Вели́ка Копа́ня — село в Виноградівській громаді Берегівського району Закарпатської області України.
село Велика Копаня | |
---|---|
Країна | Україна |
Область | Закарпатська область |
Район | Берегівський район |
Громада | Виноградівська громада |
Код КАТОТТГ | UA21020110040049703 |
Основні дані | |
Засноване | 1430 році |
Населення | 3 457 мешканців |
Площа | 58,83 км² |
Густота населення | 59 осіб/км² |
Поштовий індекс | 90330 |
Телефонний код | +380 03143 |
Географічні дані | |
Географічні координати | 48°11′29″ пн. ш. 23°07′40″ сх. д. / 48.19139° пн. ш. 23.12778° сх. д.Координати: 48°11′29″ пн. ш. 23°07′40″ сх. д. / 48.19139° пн. ш. 23.12778° сх. д. |
Середня висота над рівнем моря | 146 м |
Водойми | р.Тиса, р.Млиновиця (стара назва Гашпарка) |
Місцева влада | |
Адреса ради | 90330, с.Велика Копаня, вул.Шевченка, 5 |
Карта | |
Велика Копаня | |
Велика Копаня | |
Мапа | |
Велика Копаня у Вікісховищі |
Поблизу Великої Копані розташований флористичний заповідник Чорна гора, площею 780 га. Тут ростуть: , , , , . З тваринного світу в заповіднику водяться дикий кабан, лисиця, борсук, сарна, фазан та інші.
Історія
Легенда про Велику Копаню
Недалеко від того місця, де тепер село Велика Копаня, на високій горі жив один цар. У нього були дві доньки. Старша була дуже файна, і молодша файна була, але вже не така. Старша полюбила дуже красного простого хлопця. Цар її не хотів за нього давати, а примушував її любити одного царського сина. Та вона того пана молодого не любила, ненавиділа його, тому і не хотіла йти за нього, на це цар дуже розізлився на свою доньку та й покарав її. Казав, що видасть її заміж за кого вона хоче, але як перекопле велику гору, що стояла на всьому тому місці, де тепер долина від Копані до Королева. Царська донька дуже залюбилася в того простого хлопця, тому пристала на таку тяжку роботу, хоч цар наказав не давати їй ніякого інструменту, щоб копати, а зажадав, аби копала гору руками.
Ота красна, як ружа, молода дівчина пішла і копала своїми білими руками кам'яну тверду гору, копала аж доти, поки не відкопала її звідти. І як відкопала, цар уже не знав, що казати. Сердився не сердився, але мусив віддати свою доньку за того простого хлопця.
На місці, де та гора була, люди почали хатки собі будувати, і так виросло село, яке ще й тепер на честь тієї дівчини зветься Велика Копаня.
Історія
На території знайдено рештки поселень періоду бронзи (II тисячоліття до н. е.) та раннього заліза (VI—IV століття до н. е.). В Малій Копані знаходиться слов'янське городище IX—XI століть
Історія села — це історія боротьби людини перш за все з безкрайніми непрохідними лісами. Поселенці, обравши якийсь шматок лісу, придатний для сільськогосподарського виробництва, вирубували дерева. Вирубана площа звалася «пасіка». Висушені стовбури ділової деревини звозилися на обійстя, а решту спалювали.
Очищена від лісу і випалена площа звалася «спаль», «згарь», «погарь». Вона перекопувалася, очищалася від пеньків та коріння і ставала придатною для сільськогосподарського використання і вже називалася «копань», «копанина». Звідси і беруть назву Велика і Мала Копаня
Вперше згадується в 1430 році. У 1910 році, тут жили українці та велика громада німців.
15 березня 1939 року біля села Велика Копаня січові стрільці дали перший рішучий бій регулярним угорським військам. Більшість із них героїчно загинуло. На честь 60-ї річниці їх героїчної загибелі на Красному полі між містом Хустом і селом Велика Копаня відважним патріотам відкритий пам'ятник. Є пам'ятні дошки на будинках, присвячені цим подіям.
Історія школи с. Велика Копаня дуже давня, як сказали б історики, сягає в глибину століть. За весь час існування нашого села тут було відкрито шість шкіл, в останній, шостій, і зараз проводиться навчання. А починалося все далекого 1850 року. Греко-католицький священник Андрій Попович заснував першу школу і видав Буквар для дітей. Друга школа (церковна) в селі побудована в 1879 році. Далі був 1892 рік. Збудовано нову школу, засновником її був Микола Вайда, який мав власну друкарню, був редактором Крайового часопису «Карпатська молодь». У 2003 році встановлено меморіальну дошку Вайді Миколі Михайловичу в с. Велика Копаня, на тому місці, де знаходилася його друкарня. Четверта школа збудована за часів, коли наш край відійшов до складу Чехословаччини. У 1938 році у цій школі відбувся з'їзд освітян області.
10.06.2014 року в селі було встановлено монумент «Небесній сотні». За підтримки голови села Василя Івановича Пилипа і районної влади було урочисте відкриття пам'ятника загиблим на Майдані.
Храми
Церква св. Трійці. 1853. (УПЦ МП)
Найдавнішу церкву, про яку збереглися відомості, було збудовано у 1470 р. Другу дерев'яну церкву було споруджено 1669 р. і служила вона майже 200 років.
В 1775 р. згадується дерев'яна церква св. Миколая, з високою вежею, прикрашена красними образами, збудована 1660 р. Парохію засновано в 1670 р. У 1797 р. державна комісія вирішила спорудити у Великій Копані кам'яну церкву і фару, а також дерев'яну дяківню. У 1857 р. дерев'яну готичну церкву продали в село Холмовець за 255 золотих. За записами о. Андрія Поповича, на горищі церкви була ікона візантійського стилю з написом: «Подарувала раба божа Елена 1170».
Спорудження теперішньої базилічної мурованої церкви 30 м завдовжки та 12 м завширшки завершили у 1851 р. (ця дата написана над входом. Посвятили її св. Миколаю у 1853 p., але вежу добудували пізніше. Розмалював церкву відомий художник Гнат Рошкович у 1877 р. за пароха о. Андрія Поповича, що служив у селі з 1855 по 1893 р. Рошкович є автором ікони «Св. Миколай», ікон іконостасу та 5 ікон, що прикрашають амвон. Образи до церкви малювали також Фердинанд Видра та Юлій К. Фенцик.
На початку XX ст. церкву поновлено, дахи оббито бляхою, у 1904 р. куплено дзвін за 3000 корон.
Угорський напис на звороті вівтарної ікони пр. Богородиці свідчить, що у 1906 р. відбулося поновлення інтер'єру: іконостас, вівтар і амвон виготовив Олександр Сабов, що походив, очевидно, з Сату-Маре, нове настінне малювання виконали Кадар і Нейметі з Сиготу. У 1922 р. міняли хрест на турні. Найбільший дзвін забрали у другу світову війну, а два дзвони лишилися. Біля церкви стоїть хрест, поставлений у 1911 р. земляками з Америки.
Недавно церкву пересвятили на Святотроїцьку, а у 1992 р. її зареєстрували як православну (УПЦ МП). У 1996 р. за священика о. Юрія Сливки, кураторів Івана Кадара, Михайла Пилипа, Олексія Гулянича, Юрія Дорогі художники И. Балог і Е. Ґарагонич поновили стінопис.
З початку XX ст. в селі служили о. Густав Демянович (з 1900 до 1914 р.), о. Голодкович (1914—1921), дуже шанований селянами о. Берец (1921—1929), о. Августин Васовчик (1929—1941). Останній греко-католицький парох о. Степан Бендас, що прийшов у село 1941 р., був ув'язнений у радянських концтаборах з 1949 по 1955 р.
У 1930 році із закарпатського села Велика Копаня до міста Добржіков помандрувала греко-католицька дерев'яна церква Всіх Святих, зведена в 1669 році. За 16 тисяч крон, а це немалі на той час гроші, її викупив і перевіз залізницею відомій чеський політик, перший міністр національної оборони Чехословаччини Вацлав Клофач. Після проведеної в 1931 році реконструкції церкву сам Клофач називав «добржіковським скарбом».
Населення
Згідно з переписом УРСР 1989 року чисельність наявного населення села становила 3325 осіб, з яких 1624 чоловіки та 1701 жінка.
За переписом населення України 2001 року в селі мешкало 3428 осіб.
Мова
Розподіл населення за рідною мовою за даними перепису 2001 року:
Мова | Відсоток |
---|---|
українська | 99,42 % |
російська | 0,43 % |
угорська | 0,06 % |
білоруська | 0,03 % |
румунська | 0,03 % |
Цікаво
Тут кожна друга родина має двійнят. Село внесли до Книги рекордів України. Селище Велика Копаня також називають українською столицею близнюків. Найбільше близнюків з'явилось на світ в 1990-х роках, при тому що близнюки в селі почали з'являтись ще з 1941 року. Рекорд був встановлений у 2004 році, тоді в червні населення збільшилось на три двійні.
Селяни пов'язують таку кількість близнюків із чудодійною водою одного джерела. За Копанським хребтом геологи виявили величезне підземне озеро, яке підживлює місцеві джерела. Рік у рік у селі народжуються двійнята, їх вже майже 60. При тому, що Велика Копаня не така й велика — тут менше 4 тисяч мешканців. Станом на 2014 рік у селі нараховується 63 пар близнюків і двійнят.
Туристичні місця
- рештки поселень періоду бронзи (II тисячоліття до н. е.) та раннього заліза (VI—IV століття до н. е.)
- храм св. Трійці. 1853
- селище Велика Копаня також називають українською столицею близнюків.
- за Копанським хребтом геологи виявили величезне підземне озеро, яке підживлює місцеві джерела
- монумент «Небесній сотні».
Примітки
- . database.ukrcensus.gov.ua. Банк даних Державної служби статистики України. Архів оригіналу за 31 липня 2014. Процитовано 8 листопада 2019.
- . database.ukrcensus.gov.ua. Банк даних Державної служби статистики України. Архів оригіналу за 31 липня 2014. Процитовано 8 листопада 2019.
- . database.ukrcensus.gov.ua. Банк даних Державної служби статистики України. Архів оригіналу за 31 липня 2014. Процитовано 8 листопада 2019.
Це незавершена стаття з географії України. Ви можете проєкту, виправивши або дописавши її. |
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Veli ka Kopa nya selo v Vinogradivskij gromadi Beregivskogo rajonu Zakarpatskoyi oblasti Ukrayini selo Velika Kopanya Krayina Ukrayina Oblast Zakarpatska oblast Rajon Beregivskij rajon Gromada Vinogradivska gromada Kod KATOTTG UA21020110040049703 Osnovni dani Zasnovane 1430 roci Naselennya 3 457 meshkanciv Plosha 58 83 km Gustota naselennya 59 osib km Poshtovij indeks 90330 Telefonnij kod 380 03143 Geografichni dani Geografichni koordinati 48 11 29 pn sh 23 07 40 sh d 48 19139 pn sh 23 12778 sh d 48 19139 23 12778 Koordinati 48 11 29 pn sh 23 07 40 sh d 48 19139 pn sh 23 12778 sh d 48 19139 23 12778 Serednya visota nad rivnem morya 146 m Vodojmi r Tisa r Mlinovicya stara nazva Gashparka Misceva vlada Adresa radi 90330 s Velika Kopanya vul Shevchenka 5 Karta Velika Kopanya Velika Kopanya Mapa Velika Kopanya u Vikishovishi Poblizu Velikoyi Kopani roztashovanij floristichnij zapovidnik Chorna gora plosheyu 780 ga Tut rostut Z tvarinnogo svitu v zapovidniku vodyatsya dikij kaban lisicya borsuk sarna fazan ta inshi IstoriyaLegenda pro Veliku Kopanyu Nedaleko vid togo miscya de teper selo Velika Kopanya na visokij gori zhiv odin car U nogo buli dvi donki Starsha bula duzhe fajna i molodsha fajna bula ale vzhe ne taka Starsha polyubila duzhe krasnogo prostogo hlopcya Car yiyi ne hotiv za nogo davati a primushuvav yiyi lyubiti odnogo carskogo sina Ta vona togo pana molodogo ne lyubila nenavidila jogo tomu i ne hotila jti za nogo na ce car duzhe rozizlivsya na svoyu donku ta j pokarav yiyi Kazav sho vidast yiyi zamizh za kogo vona hoche ale yak perekople veliku goru sho stoyala na vsomu tomu misci de teper dolina vid Kopani do Koroleva Carska donka duzhe zalyubilasya v togo prostogo hlopcya tomu pristala na taku tyazhku robotu hoch car nakazav ne davati yij niyakogo instrumentu shob kopati a zazhadav abi kopala goru rukami Ota krasna yak ruzha moloda divchina pishla i kopala svoyimi bilimi rukami kam yanu tverdu goru kopala azh doti poki ne vidkopala yiyi zvidti I yak vidkopala car uzhe ne znav sho kazati Serdivsya ne serdivsya ale musiv viddati svoyu donku za togo prostogo hlopcya Na misci de ta gora bula lyudi pochali hatki sobi buduvati i tak viroslo selo yake she j teper na chest tiyeyi divchini zvetsya Velika Kopanya Istoriya Na teritoriyi znajdeno reshtki poselen periodu bronzi II tisyacholittya do n e ta rannogo zaliza VI IV stolittya do n e V Malij Kopani znahoditsya slov yanske gorodishe IX XI stolit Istoriya sela ce istoriya borotbi lyudini persh za vse z bezkrajnimi neprohidnimi lisami Poselenci obravshi yakijs shmatok lisu pridatnij dlya silskogospodarskogo virobnictva virubuvali dereva Virubana plosha zvalasya pasika Visusheni stovburi dilovoyi derevini zvozilisya na obijstya a reshtu spalyuvali Ochishena vid lisu i vipalena plosha zvalasya spal zgar pogar Vona perekopuvalasya ochishalasya vid penkiv ta korinnya i stavala pridatnoyu dlya silskogospodarskogo vikoristannya i vzhe nazivalasya kopan kopanina Zvidsi i berut nazvu Velika i Mala Kopanya Vpershe zgaduyetsya v 1430 roci U 1910 roci tut zhili ukrayinci ta velika gromada nimciv 15 bereznya 1939 roku bilya sela Velika Kopanya sichovi strilci dali pershij rishuchij bij regulyarnim ugorskim vijskam Bilshist iz nih geroyichno zaginulo Na chest 60 yi richnici yih geroyichnoyi zagibeli na Krasnomu poli mizh mistom Hustom i selom Velika Kopanya vidvazhnim patriotam vidkritij pam yatnik Ye pam yatni doshki na budinkah prisvyacheni cim podiyam Istoriya shkoli s Velika Kopanya duzhe davnya yak skazali b istoriki syagaye v glibinu stolit Za ves chas isnuvannya nashogo sela tut bulo vidkrito shist shkil v ostannij shostij i zaraz provoditsya navchannya A pochinalosya vse dalekogo 1850 roku Greko katolickij svyashennik Andrij Popovich zasnuvav pershu shkolu i vidav Bukvar dlya ditej Druga shkola cerkovna v seli pobudovana v 1879 roci Dali buv 1892 rik Zbudovano novu shkolu zasnovnikom yiyi buv Mikola Vajda yakij mav vlasnu drukarnyu buv redaktorom Krajovogo chasopisu Karpatska molod U 2003 roci vstanovleno memorialnu doshku Vajdi Mikoli Mihajlovichu v s Velika Kopanya na tomu misci de znahodilasya jogo drukarnya Chetverta shkola zbudovana za chasiv koli nash kraj vidijshov do skladu Chehoslovachchini U 1938 roci u cij shkoli vidbuvsya z yizd osvityan oblasti 10 06 2014 roku v seli bulo vstanovleno monument Nebesnij sotni Za pidtrimki golovi sela Vasilya Ivanovicha Pilipa i rajonnoyi vladi bulo urochiste vidkrittya pam yatnika zagiblim na Majdani HramiCerkva sv Trijci 1853 UPC MP Najdavnishu cerkvu pro yaku zbereglisya vidomosti bulo zbudovano u 1470 r Drugu derev yanu cerkvu bulo sporudzheno 1669 r i sluzhila vona majzhe 200 rokiv V 1775 r zgaduyetsya derev yana cerkva sv Mikolaya z visokoyu vezheyu prikrashena krasnimi obrazami zbudovana 1660 r Parohiyu zasnovano v 1670 r U 1797 r derzhavna komisiya virishila sporuditi u Velikij Kopani kam yanu cerkvu i faru a takozh derev yanu dyakivnyu U 1857 r derev yanu gotichnu cerkvu prodali v selo Holmovec za 255 zolotih Za zapisami o Andriya Popovicha na gorishi cerkvi bula ikona vizantijskogo stilyu z napisom Podaruvala raba bozha Elena 1170 Sporudzhennya teperishnoyi bazilichnoyi murovanoyi cerkvi 30 m zavdovzhki ta 12 m zavshirshki zavershili u 1851 r cya data napisana nad vhodom Posvyatili yiyi sv Mikolayu u 1853 p ale vezhu dobuduvali piznishe Rozmalyuvav cerkvu vidomij hudozhnik Gnat Roshkovich u 1877 r za paroha o Andriya Popovicha sho sluzhiv u seli z 1855 po 1893 r Roshkovich ye avtorom ikoni Sv Mikolaj ikon ikonostasu ta 5 ikon sho prikrashayut amvon Obrazi do cerkvi malyuvali takozh Ferdinand Vidra ta Yulij K Fencik Na pochatku XX st cerkvu ponovleno dahi obbito blyahoyu u 1904 r kupleno dzvin za 3000 koron Ugorskij napis na zvoroti vivtarnoyi ikoni pr Bogorodici svidchit sho u 1906 r vidbulosya ponovlennya inter yeru ikonostas vivtar i amvon vigotoviv Oleksandr Sabov sho pohodiv ochevidno z Satu Mare nove nastinne malyuvannya vikonali Kadar i Nejmeti z Sigotu U 1922 r minyali hrest na turni Najbilshij dzvin zabrali u drugu svitovu vijnu a dva dzvoni lishilisya Bilya cerkvi stoyit hrest postavlenij u 1911 r zemlyakami z Ameriki Nedavno cerkvu peresvyatili na Svyatotroyicku a u 1992 r yiyi zareyestruvali yak pravoslavnu UPC MP U 1996 r za svyashenika o Yuriya Slivki kuratoriv Ivana Kadara Mihajla Pilipa Oleksiya Gulyanicha Yuriya Dorogi hudozhniki I Balog i E Garagonich ponovili stinopis Z pochatku XX st v seli sluzhili o Gustav Demyanovich z 1900 do 1914 r o Golodkovich 1914 1921 duzhe shanovanij selyanami o Berec 1921 1929 o Avgustin Vasovchik 1929 1941 Ostannij greko katolickij paroh o Stepan Bendas sho prijshov u selo 1941 r buv uv yaznenij u radyanskih konctaborah z 1949 po 1955 r U 1930 roci iz zakarpatskogo sela Velika Kopanya do mista Dobrzhikov pomandruvala greko katolicka derev yana cerkva Vsih Svyatih zvedena v 1669 roci Za 16 tisyach kron a ce nemali na toj chas groshi yiyi vikupiv i pereviz zalizniceyu vidomij cheskij politik pershij ministr nacionalnoyi oboroni Chehoslovachchini Vaclav Klofach Pislya provedenoyi v 1931 roci rekonstrukciyi cerkvu sam Klofach nazivav dobrzhikovskim skarbom NaselennyaZgidno z perepisom URSR 1989 roku chiselnist nayavnogo naselennya sela stanovila 3325 osib z yakih 1624 choloviki ta 1701 zhinka Za perepisom naselennya Ukrayini 2001 roku v seli meshkalo 3428 osib Mova Rozpodil naselennya za ridnoyu movoyu za danimi perepisu 2001 roku Mova Vidsotok ukrayinska 99 42 rosijska 0 43 ugorska 0 06 biloruska 0 03 rumunska 0 03 CikavoTut kozhna druga rodina maye dvijnyat Selo vnesli do Knigi rekordiv Ukrayini Selishe Velika Kopanya takozh nazivayut ukrayinskoyu stoliceyu bliznyukiv Najbilshe bliznyukiv z yavilos na svit v 1990 h rokah pri tomu sho bliznyuki v seli pochali z yavlyatis she z 1941 roku Rekord buv vstanovlenij u 2004 roci todi v chervni naselennya zbilshilos na tri dvijni Selyani pov yazuyut taku kilkist bliznyukiv iz chudodijnoyu vodoyu odnogo dzherela Za Kopanskim hrebtom geologi viyavili velichezne pidzemne ozero yake pidzhivlyuye miscevi dzherela Rik u rik u seli narodzhuyutsya dvijnyata yih vzhe majzhe 60 Pri tomu sho Velika Kopanya ne taka j velika tut menshe 4 tisyach meshkanciv Stanom na 2014 rik u seli narahovuyetsya 63 par bliznyukiv i dvijnyat Turistichni miscya reshtki poselen periodu bronzi II tisyacholittya do n e ta rannogo zaliza VI IV stolittya do n e hram sv Trijci 1853 selishe Velika Kopanya takozh nazivayut ukrayinskoyu stoliceyu bliznyukiv za Kopanskim hrebtom geologi viyavili velichezne pidzemne ozero yake pidzhivlyuye miscevi dzherela monument Nebesnij sotni Primitki database ukrcensus gov ua Bank danih Derzhavnoyi sluzhbi statistiki Ukrayini Arhiv originalu za 31 lipnya 2014 Procitovano 8 listopada 2019 database ukrcensus gov ua Bank danih Derzhavnoyi sluzhbi statistiki Ukrayini Arhiv originalu za 31 lipnya 2014 Procitovano 8 listopada 2019 database ukrcensus gov ua Bank danih Derzhavnoyi sluzhbi statistiki Ukrayini Arhiv originalu za 31 lipnya 2014 Procitovano 8 listopada 2019 Ce nezavershena stattya z geografiyi Ukrayini Vi mozhete dopomogti proyektu vipravivshi abo dopisavshi yiyi