci buli pershoyu protoneolitichnoyu hvileyu migrantiv iz Balkan i Podunav ya u Pivdenno Zahidnu Ukrayinu yaka pereduvala prosuvannyu u region neolitichnih zemlerobiv kultur Krish linijno strichkovoyi keramiki Kukuteni Tripillya Dzherela ta literaturaStanko V N Grebenikivska kultura 2 lyutogo 2017 u Wayback Machine Enciklopediya istoriyi Ukrayini u 10 t redkol V A Smolij golova ta in Institut istoriyi Ukrayini NAN Ukrayini K Naukova dumka 2004 T 2 G D S 187 ISBN 966 00 0405 2 L L Zaliznyak Grebenikivska kultura 2 lyutogo 2017 u Wayback Machine Enciklopediya suchasnoyi Ukrayini red kol I M Dzyuba ta in NAN Ukrayini NTSh K Institut enciklopedichnih doslidzhen NAN Ukrayini 2001 2023 ISBN 966 02 2074 X Stanko V N Mezoliticheskaya stoyanka Girzhevo v Odesskoj oblasti 1966 SA 2 s 96 103 Stanko V N Mezolit Dnestro Dunajskogo mezhdurechya MASP 1971 vypusk 7 s 93 110 Stanko V N Tipy pamyatnikov i lokalnye kultury v mezolite Severnogo Prichernomorya MIA 1972 185 s 252 261 Stanko V N Mirnoe Problemy mezolita Severnogo Prichernomorya Kiev Naukova dumka 1983 s 174 Arheologiya Ukrayini Kurs lekcij Navch posibnik L L Zaliznyak O P Mocya V M Zubar ta in za red L L Zaliznyaka K Libid 2005 S 84 Ce nezavershena stattya z arheologiyi Vi mozhete dopomogti proyektu vipravivshi abo dopisavshi yiyi