Гумбольдт (нім. Humboldt; 1893, Німеччина) — повітряна куля спроектована й збудована Гансом Гроссом для німецької . В 1893 році на ній було здійснено шість наукових польотів в рамках «Берлінських наукових експедицій на повітряних кулях». 26 квітня 1893 року, під час свого останнього польоту, була знищена в результаті вибуху водню в оболонці.
Повітряна куля «Гумбольдт» | ||||
---|---|---|---|---|
«Гумбольдт», 1893 рік | ||||
Характеристики повітряної кулі | ||||
Рік побудови | 1893 | |||
Об'єм, м³ | 2 514 | |||
Макс. діаметр, м | 16,8 | |||
Макс. кількість пасажирів, осіб | 3 | |||
Макс. тривалість польоту, г | 10 год. 59 хв. |
Створення повітряної кулі
В 1881 році в Берліні засновано . 2 червня 1888 року , завідувач кафедри метеорології в Університеті Фрідріха Вільгельма, виступив з промовою на ювілейному 100-му засіданні асоціації і запропонував ідею використання повітряних куль для розвитку метеорологічних досліджень. Після засідання було утворено «Комітет з організації наукової аеронавтики», члени якого розпочали збір коштів на створення декількох власних повітряних куль для наукових польотів. Перші 50 тисяч марок на будівництво та експлуатацію повітряної кулі виділив з свого особистого фонду німецький імператор Вільгельм II.
В 1893 році асоціація виділила 12 тисяч марок на свою першу повітряну кулю, яку виготовила в Ганновері компанія «Continental». Дальше, над її вдосконаленням і підготовкою до наукових польотів працював лейтенант Ганс Гросс. Сферична повітряна куля, яку було названо в честь знаменитих братів Вільгельма та Александра фон Гумбольдт, мала об'єм 2514 м³ і діаметр 16,8 метрів. Її оболонка була виготовлена з прогумованої бавовняної тканини, а вага разом з обладнанням досягала 350 кг. Наприкінці зими 1893 року повітряна куля була готова до польотів.
Наукові польоти «Гумбольдта»
Перший політ «Гумбольдта» відбувся 1 березня 1893 року. За його стартом в Берліні особисто спостерігав імператор Вільгельм II. Екіпаж повітряної кулі складався з трьох пілотів: лейтенанта Ганса Гросса і двох вчених метеорологів Віктора Кремсера та . Політ пройшов успішно, «Гумбольдт» тримався в повітрі більше шести годин, а вчені здійснили всі заплановані метеорологічні дослідження і навіть зробили декілька фотознімків хмар над якими пролітала куля. Приземлення «Гумбольдта» біля селища Осово (Wussow) було проблемним. Куля приземлилась плавно і не сильно, проте майже відразу кошик перекинувся і Ріхард Асманн випадково зламав собі ліву ногу..
Другий політ «Гумбольдта» був запланований на 10 березня, проте через погану погоду його протягом трьох днів переносили. 14 березня 1793 року лейтенант Гросс і Артур Берсон все ж наважились на старт й підняли повітряну кулю в небо. Їхньою метою було досягнення максимально можливої висоти польоту. Одразу після старту, «Гумбольдт» залетів у дощові хмари. Оболонка кулі сильно намокла і протягом декількох годин аеронавти були змушені вичерпувати воду з корзини. Близько 2 години дня куля нарешті піднялась вище хмар і досягла висоти 5000 метрів. Як пізніше згадував лейтенант Гросс, у аеронавтів «з'явилися фізичні проблеми, серце почало сильно битися, а задишка заважала робити метеорологічні виміри». Проте політ тривав й «Гумбольдт» в цей день досяг максимальної висоти 6105 метрів. Після цього, повітряна куля розпочала дуже різкий спуск (близько 2,8 м/сек) на землю. На висоті близько 3000 метрів, Гросс і Берсон почули раптовий звук вибуху над головою і згодом побачили, що зламалась пружина, яка стримувала клапан для випуску газу й водню з оболонки кулі. «Гумбольдт» нахилився на бік, його оболонка втратила сферичну форму і він з величезною швидкістю (близько 5 м/сек) продовжив своє падіння на землю. Приземлення біля містечка Рогозьно було дуже важким, оболонка кулі через відкритий клапан втратила дві третини газу і після посадки, просто впала на голови пілотів. Гросс і Берсон уникнули серйозних травм і продовжували здійснювати нові польоти.
Третій політ «Гумбольдта» відбувся 28 березня 1893 року. Місцем старту було обрано площу біля Потсдамської астрофізичної обсерваторії, а за польотом спостерігала велика кількість глядачів й вчених, серед яких був Герман фон Гельмгольц. Компанію лейтинанту Гроссу і Артуру Берсону в цьому польоті склав . Одразу після старту кулі о 9 годині 30 хвилин її підхопив раптовий і дуже сильний порив вітру й відкинув на одну з будівель машинного цеху. Оболонка кулі зачепилась за громовідвід на даху будівлі і в ній утворилась дірка довжиною в 3 дюйми. Цей момент, аварійного старту «Гумбольдта», зміг сфотографувати відомий німецький фотограф [de]. Незважаючи на дірку в оболонці, повітряна куля змогла набрати висоту і Гросс, Берсон й Зюрінг вирішили продовжувати політ. В результаті, «Гумбольдт» пролетів 275 кілометрів, перетнув в польоті Ельбу і досяг максимальної висоти 3590 метрів. Берсон і Зюрінг змогли взяти зразки повітря на висоті 2000 і 3000 метрів, а Гросс зробив декілька знімків Берліна і його околиць з висоти польоту. Приземлення кулі відбувалось біля гірського селища Германсдорф, що розташоване на захід від містечка Аннаберг-Бухгольц. Наступного дня все містечко вшановувало подвиг вчених і згодом, там було випущено пам'ятну монету присвячену третьому польоту «Гумбольдта».
Четвертий політ «Гумбольдта» стартував 7 квітня 1893 року з площі біля газового заводу Schöneberger Gasanstalt на околицях Берліна. Крім лейтенанта Гросса і Артура Берсона до екіпажу повітряної кулі увійшов ще один метеоролог — доктор Кобке. За стартом «Гумбольдта» спостерігав [de] зі своєю сім'єю. Коли о 15:23 годині повітряна куля досягла висоти 4 400 метрів і пролітала над містом Альтенбург, лейтенант Гросс скинув місцевим жителям привітального листа від їхнього герцога Альберта. Після цього, «Гумбольдт» продовжив свій політ і скоро досяг максимальної висоти 5 200 метрів. Близько 18:00 години вечора повітряна куля спокійно приземлилась біля міста Кронах в Баварії, пролетівши більше 320 км за понад 8 годин.
П'ятий політ «Гумбольдта» планувалось також провести з заводу Schöneberger Gasanstalt. Проте, через сильні пориви вітру в околицях заводу, повітряну кулю перевезли в Charlottenburg де було організовано інше місце для старту. Політ відбувся 19 квітня 1893 року. Керував кулею лейтенант Гросс, а компанію йому склали Артур Берсон і німецький географ Отто Башин. Політ пройшов доволі спокійно, «Гумбольдт» пролетів близько 150 км за більш ніж 7 годин польоту і піднявся на максимальну висоту 4 565 метрів. Єдині труднощі виникли перед приземленням біля містечка Бад-Мускау. Повітряна куля зависла над лісом на висоті 300 метрів і, щоб не сідати на дерева, була змушена очікувати поривів вітру, який відніс кулю подальше від лісу.
Шостий політ «Гумбольдта» планувалось провести на світанку, щоб вперше здійснити ранкові виміри метеорологічних показників. Вночі з 25 на 26 квітня 1893 року повітряну кулю підготували до польоту і о 4:30 ранку вона була готова стартувати. Екіпаж «Гумбольдта» був такий же, як і під час його третього польоту: компанію лейтенанту Гроссу склали Артур Берсон і . О 4:50 ранку, одночасно з появою перших сонячних променів, «Гумбольдт» стартував з площі біля заводу Schöneberger Gasanstalt. Піднявшись на висоту 1200 метрів повітряна куля зупинилась і завмерла абсолютно нерухомо. Для її подальшого підйому довелось використати третину наявного баласту. Максимальна висота польоту склала 4300 метрів, а «Гумбольдт» протримався в небі рекордні для себе 10 год. 59 хв., пролетівши близько 370 км. Приземлення біля селища Zesselwitz було дуже проблемним. Повітряну кулю протягнуло по полях цілих 5 км, перш ніж лейтинант Гросс скинув якір для посадки і він міцно зачепився за землю одразу біля монастиря в Генрикуві. Великий натовп місцевих селян зібрався біля монастиря, щоб поглянути на повітряну кулю. І саме в цей момент трапилась неочікувана катастрофа. Лейтенант Гросс намагався дістатись до клапана, щоб спустити залишки водню з оболонки кулі. Проте вогняні іскри, що утворились через статичний електричний розряд, запалили водень і стався раптовий вибух. Він вщент розірвав оболонку «Гумбольдта», куля спалахнула вогнем і за лічені хвилини згоріла. Декілька глядачів, які перебували найближче до кулі, отримали невеликі опіки, а один хлопець втратив пару зубів після невдалого падіння через ударну хвилю. Гросс відшкодував збитки постраждалим і допоміг вченим збирати дорогі метеорологічні прилади, які вдалось врятувати від вогню. Після цього, всі троє повернулись до Берліна, де взяли участь в комісії, яка заслухала звіт про катастрофу «Гумбольдта». Комісія постановила збудувати нову повітряну кулю для наукових польотів, але забезпечити її захистом від утворення вогняних іскор при приземлені. Незабаром, і імператор Вільгельм II виділили нові кошти і на заміну «Гумбольдту» було створено повітряну кулю «Фенікс».
Дата польоту | Час в повітрі (год: хв) | Довжина польоту (км) | Максимальна висота (м) | Пілоти | Місце посадки |
---|---|---|---|---|---|
1 березня | 6:16 | 202 | 4355 | Гросс, , Віктор Кремсер | селище Осово біля Новогард, Поморське воєводство |
14 березня | 3:47 | 250 | 6105 | Гросс, Берсон | Рогозьно, Великопольське воєводство |
28 березня | 9:02 | 275 | 3590 | Гросс, Берсон, | селище Германсдорф біля Аннаберг-Бухгольц |
7 квітня | 8:34 | 320 | 5200 | Гросс, Берсон, Кобке | Кронах, Верхня Франконія |
19 квітня | 7:30 | 150 | 4565 | Гросс, Берсон, Отто Башин | Прешен біля Бад-Мускау, округ Дрезден |
26 квітня | 10:59 | 370 | 4265 | Гросс, Берсон, Зюрінг | монастир в Генрикуві біля Зембиці, Нижньосілезьке воєводство |
Примітки
- З книги Richard Assman «Beitrage zur erforschung der atmosphare mittels des luftballons», 1900 рік (с.61-184)
- З статті «Historia w roku 1893 w Rogoźnie awaryjnie wylądował balon Humboldt», 2018
- З книги Richard Assman «Wissenschaftliche luftfahrten, ausgeführt vom Deutschen verein zur förderung der luftschiffahrt in Berlin», 1899 рік (с.61-63)
- З книги Richard Assman «Wissenschaftliche luftfahrten, ausgeführt vom Deutschen verein zur förderung der luftschiffahrt in Berlin», 1899 рік (с.76-79)
- З книги Richard Assman «Wissenschaftliche luftfahrten, ausgeführt vom Deutschen verein zur förderung der luftschiffahrt in Berlin», 1899 рік (с.93-95)
- З книги Richard Assman «Wissenschaftliche luftfahrten, ausgeführt vom Deutschen verein zur förderung der luftschiffahrt in Berlin», 1899 рік (с.101-103)
- З книги Richard Assman «Wissenschaftliche luftfahrten, ausgeführt vom Deutschen verein zur förderung der luftschiffahrt in Berlin», 1899 рік (с.113-115)
- З книги Richard Assman «Wissenschaftliche luftfahrten, ausgeführt vom Deutschen verein zur förderung der luftschiffahrt in Berlin», 1899 рік (с.129-132)
- З книги Richard Assman «Wissenschaftliche luftfahrten», 1899 рік (с.59-139)
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Gumboldt nim Humboldt 1893 Nimechchina povitryana kulya sproektovana j zbudovana Gansom Grossom dlya nimeckoyi V 1893 roci na nij bulo zdijsneno shist naukovih polotiv v ramkah Berlinskih naukovih ekspedicij na povitryanih kulyah 26 kvitnya 1893 roku pid chas svogo ostannogo polotu bula znishena v rezultati vibuhu vodnyu v obolonci Povitryana kulya Gumboldt Gumboldt 1893 rik Harakteristiki povitryanoyi kuli Rik pobudovi 1893 Ob yem m 2 514 Maks diametr m 16 8 Maks kilkist pasazhiriv osib 3 Maks trivalist polotu g 10 god 59 hv Stvorennya povitryanoyi kuliV 1881 roci v Berlini zasnovano 2 chervnya 1888 roku zaviduvach kafedri meteorologiyi v Universiteti Fridriha Vilgelma vistupiv z promovoyu na yuvilejnomu 100 mu zasidanni asociaciyi i zaproponuvav ideyu vikoristannya povitryanih kul dlya rozvitku meteorologichnih doslidzhen Pislya zasidannya bulo utvoreno Komitet z organizaciyi naukovoyi aeronavtiki chleni yakogo rozpochali zbir koshtiv na stvorennya dekilkoh vlasnih povitryanih kul dlya naukovih polotiv Pershi 50 tisyach marok na budivnictvo ta ekspluataciyu povitryanoyi kuli vidiliv z svogo osobistogo fondu nimeckij imperator Vilgelm II V 1893 roci asociaciya vidilila 12 tisyach marok na svoyu pershu povitryanu kulyu yaku vigotovila v Gannoveri kompaniya Continental Dalshe nad yiyi vdoskonalennyam i pidgotovkoyu do naukovih polotiv pracyuvav lejtenant Gans Gross Sferichna povitryana kulya yaku bulo nazvano v chest znamenitih brativ Vilgelma ta Aleksandra fon Gumboldt mala ob yem 2514 m i diametr 16 8 metriv Yiyi obolonka bula vigotovlena z progumovanoyi bavovnyanoyi tkanini a vaga razom z obladnannyam dosyagala 350 kg Naprikinci zimi 1893 roku povitryana kulya bula gotova do polotiv Naukovi poloti Gumboldta Padinnya povitryanoyi kuli Gumboldt u snigovu hmaru na visoti 3000 metriv 14 bereznya 1893 roku Avarijnij start Gumboldta bilya Potsdamskoyi meteorologichnoyi observatoriyi 28 bereznya 1893 roku fotograf Ottomar Anschutz Naukovi doslidi pid chas polotu povitryanoyi kuli Gumboldt malyunok lejtenanta Grossa Pershij polit Gumboldta vidbuvsya 1 bereznya 1893 roku Za jogo startom v Berlini osobisto sposterigav imperator Vilgelm II Ekipazh povitryanoyi kuli skladavsya z troh pilotiv lejtenanta Gansa Grossa i dvoh vchenih meteorologiv Viktora Kremsera ta Polit projshov uspishno Gumboldt trimavsya v povitri bilshe shesti godin a vcheni zdijsnili vsi zaplanovani meteorologichni doslidzhennya i navit zrobili dekilka fotoznimkiv hmar nad yakimi prolitala kulya Prizemlennya Gumboldta bilya selisha Osovo Wussow bulo problemnim Kulya prizemlilas plavno i ne silno prote majzhe vidrazu koshik perekinuvsya i Rihard Asmann vipadkovo zlamav sobi livu nogu Drugij polit Gumboldta buv zaplanovanij na 10 bereznya prote cherez poganu pogodu jogo protyagom troh dniv perenosili 14 bereznya 1793 roku lejtenant Gross i Artur Berson vse zh navazhilis na start j pidnyali povitryanu kulyu v nebo Yihnoyu metoyu bulo dosyagnennya maksimalno mozhlivoyi visoti polotu Odrazu pislya startu Gumboldt zaletiv u doshovi hmari Obolonka kuli silno namokla i protyagom dekilkoh godin aeronavti buli zmusheni vicherpuvati vodu z korzini Blizko 2 godini dnya kulya nareshti pidnyalas vishe hmar i dosyagla visoti 5000 metriv Yak piznishe zgaduvav lejtenant Gross u aeronavtiv z yavilisya fizichni problemi serce pochalo silno bitisya a zadishka zavazhala robiti meteorologichni vimiri Prote polit trivav j Gumboldt v cej den dosyag maksimalnoyi visoti 6105 metriv Pislya cogo povitryana kulya rozpochala duzhe rizkij spusk blizko 2 8 m sek na zemlyu Na visoti blizko 3000 metriv Gross i Berson pochuli raptovij zvuk vibuhu nad golovoyu i zgodom pobachili sho zlamalas pruzhina yaka strimuvala klapan dlya vipusku gazu j vodnyu z obolonki kuli Gumboldt nahilivsya na bik jogo obolonka vtratila sferichnu formu i vin z velicheznoyu shvidkistyu blizko 5 m sek prodovzhiv svoye padinnya na zemlyu Prizemlennya bilya mistechka Rogozno bulo duzhe vazhkim obolonka kuli cherez vidkritij klapan vtratila dvi tretini gazu i pislya posadki prosto vpala na golovi pilotiv Gross i Berson uniknuli serjoznih travm i prodovzhuvali zdijsnyuvati novi poloti Tretij polit Gumboldta vidbuvsya 28 bereznya 1893 roku Miscem startu bulo obrano ploshu bilya Potsdamskoyi astrofizichnoyi observatoriyi a za polotom sposterigala velika kilkist glyadachiv j vchenih sered yakih buv German fon Gelmgolc Kompaniyu lejtinantu Grossu i Arturu Bersonu v comu poloti sklav Odrazu pislya startu kuli o 9 godini 30 hvilin yiyi pidhopiv raptovij i duzhe silnij poriv vitru j vidkinuv na odnu z budivel mashinnogo cehu Obolonka kuli zachepilas za gromovidvid na dahu budivli i v nij utvorilas dirka dovzhinoyu v 3 dyujmi Cej moment avarijnogo startu Gumboldta zmig sfotografuvati vidomij nimeckij fotograf de Nezvazhayuchi na dirku v obolonci povitryana kulya zmogla nabrati visotu i Gross Berson j Zyuring virishili prodovzhuvati polit V rezultati Gumboldt proletiv 275 kilometriv peretnuv v poloti Elbu i dosyag maksimalnoyi visoti 3590 metriv Berson i Zyuring zmogli vzyati zrazki povitrya na visoti 2000 i 3000 metriv a Gross zrobiv dekilka znimkiv Berlina i jogo okolic z visoti polotu Prizemlennya kuli vidbuvalos bilya girskogo selisha Germansdorf sho roztashovane na zahid vid mistechka Annaberg Buhgolc Nastupnogo dnya vse mistechko vshanovuvalo podvig vchenih i zgodom tam bulo vipusheno pam yatnu monetu prisvyachenu tretomu polotu Gumboldta Chetvertij polit Gumboldta startuvav 7 kvitnya 1893 roku z ploshi bilya gazovogo zavodu Schoneberger Gasanstalt na okolicyah Berlina Krim lejtenanta Grossa i Artura Bersona do ekipazhu povitryanoyi kuli uvijshov she odin meteorolog doktor Kobke Za startom Gumboldta sposterigav de zi svoyeyu sim yeyu Koli o 15 23 godini povitryana kulya dosyagla visoti 4 400 metriv i prolitala nad mistom Altenburg lejtenant Gross skinuv miscevim zhitelyam privitalnogo lista vid yihnogo gercoga Alberta Pislya cogo Gumboldt prodovzhiv svij polit i skoro dosyag maksimalnoyi visoti 5 200 metriv Blizko 18 00 godini vechora povitryana kulya spokijno prizemlilas bilya mista Kronah v Bavariyi proletivshi bilshe 320 km za ponad 8 godin P yatij polit Gumboldta planuvalos takozh provesti z zavodu Schoneberger Gasanstalt Prote cherez silni porivi vitru v okolicyah zavodu povitryanu kulyu perevezli v Charlottenburg de bulo organizovano inshe misce dlya startu Polit vidbuvsya 19 kvitnya 1893 roku Keruvav kuleyu lejtenant Gross a kompaniyu jomu sklali Artur Berson i nimeckij geograf Otto Bashin Polit projshov dovoli spokijno Gumboldt proletiv blizko 150 km za bilsh nizh 7 godin polotu i pidnyavsya na maksimalnu visotu 4 565 metriv Yedini trudnoshi vinikli pered prizemlennyam bilya mistechka Bad Muskau Povitryana kulya zavisla nad lisom na visoti 300 metriv i shob ne sidati na dereva bula zmushena ochikuvati poriviv vitru yakij vidnis kulyu podalshe vid lisu Shostij polit Gumboldta planuvalos provesti na svitanku shob vpershe zdijsniti rankovi vimiri meteorologichnih pokaznikiv Vnochi z 25 na 26 kvitnya 1893 roku povitryanu kulyu pidgotuvali do polotu i o 4 30 ranku vona bula gotova startuvati Ekipazh Gumboldta buv takij zhe yak i pid chas jogo tretogo polotu kompaniyu lejtenantu Grossu sklali Artur Berson i O 4 50 ranku odnochasno z poyavoyu pershih sonyachnih promeniv Gumboldt startuvav z ploshi bilya zavodu Schoneberger Gasanstalt Pidnyavshis na visotu 1200 metriv povitryana kulya zupinilas i zavmerla absolyutno neruhomo Dlya yiyi podalshogo pidjomu dovelos vikoristati tretinu nayavnogo balastu Maksimalna visota polotu sklala 4300 metriv a Gumboldt protrimavsya v nebi rekordni dlya sebe 10 god 59 hv proletivshi blizko 370 km Prizemlennya bilya selisha Zesselwitz bulo duzhe problemnim Povitryanu kulyu protyagnulo po polyah cilih 5 km persh nizh lejtinant Gross skinuv yakir dlya posadki i vin micno zachepivsya za zemlyu odrazu bilya monastirya v Genrikuvi Velikij natovp miscevih selyan zibravsya bilya monastirya shob poglyanuti na povitryanu kulyu I same v cej moment trapilas neochikuvana katastrofa Lejtenant Gross namagavsya distatis do klapana shob spustiti zalishki vodnyu z obolonki kuli Prote vognyani iskri sho utvorilis cherez statichnij elektrichnij rozryad zapalili voden i stavsya raptovij vibuh Vin vshent rozirvav obolonku Gumboldta kulya spalahnula vognem i za licheni hvilini zgorila Dekilka glyadachiv yaki perebuvali najblizhche do kuli otrimali neveliki opiki a odin hlopec vtrativ paru zubiv pislya nevdalogo padinnya cherez udarnu hvilyu Gross vidshkoduvav zbitki postrazhdalim i dopomig vchenim zbirati dorogi meteorologichni priladi yaki vdalos vryatuvati vid vognyu Pislya cogo vsi troye povernulis do Berlina de vzyali uchast v komisiyi yaka zasluhala zvit pro katastrofu Gumboldta Komisiya postanovila zbuduvati novu povitryanu kulyu dlya naukovih polotiv ale zabezpechiti yiyi zahistom vid utvorennya vognyanih iskor pri prizemleni Nezabarom i imperator Vilgelm II vidilili novi koshti i na zaminu Gumboldtu bulo stvoreno povitryanu kulyu Feniks Naukovi poloti povitryanoyi kuli Gumboldt v 1893 roci Data polotu Chas v povitri god hv Dovzhina polotu km Maksimalna visota m Piloti Misce posadki 1 bereznya 6 16 202 4355 Gross Viktor Kremser selishe Osovo bilya Novogard Pomorske voyevodstvo 14 bereznya 3 47 250 6105 Gross Berson Rogozno Velikopolske voyevodstvo 28 bereznya 9 02 275 3590 Gross Berson selishe Germansdorf bilya Annaberg Buhgolc 7 kvitnya 8 34 320 5200 Gross Berson Kobke Kronah Verhnya Frankoniya 19 kvitnya 7 30 150 4565 Gross Berson Otto Bashin Preshen bilya Bad Muskau okrug Drezden 26 kvitnya 10 59 370 4265 Gross Berson Zyuring monastir v Genrikuvi bilya Zembici Nizhnosilezke voyevodstvoPrimitkiZ knigi Richard Assman Beitrage zur erforschung der atmosphare mittels des luftballons 1900 rik s 61 184 Z statti Historia w roku 1893 w Rogoznie awaryjnie wyladowal balon Humboldt 2018 Z knigi Richard Assman Wissenschaftliche luftfahrten ausgefuhrt vom Deutschen verein zur forderung der luftschiffahrt in Berlin 1899 rik s 61 63 Z knigi Richard Assman Wissenschaftliche luftfahrten ausgefuhrt vom Deutschen verein zur forderung der luftschiffahrt in Berlin 1899 rik s 76 79 Z knigi Richard Assman Wissenschaftliche luftfahrten ausgefuhrt vom Deutschen verein zur forderung der luftschiffahrt in Berlin 1899 rik s 93 95 Z knigi Richard Assman Wissenschaftliche luftfahrten ausgefuhrt vom Deutschen verein zur forderung der luftschiffahrt in Berlin 1899 rik s 101 103 Z knigi Richard Assman Wissenschaftliche luftfahrten ausgefuhrt vom Deutschen verein zur forderung der luftschiffahrt in Berlin 1899 rik s 113 115 Z knigi Richard Assman Wissenschaftliche luftfahrten ausgefuhrt vom Deutschen verein zur forderung der luftschiffahrt in Berlin 1899 rik s 129 132 Z knigi Richard Assman Wissenschaftliche luftfahrten 1899 rik s 59 139