Алаки (варіанти написання: Alak, Alack, Alac, Arac, Halak, Harak, Harac, Harlak, Hrlak, Hrlac) — народ у центральній гірській частині південного Лаосу.
Алаки | |
---|---|
Алацький коваль | |
Кількість | 25 430 (2015, перепис) |
Ареал | Лаос, провінції Секонг, Сараван, Аттапи |
Раса | монголоїди |
Близькі до: | талієнги, кату, кріанги, тампуани, банари, лавени, ой |
Входить до | гірські кхмери |
Мова | алацька, лаоська |
Релігія | традиційна релігія |
У деяких районах алаки сильно змішалися з кату, так що важко розрізнити ці дві етнічні групи.
Розселення і чисельність
Чисельність алаків, за даними перепису населення Лаосу 2015 року становила 25 430 осіб (0,4 % населення країни).
Розселені в провінціях Секонг (райони Тхатенг, Ламам, Калеум, Дакхунг), Сараван (район Сараван) та Аттапи (район Сайсетха). Живуть окремими сільськими громадами, розкиданими на великій території, впереміш із селами інших етнічних груп: кату, кріангів (нге), таой, талієнгів. Найбільша концентрація алаків спостерігається в провінції Секонг, де вони становлять становить майже 15 % населення. Їх етнічним центром є район Тхатенг цієї провінції.
До багатьох алацьких громад важко дістатися через брак доріг. У той же час спостерігається міграція алаків зі своїх віддалених сіл до районів з новоствореною інфраструктурою.
Історія
Мало відомо про історію алаків. Самі вони вважають, що походять з півночі.
До кінця XVIII ст. алаки, зберігаючи свої племінні структури, перебували під владою лаоських держав. Після знищення сіамськими військами В'єнтьяну 1779 року ці райони потрапили під владу Сіаму, але місцева влада лишилася в руках лаосців, вони лише визнали верховну владу сіамського короля. Ситуація змінилась у кінці 1880-х років, після появи в регіоні французів. 1893 року землі на схід від річки Меконг відійшли до володінь Франції. По обидва боки кордону відбулися адміністративні зміни, місцеве населення опинилося під «іноземним» сіамським або французько-в'єтнамським правлінням. Основи влади та престижу лаоської шляхти та племінних вождів були підірвані, вони зіткнулися з економічними труднощами та втратою статусу. Французи ліквідували работоргівлю, яка становила важливе джерело доходів місцевої еліти.
Відповіддю на цю ситуацію стало антиколоніальне повстання 1901—1902 рр. Очолив його Онгкео (Ong Keo), виходець із племені алаків. Цей самопроголошений «чаклун» став духовним лідером повстання, вважали, що він наділений надприродними здібностями, його стали називати Пхумібуном (Phu Mi Bun, «Свята людина»). До Пхумібуна стікалися люди з племен алак, ньяхин і лавен, згодом до них стали приєднуватись і лаосці. Активна фаза повстання скінчилась 1902 року, коли проти Пхумібуна були кинуті армійські підрозділи як з французького, так і з тайського боку. Повстанці відійшли в гори, а 1905 року вони були змушені здатись. 1910 року був убитий Пхумібун, але його спадкоємці продовжували чинити опір французам до 1936 року.
Ветерани повстання згодом влилися в організацію Патет Лао, яка в часи так званої В'єтнамської війни (1954—1973) разом із В'єтнамським фронтом визволення воювала проти французьких та американських сил. У лавах Патет Лао було багато алаків. Народ зазнав сильного зовнішнього тиску у воєнні часи, людям доводилось переселятись з місця на місце у межах Камбоджі, В'єтнаму та Лаосу.
Життя алаків різко змінилося з 1998 року, після того, як через регіон була прокладена автомагістраль і розпочався розвиток інфраструктури. В пошуку коштів на придбання телевізорів, холодильників, мотоциклів та інших товарів алаки стали продавати свої земельні паї, худобу. Таким чином, замість доріг, шкіл, медпунктів та електрики алаки та інші національні меншини південного Лаосу отримали бідність, культурний тиск і низку соціальних проблем (наркотики, алкоголь, проституція, торгівля дітьми).
Мова
Говорять алацькою мовою (код ISO 639-3: alk), що належить до центральнобанарської групи мон-кхмерської гілки австроазійських мов. Близькими мовами є банарська (Bahnar), тампуанська (Tampuan), ромамська (Romam).
Мова перебуває в активному використанні.
Люди віком від восьми до двадцяти п'яти років вільно говорять лаоською, деякі літні люди, які навчалися чи працювали у В'єтнамі, — в'єтнамською.
Лише 37 % алаків (21 % жінок) вміють читати. 64 % ніколи не відвідували школи.
Релігія
Дотримуються традиційних вірувань: анімізм, спіритизм, культ предків, шаманізм. Люди вірять у пророцтва, які проголошують їхні шамани.
Духи є всюдисущими в традиційному світогляді алаків, вони тісно пов'язані з лісами, горами, печерами. Духи бувають добрі та злі. Кожна сім'я, домогосподарство та громада мають свого доброго духа. Духи, як добрі, так і злі, не мають певної форми, вони можуть з'являтися у вигляді туману або тіні, а тоді перетворюватись на птаха, людиноподібну фігуру або фрукт. Джерелом усіх нещасть вважається діяльність злих духів, вона може бути спровокована якоюсь провиною однієї людини або групи людей.
Впливу злих духів намагаються завадити проведенням численних індивідуальних або групових ритуалів, які супроводжуються жертвами. Невеликі ритуали передбачають принесення в жертву курки, яєць та рису, більші вимагають забою свині. Коли людина захворіє, приносять у жертву корову. Ритуали зцілення проводять шамани. Великі релігійні церемонії тривають кілька днів і складаються з окремих ритуальних секцій з різними жертвами, що включають велику кількість рисового вина, тютюн, зброю, металеві вироби. Проведення ритуалів зазвичай виключає можливість присутності сторонніх, місця входу та виходу із села позначають спеціальними знаками у формі восьмикутної зірки з листя бамбука та верби. Щоб злий дух не сів на хату, на її гребені чіпляли буйволині роги.
У алаків існують також регулярні ритуали, прив'язані до сільськогосподарського календаря. Вони проводяться за участі шамана та усієї громади. Спеціальні церемонії проводять у випадку стихійного лиха або отримання поганого врожаю. Вони мають заспокоїти ображених духів, які викликали нещастя. Щороку проводять свято для вшанування духів, які захищають село; приносять у жертву буйвола.
Алаки не лише наділяють живі й неживі об'єкти душами, вони наголошують на гармонізації діяльності людини в рамках середовища, в якій вона існує. Їхні церемонії спрямовані на людей, їхніх предків та їхних сімейних духів. Кожна церемонія має відповідати конкретному випадку. Спеціалістами з проведення ритуалів виступають шамани. Загалом вони тримаються в тіні життя громади, консультуючи літніх людей як правильно проводити обряди.
Ознакою сучасності є принесення в жертву годинників, транзисторних радіоприймачів, мобільних телефонів. Алаки міцно тримаються своїх вірувань. Коли людина опиняється в лікарні, під час пологів або в очікуванні складної операції односельці проводять традиційні ритуали прямо біля лікарняного ліжка, далеко від села та лісу, приносять у жертву курей, свиней. Сьогодні ритуальні дії стали для алаків інструментом свідомого підкріплення ідентичності та унікальності народу в контексті більшого суспільства.
Господарство
Основне заняття алаків — землеробство. Вони й досі практикують підсічно-вогневий спосіб обробки землі. Основною продовольчою культурою є рис. Вирощують також кукурудзу, просо, арахіс, гарбузи, маніок, ямс, різні овочі та фрукти. Виробництво вологого рису було впроваджено лише в останні роки, але більшість алаків і досі віддає перевагу гірському рису, вважаючи, що він має кращий смак.
Тваринництво в господарстві алаків займає незначне місце. Тримають у невеликій кількості буйволів (для жертовних ритуалів), а також свиней, курей і собак.
Додатковий дохід отримують наймаючись на роботу на плантації кави, каучуку та бананів. Плантаційне господарство в регіоні було започатковане французами на початку 1900-х років.
Традиційно алацькі жінки були вправними майстринями з ткацтва та фарбування тканин. У деяких селах люди й досі зберігають прядильні колеса та інші ткацькі інструменти, але встановлення міцних контактів із зовнішнім світом відкрило алакам доступ до дешевих тканин фабричного виробництва. Люди відмовляються від старого ремесла, вважаючи за краще витрачати свій час на більш продуктивну роботу на полях. Деякі жінки й досі володіють старим ткацьким ремеслом, але тепер вони створюють нову моду, поєднуючи традиційні алацькі елементи з лаоським дизайном.
З інших ремесел серед алаків поширене виготовлення плетених кошиків з бамбука будь-яких розмірів і форм та для різних цілей, а також бамбукових контейнерів для зберігання липкого рису та іншої їжі.
Полювання та рибна ловля все ще зберігають важливе значення, забезпечуючи суттєве доповнення до раціону харчування. Алаки полюють дрібну дичину та птахів, використовуючи старі крем'яні рушниці, самостріли, пращі з камінням. Рибу ловлять за допомогою пасток з бамбука та сіток, які закидають руками. Також збирають у навколишніх лісах дикорослі плоди, гриби, ямс, пагони бамбука, їстівне листя, личинок, равликів, ящірок та жаб.
Суспільство
Найважливішою соціальною одиницею в алаків є сільська громада. Громадою керують декілька поважних осіб, рішення приймаються загальною згодою. Кожне село живе значною мірою ізольовано, їхні жителі майже вороже ставляться до сусідів. Іноземцям не забороняється заходити в алацьке село, але їм рідко дарують гостинність. Характерними рисами характеру алаків є недовіра та інертність.
Алаки організовані в роди (янг), що носять назви певних тварин: чачун (свиня), чакапьоу (буйвол) і чаойр (курка). Ці тварини вважаються священними для членів роду, їм заборонено їх їсти.
Алаки живуть ядерними сім'ями. Батько — голова сім'ї, він має повноваження вирішувати сімейні справи. Переважає моногамія. Коли хлопець бажає одружитися з дівчиною, він використовує посередника, щоб повідомити її батьків про свій намір. Батьки домовляються про умови шлюбу, узгоджують розмір викупу за наречену, обговорюють деталі процедури весілля. Алацькі дівчата можуть виходити заміж за хлопців з іншого племені, але рідко за лаосців. Після смерті батьків старша дитина успадковує сімейну хату та більшу частину землі; решта спадку порівну ділиться між іншими синами та дочками.
Алаки завжди підтримували свою ідентичність через власні культурні традиції, дотримання ретельно розроблених календарних ритуалів. Ці атрибути допомогли алакам вижити недоторканими під час багатьох змін влади, що відбувалися в регіоні. Сусіди-лаосці розглядали їх як нецивілізованих людей, адже алаки не знали орного землеробства, релігії, писемності та літератури, централізованих політичних об'єднань. Вони й досі неграмотні рідною мовою, не беруть участі в політичному житті за межами своїх сіл.
Наступ сучасності приводить до руйнування соціальних структур алацького суспільства. Для збереження власної ідентичності алаки роблять кроки до відновлення споконвічних духовних і культурних традицій народу. Лаоські чиновники та політики часто сприймають відродження ритуальної практики алаків як повернення до забобонного минулого, відмову від міжнаціонального спілкування, технічного прогресу та сучасної медицини. Для алаків ця практика дозволяє посилити солідарність членів громади та їхню групову ідентичність, необхідну для захисту своїх земель, лісів та духовного простору. Їм знадобилося менше десятиліття, щоб відчути недоліки сучасної цивілізації. Вони навіть створюють нові ритуали, щоб протистояти модернізації, яка руйнує екологічні основи та довкілля.
Житло
Алацькі села складаються з 10-60 хат. Вони розташовуються під горою, на лісових галявинах або в долинах річок.
Традиційно хати ставлять по колу навколо великої громадської хати та кількох жертовних стовпів біля неї. Громадська хата має овальний дах, її балки прикрашені різьбленням.
Алаки ставлять свої хати на коротких палях, приблизно на один метр над землею. Для побудови каркаса зазвичай використовують дерев'яні стовпи, підлогу роблять з розбитого бамбука, стіни — з бамбукових циновок, дах криють соломою. Проста бамбукова драбина веде прямо до вхідних дверей або до невеликого ґанку перед входом. Усередині хата розділена на вітальню з вогнищем в одній кімнаті та окреме спальне відділення для сім'ї. Простір під хатою заповнений дровами, які використовуються для приготування їжі та опалення в холодну пору року, сільськогосподарськими інструментами та кошиками. Ще в середині XX ст. алацькі хати на кожному кінці даху були увінчані буйволиними рогами.
Традиційно старі хати не підтримували й не ремонтували. При перенесенні села хати розбирали, а тоді знову збирали вже на новому місці.
Тепер нові села алаки будують уздовж доріг, хати ставлять з одного або з двох боків від дороги. Сучасні хати розраховані на одну сім'ю, дахи криють гофрованим залізом, конструкції не мають додаткового оздоблення, зникли репрезентативні об'єкти.
Одяг
У минулому алаки носили одяг власного виробництва. Виготовляли його з важкої бавовняної тканини, занадто теплої, щоб носити одяг протягом дня. Кілька поколінь тому вони відмовилися від традиційного вбрання й стали носити лаоський одяг. Старші чоловіки носять прості темні штани та сорочки з короткими рукавами. Жінки старшого покоління вдягають саронги з різнокольоровими горизонтальними смужками та надають перевагу блузкам або жилетам з довгими рукавами, що застібаються спереду. Одяг тепер купують на місцевих базарах. Молоді жінки вдягаються в різнокольорові саронги в лаоському стилі та блузки з короткими рукавами або футболки. Юнаки носять футболки з підробками відомих брендів та шорти.
Сьогодні алаки дуже рідко використовують будь-які прикраси, але в минулому вони носили намиста зі скляних перлин і латунні браслети. Золотих або срібних прикрас вони не мали, уважається, що контакт з цими металами приносить невдачу.
Музичні інструменти
З традиційними ритуалами тісно пов'язані традиційні музичні інструменти: гонги (конг), дзвоники (калінг), ударні трубки, циліндричні двоголові барабани. Старі музичні інструменти мають особливе значення для місцевих громад через особливу якість звуку, що відтворюється завдяки спеціальній ігровій техніці, яка передається з покоління в покоління. Вони дозволяють людям спілкуватися з духами.
У другій половині XX ст. поширились нові інструменти, запозичені в лаосців: кхен (губний орган), крачапі (лютня) і со (щипковий інструмент). В руках алаків вони отримали інше звучання, ніж у лаосців. Нові інструменти отримали широке розповсюдження навіть у віддалених селах, супроводжують танці, розповіді балад, але не мають права безпосередньо спілкуватися з духами.
Джерела
- Joachim Schliesinger. Ethnic Groups of Laos. Vol. 2: Profile of Austro-Asiatic-Speaking Peoples, pp. 138—143: Alak. BooksMango, 2014. (англ.)
- Gisa Jähnichen. Musical Instruments used in Rituals of the Alak in Laos [ 5 серпня 2019 у Wayback Machine.]. Asian Ethnology, Vol. 72 (2013), No. 1, pp. 119–142 (англ.)
- Alak [ 14 квітня 2021 у Wayback Machine.]. Asia Harvest (англ.)
- Eberhard, David M., Gary F. Simons, and Charles D. Fennig (eds.). 2019. Ethnologue: Languages of the World (вид. 22). Dallas, Texas: SIL International. Online version: , архів оригіналу: (англ.)
Примітки
- Results of Population and Housing Census 2015 [ 2019-04-13 у Wayback Machine.], Lao Statistics Bureau, pp. 121-122: Table P2.7. Total Lao Citien Populatin by Sex and Ethnicity (англ.)
- Gisa Jähnichen. Musical Instruments used in Rituals of the Alak in Laos [ 5 серпня 2019 у Wayback Machine.]. Asian Ethnology, Vol. 72 (2013), No. 1, pp. 119–142 (англ.)
- John B. Murdoch. The 1901—1902 «Holy Man's» Rebellion. (англ.)
- Alak [ 14 квітня 2021 у Wayback Machine.]. Asia Harvest (англ.)
- Lavallée M. A. Notes éthnographiques sun diverses tribus du Sud-Est de l'Indo-Chine. In: Bulletin de l'Ecole française d'Extrême-Orient. Tome 1, 1901. pp. 295-298: Alak [ 3 червня 2018 у Wayback Machine.] (фр.)
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Alaki varianti napisannya Alak Alack Alac Arac Halak Harak Harac Harlak Hrlak Hrlac narod u centralnij girskij chastini pivdennogo Laosu AlakiAlackij kovalKilkist 25 430 2015 perepis Areal Laos provinciyi Sekong Saravan AttapiRasa mongoloyidiBlizki do taliyengi katu kriangi tampuani banari laveni ojVhodit do girski khmeriMova alacka laoskaReligiya tradicijna religiya U deyakih rajonah alaki silno zmishalisya z katu tak sho vazhko rozrizniti ci dvi etnichni grupi Rozselennya i chiselnistChiselnist alakiv za danimi perepisu naselennya Laosu 2015 roku stanovila 25 430 osib 0 4 naselennya krayini Rozseleni v provinciyah Sekong rajoni Thateng Lamam Kaleum Dakhung Saravan rajon Saravan ta Attapi rajon Sajsetha Zhivut okremimi silskimi gromadami rozkidanimi na velikij teritoriyi vperemish iz selami inshih etnichnih grup katu kriangiv nge taoj taliyengiv Najbilsha koncentraciya alakiv sposterigayetsya v provinciyi Sekong de voni stanovlyat stanovit majzhe 15 naselennya Yih etnichnim centrom ye rajon Thateng ciyeyi provinciyi Do bagatoh alackih gromad vazhko distatisya cherez brak dorig U toj zhe chas sposterigayetsya migraciya alakiv zi svoyih viddalenih sil do rajoniv z novostvorenoyu infrastrukturoyu IstoriyaMalo vidomo pro istoriyu alakiv Sami voni vvazhayut sho pohodyat z pivnochi Do kincya XVIII st alaki zberigayuchi svoyi pleminni strukturi perebuvali pid vladoyu laoskih derzhav Pislya znishennya siamskimi vijskami V yentyanu 1779 roku ci rajoni potrapili pid vladu Siamu ale misceva vlada lishilasya v rukah laosciv voni lishe viznali verhovnu vladu siamskogo korolya Situaciya zminilas u kinci 1880 h rokiv pislya poyavi v regioni francuziv 1893 roku zemli na shid vid richki Mekong vidijshli do volodin Franciyi Po obidva boki kordonu vidbulisya administrativni zmini misceve naselennya opinilosya pid inozemnim siamskim abo francuzko v yetnamskim pravlinnyam Osnovi vladi ta prestizhu laoskoyi shlyahti ta pleminnih vozhdiv buli pidirvani voni zitknulisya z ekonomichnimi trudnoshami ta vtratoyu statusu Francuzi likviduvali rabotorgivlyu yaka stanovila vazhlive dzherelo dohodiv miscevoyi eliti Vidpoviddyu na cyu situaciyu stalo antikolonialne povstannya 1901 1902 rr Ocholiv jogo Ongkeo Ong Keo vihodec iz plemeni alakiv Cej samoprogoloshenij chaklun stav duhovnim liderom povstannya vvazhali sho vin nadilenij nadprirodnimi zdibnostyami jogo stali nazivati Phumibunom Phu Mi Bun Svyata lyudina Do Phumibuna stikalisya lyudi z plemen alak nyahin i laven zgodom do nih stali priyednuvatis i laosci Aktivna faza povstannya skinchilas 1902 roku koli proti Phumibuna buli kinuti armijski pidrozdili yak z francuzkogo tak i z tajskogo boku Povstanci vidijshli v gori a 1905 roku voni buli zmusheni zdatis 1910 roku buv ubitij Phumibun ale jogo spadkoyemci prodovzhuvali chiniti opir francuzam do 1936 roku Veterani povstannya zgodom vlilisya v organizaciyu Patet Lao yaka v chasi tak zvanoyi V yetnamskoyi vijni 1954 1973 razom iz V yetnamskim frontom vizvolennya voyuvala proti francuzkih ta amerikanskih sil U lavah Patet Lao bulo bagato alakiv Narod zaznav silnogo zovnishnogo tisku u voyenni chasi lyudyam dovodilos pereselyatis z miscya na misce u mezhah Kambodzhi V yetnamu ta Laosu Zhittya alakiv rizko zminilosya z 1998 roku pislya togo yak cherez region bula prokladena avtomagistral i rozpochavsya rozvitok infrastrukturi V poshuku koshtiv na pridbannya televizoriv holodilnikiv motocikliv ta inshih tovariv alaki stali prodavati svoyi zemelni payi hudobu Takim chinom zamist dorig shkil medpunktiv ta elektriki alaki ta inshi nacionalni menshini pivdennogo Laosu otrimali bidnist kulturnij tisk i nizku socialnih problem narkotiki alkogol prostituciya torgivlya ditmi MovaGovoryat alackoyu movoyu kod ISO 639 3 alk sho nalezhit do centralnobanarskoyi grupi mon khmerskoyi gilki avstroazijskih mov Blizkimi movami ye banarska Bahnar tampuanska Tampuan romamska Romam Mova perebuvaye v aktivnomu vikoristanni Lyudi vikom vid vosmi do dvadcyati p yati rokiv vilno govoryat laoskoyu deyaki litni lyudi yaki navchalisya chi pracyuvali u V yetnami v yetnamskoyu Lishe 37 alakiv 21 zhinok vmiyut chitati 64 nikoli ne vidviduvali shkoli ReligiyaDotrimuyutsya tradicijnih viruvan animizm spiritizm kult predkiv shamanizm Lyudi viryat u proroctva yaki progoloshuyut yihni shamani Duhi ye vsyudisushimi v tradicijnomu svitoglyadi alakiv voni tisno pov yazani z lisami gorami pecherami Duhi buvayut dobri ta zli Kozhna sim ya domogospodarstvo ta gromada mayut svogo dobrogo duha Duhi yak dobri tak i zli ne mayut pevnoyi formi voni mozhut z yavlyatisya u viglyadi tumanu abo tini a todi peretvoryuvatis na ptaha lyudinopodibnu figuru abo frukt Dzherelom usih neshast vvazhayetsya diyalnist zlih duhiv vona mozhe buti sprovokovana yakoyus provinoyu odniyeyi lyudini abo grupi lyudej Vplivu zlih duhiv namagayutsya zavaditi provedennyam chislennih individualnih abo grupovih ritualiv yaki suprovodzhuyutsya zhertvami Neveliki rituali peredbachayut prinesennya v zhertvu kurki yayec ta risu bilshi vimagayut zaboyu svini Koli lyudina zahvoriye prinosyat u zhertvu korovu Rituali zcilennya provodyat shamani Veliki religijni ceremoniyi trivayut kilka dniv i skladayutsya z okremih ritualnih sekcij z riznimi zhertvami sho vklyuchayut veliku kilkist risovogo vina tyutyun zbroyu metalevi virobi Provedennya ritualiv zazvichaj viklyuchaye mozhlivist prisutnosti storonnih miscya vhodu ta vihodu iz sela poznachayut specialnimi znakami u formi vosmikutnoyi zirki z listya bambuka ta verbi Shob zlij duh ne siv na hatu na yiyi grebeni chiplyali bujvolini rogi U alakiv isnuyut takozh regulyarni rituali priv yazani do silskogospodarskogo kalendarya Voni provodyatsya za uchasti shamana ta usiyeyi gromadi Specialni ceremoniyi provodyat u vipadku stihijnogo liha abo otrimannya poganogo vrozhayu Voni mayut zaspokoyiti obrazhenih duhiv yaki viklikali neshastya Shoroku provodyat svyato dlya vshanuvannya duhiv yaki zahishayut selo prinosyat u zhertvu bujvola Alaki ne lishe nadilyayut zhivi j nezhivi ob yekti dushami voni nagoloshuyut na garmonizaciyi diyalnosti lyudini v ramkah seredovisha v yakij vona isnuye Yihni ceremoniyi spryamovani na lyudej yihnih predkiv ta yihnih simejnih duhiv Kozhna ceremoniya maye vidpovidati konkretnomu vipadku Specialistami z provedennya ritualiv vistupayut shamani Zagalom voni trimayutsya v tini zhittya gromadi konsultuyuchi litnih lyudej yak pravilno provoditi obryadi Oznakoyu suchasnosti ye prinesennya v zhertvu godinnikiv tranzistornih radioprijmachiv mobilnih telefoniv Alaki micno trimayutsya svoyih viruvan Koli lyudina opinyayetsya v likarni pid chas pologiv abo v ochikuvanni skladnoyi operaciyi odnoselci provodyat tradicijni rituali pryamo bilya likarnyanogo lizhka daleko vid sela ta lisu prinosyat u zhertvu kurej svinej Sogodni ritualni diyi stali dlya alakiv instrumentom svidomogo pidkriplennya identichnosti ta unikalnosti narodu v konteksti bilshogo suspilstva GospodarstvoAlacki gorodi Osnovne zanyattya alakiv zemlerobstvo Voni j dosi praktikuyut pidsichno vognevij sposib obrobki zemli Osnovnoyu prodovolchoyu kulturoyu ye ris Viroshuyut takozh kukurudzu proso arahis garbuzi maniok yams rizni ovochi ta frukti Virobnictvo vologogo risu bulo vprovadzheno lishe v ostanni roki ale bilshist alakiv i dosi viddaye perevagu girskomu risu vvazhayuchi sho vin maye krashij smak Tvarinnictvo v gospodarstvi alakiv zajmaye neznachne misce Trimayut u nevelikij kilkosti bujvoliv dlya zhertovnih ritualiv a takozh svinej kurej i sobak Dodatkovij dohid otrimuyut najmayuchis na robotu na plantaciyi kavi kauchuku ta bananiv Plantacijne gospodarstvo v regioni bulo zapochatkovane francuzami na pochatku 1900 h rokiv Tradicijno alacki zhinki buli vpravnimi majstrinyami z tkactva ta farbuvannya tkanin U deyakih selah lyudi j dosi zberigayut pryadilni kolesa ta inshi tkacki instrumenti ale vstanovlennya micnih kontaktiv iz zovnishnim svitom vidkrilo alakam dostup do deshevih tkanin fabrichnogo virobnictva Lyudi vidmovlyayutsya vid starogo remesla vvazhayuchi za krashe vitrachati svij chas na bilsh produktivnu robotu na polyah Deyaki zhinki j dosi volodiyut starim tkackim remeslom ale teper voni stvoryuyut novu modu poyednuyuchi tradicijni alacki elementi z laoskim dizajnom Z inshih remesel sered alakiv poshirene vigotovlennya pletenih koshikiv z bambuka bud yakih rozmiriv i form ta dlya riznih cilej a takozh bambukovih kontejneriv dlya zberigannya lipkogo risu ta inshoyi yizhi Polyuvannya ta ribna lovlya vse she zberigayut vazhlive znachennya zabezpechuyuchi suttyeve dopovnennya do racionu harchuvannya Alaki polyuyut dribnu dichinu ta ptahiv vikoristovuyuchi stari krem yani rushnici samostrili prashi z kaminnyam Ribu lovlyat za dopomogoyu pastok z bambuka ta sitok yaki zakidayut rukami Takozh zbirayut u navkolishnih lisah dikorosli plodi gribi yams pagoni bambuka yistivne listya lichinok ravlikiv yashirok ta zhab SuspilstvoNajvazhlivishoyu socialnoyu odiniceyu v alakiv ye silska gromada Gromadoyu keruyut dekilka povazhnih osib rishennya prijmayutsya zagalnoyu zgodoyu Kozhne selo zhive znachnoyu miroyu izolovano yihni zhiteli majzhe vorozhe stavlyatsya do susidiv Inozemcyam ne zaboronyayetsya zahoditi v alacke selo ale yim ridko daruyut gostinnist Harakternimi risami harakteru alakiv ye nedovira ta inertnist Alaki organizovani v rodi yang sho nosyat nazvi pevnih tvarin chachun svinya chakapou bujvol i chaojr kurka Ci tvarini vvazhayutsya svyashennimi dlya chleniv rodu yim zaboroneno yih yisti Alaki zhivut yadernimi sim yami Batko golova sim yi vin maye povnovazhennya virishuvati simejni spravi Perevazhaye monogamiya Koli hlopec bazhaye odruzhitisya z divchinoyu vin vikoristovuye poserednika shob povidomiti yiyi batkiv pro svij namir Batki domovlyayutsya pro umovi shlyubu uzgodzhuyut rozmir vikupu za narechenu obgovoryuyut detali proceduri vesillya Alacki divchata mozhut vihoditi zamizh za hlopciv z inshogo plemeni ale ridko za laosciv Pislya smerti batkiv starsha ditina uspadkovuye simejnu hatu ta bilshu chastinu zemli reshta spadku porivnu dilitsya mizh inshimi sinami ta dochkami Alaki zavzhdi pidtrimuvali svoyu identichnist cherez vlasni kulturni tradiciyi dotrimannya retelno rozroblenih kalendarnih ritualiv Ci atributi dopomogli alakam vizhiti nedotorkanimi pid chas bagatoh zmin vladi sho vidbuvalisya v regioni Susidi laosci rozglyadali yih yak necivilizovanih lyudej adzhe alaki ne znali ornogo zemlerobstva religiyi pisemnosti ta literaturi centralizovanih politichnih ob yednan Voni j dosi negramotni ridnoyu movoyu ne berut uchasti v politichnomu zhitti za mezhami svoyih sil Nastup suchasnosti privodit do rujnuvannya socialnih struktur alackogo suspilstva Dlya zberezhennya vlasnoyi identichnosti alaki roblyat kroki do vidnovlennya spokonvichnih duhovnih i kulturnih tradicij narodu Laoski chinovniki ta politiki chasto sprijmayut vidrodzhennya ritualnoyi praktiki alakiv yak povernennya do zabobonnogo minulogo vidmovu vid mizhnacionalnogo spilkuvannya tehnichnogo progresu ta suchasnoyi medicini Dlya alakiv cya praktika dozvolyaye posiliti solidarnist chleniv gromadi ta yihnyu grupovu identichnist neobhidnu dlya zahistu svoyih zemel lisiv ta duhovnogo prostoru Yim znadobilosya menshe desyatilittya shob vidchuti nedoliki suchasnoyi civilizaciyi Voni navit stvoryuyut novi rituali shob protistoyati modernizaciyi yaka rujnuye ekologichni osnovi ta dovkillya ZhitloAlacke selo v provinciyi Saravan Alacki sela skladayutsya z 10 60 hat Voni roztashovuyutsya pid goroyu na lisovih galyavinah abo v dolinah richok Tradicijno hati stavlyat po kolu navkolo velikoyi gromadskoyi hati ta kilkoh zhertovnih stovpiv bilya neyi Gromadska hata maye ovalnij dah yiyi balki prikrasheni rizblennyam Alaki stavlyat svoyi hati na korotkih palyah priblizno na odin metr nad zemleyu Dlya pobudovi karkasa zazvichaj vikoristovuyut derev yani stovpi pidlogu roblyat z rozbitogo bambuka stini z bambukovih cinovok dah kriyut solomoyu Prosta bambukova drabina vede pryamo do vhidnih dverej abo do nevelikogo ganku pered vhodom Useredini hata rozdilena na vitalnyu z vognishem v odnij kimnati ta okreme spalne viddilennya dlya sim yi Prostir pid hatoyu zapovnenij drovami yaki vikoristovuyutsya dlya prigotuvannya yizhi ta opalennya v holodnu poru roku silskogospodarskimi instrumentami ta koshikami She v seredini XX st alacki hati na kozhnomu kinci dahu buli uvinchani bujvolinimi rogami Tradicijno stari hati ne pidtrimuvali j ne remontuvali Pri perenesenni sela hati rozbirali a todi znovu zbirali vzhe na novomu misci Teper novi sela alaki buduyut uzdovzh dorig hati stavlyat z odnogo abo z dvoh bokiv vid dorogi Suchasni hati rozrahovani na odnu sim yu dahi kriyut gofrovanim zalizom konstrukciyi ne mayut dodatkovogo ozdoblennya znikli reprezentativni ob yekti OdyagU minulomu alaki nosili odyag vlasnogo virobnictva Vigotovlyali jogo z vazhkoyi bavovnyanoyi tkanini zanadto teployi shob nositi odyag protyagom dnya Kilka pokolin tomu voni vidmovilisya vid tradicijnogo vbrannya j stali nositi laoskij odyag Starshi choloviki nosyat prosti temni shtani ta sorochki z korotkimi rukavami Zhinki starshogo pokolinnya vdyagayut sarongi z riznokolorovimi gorizontalnimi smuzhkami ta nadayut perevagu bluzkam abo zhiletam z dovgimi rukavami sho zastibayutsya speredu Odyag teper kupuyut na miscevih bazarah Molodi zhinki vdyagayutsya v riznokolorovi sarongi v laoskomu stili ta bluzki z korotkimi rukavami abo futbolki Yunaki nosyat futbolki z pidrobkami vidomih brendiv ta shorti Sogodni alaki duzhe ridko vikoristovuyut bud yaki prikrasi ale v minulomu voni nosili namista zi sklyanih perlin i latunni brasleti Zolotih abo sribnih prikras voni ne mali uvazhayetsya sho kontakt z cimi metalami prinosit nevdachu Muzichni instrumentiZ tradicijnimi ritualami tisno pov yazani tradicijni muzichni instrumenti gongi kong dzvoniki kaling udarni trubki cilindrichni dvogolovi barabani Stari muzichni instrumenti mayut osoblive znachennya dlya miscevih gromad cherez osoblivu yakist zvuku sho vidtvoryuyetsya zavdyaki specialnij igrovij tehnici yaka peredayetsya z pokolinnya v pokolinnya Voni dozvolyayut lyudyam spilkuvatisya z duhami U drugij polovini XX st poshirilis novi instrumenti zapozicheni v laosciv khen gubnij organ krachapi lyutnya i so shipkovij instrument V rukah alakiv voni otrimali inshe zvuchannya nizh u laosciv Novi instrumenti otrimali shiroke rozpovsyudzhennya navit u viddalenih selah suprovodzhuyut tanci rozpovidi balad ale ne mayut prava bezposeredno spilkuvatisya z duhami DzherelaJoachim Schliesinger Ethnic Groups of Laos Vol 2 Profile of Austro Asiatic Speaking Peoples pp 138 143 Alak BooksMango 2014 ISBN 978 1 63323 231 0 angl Gisa Jahnichen Musical Instruments used in Rituals of the Alak in Laos 5 serpnya 2019 u Wayback Machine Asian Ethnology Vol 72 2013 No 1 pp 119 142 angl Alak 14 kvitnya 2021 u Wayback Machine Asia Harvest angl Eberhard David M Gary F Simons and Charles D Fennig eds 2019 Ethnologue Languages of the World vid 22 Dallas Texas SIL International Online version arhiv originalu angl PrimitkiResults of Population and Housing Census 2015 2019 04 13 u Wayback Machine Lao Statistics Bureau pp 121 122 Table P2 7 Total Lao Citien Populatin by Sex and Ethnicity angl Gisa Jahnichen Musical Instruments used in Rituals of the Alak in Laos 5 serpnya 2019 u Wayback Machine Asian Ethnology Vol 72 2013 No 1 pp 119 142 angl John B Murdoch The 1901 1902 Holy Man s Rebellion angl Alak 14 kvitnya 2021 u Wayback Machine Asia Harvest angl Lavallee M A Notes ethnographiques sun diverses tribus du Sud Est de l Indo Chine In Bulletin de l Ecole francaise d Extreme Orient Tome 1 1901 pp 295 298 Alak 3 chervnya 2018 u Wayback Machine fr