Астрофізична обсерваторія Гамма — спільний радянсько-французький космічний апарат з дослідження неба у гамма-діапазоні. Був запущений у 1990 році. Внаслідок різних неполадок у роботі наукової апаратури обсерваторії не вдалося отримати значних наукових результатів.
Загальна інформація | |
---|---|
Дата запуску | 1990-07-11 |
Тривалість місії | 2,5 роки |
Дата виведення з орбіти | 1992-02-28 |
Маса | 7 т. |
Інструменти | |
Гамма-1 | іскровий гамма-телескоп (50 МеВ-5 ГеВ) |
Диск-М | сцинтиляційний тіньовий телескоп (20 кеВ-5 МеВ) |
Пульсар Х-2 | газовий лічильник (2-25 кеВ) |
Історія
Перші нариси проєкту можна віднести ще до середини 1960-х років, коли астрофізична обсерваторія планувалася як частина великої орбітальної станції, основний модуль якої міг би бути запущений ракетою Н-1. На початку 1970-х років концепція орбітальної станції зазнала значних змін, втілившись в орбітальних станціях «Салют» і «Мир». У зв'язку з цим основна платформа обсерваторії також зазнала змін — замість модуля орбітальної станції за основу було взято космічний корабель «Союз». Робота над науковими інструментами станції почалася в 1972, французькі інститути підключилися до проєкту в 1974 році.
Проєкт обсерваторії «Гамма» був готовий у 1978 році та був затверджений разом зі станцією «Мир» у 1979 році. На цій стадії проєкту обсерваторія містила стиковочний модуль, що дозволяло б стикування й обслуговування з космічних кораблів «Союз». Планувалося, що раз на пів року обсерваторію відвідуватимуть космонавти й замінюватимуть фотоплівки й, можливо, інструменти обсерваторії. Ці плани були скасовані в 1982 році, коли з'ясувалося, що всі «Союзи», що будуються, будуть потрібні для робіт зі станцією «Мир». Усі системи, що працюють на фотоплівках, були замінені на електронні, що дозволяли передачу результатів вимірювань на Землю по радіоканалу. У цей час запуск обсерваторії був запланований на 1984 рік, проте невдовзі через значні технічні проблеми запуск був затриманий і відбувся лише в 1990 році.
Інструменти
Гамма-1
Телескоп «Гамма-1» — основний інструмент обсерваторії — призначався для роботи в діапазоні енергій 50 МЕВ-5 Гев. Телескоп являв собою систему з детектора антизбігів, часопролітної системи, широкозазорних іскрових камер, газового черенковського лічильника, калориметра і тіньової маски. Використання тіньової маски дозволяло істотно поліпшити кутову роздільну здатність телескопа, до 5 кутових мінут, що було дуже істотно для визначення природи великої кількості об'єктів, відкритих в попередніх гамма-місіях (наприклад Cos-B). Телескоп мав чутливу площу близько 500 см2, що значно більше, ніж у попереднього інструменту Європейського космічного агентства на обсерваторії Cos-B.
Відразу після запуску супутника з'ясувалося, що в гамма-телескопі не працює подача високої напруги на іскрову камеру, що катастрофічно позначилося на можливостях телескопа будувати зображення. У такому варіанті телескоп «Гамма-1» не зміг дати той науковий вихід, на який розраховували його творці. Основна кількість спостережень, проведене за допомогою телескопа «Гамма-1», була витрачена на періодичні гамма-джерела-пульсари Вітрил, [en], Гемінгу, а також на дослідження сонячних спалахів.
Телескоп був спільним проектом Московського інженерно-фізичного інституту, Інституту космічних досліджень АН СРСР, Фізичного інституту ім. П. Н. Лебедєва АН СРСР, Ленінградського фізико-технічного інституту (СРСР), Центру ядерних досліджень (Сакле, Франція) і Центру досліджень космічного випромінювання (Тулуза, Франція). Зоряний Датчик гамма-телескопа був зроблений вченими з Польської академії наук.
Диск-М
Телескоп «Диск-М» був розробкою Фізико-технічного інституту ім. Іоффе АН СРСР і був призначений для отримання зображень неба в енергетичному діапазоні 0,1-8 МеВ. Телескоп працював за принципом кодуючої апертури, тобто відновлював зображення неба по тіньовій картині, створеній маскою телескопа на реєструючому позиційно-чутливому детекторі. Детектор зі сцинтиляційних кристалів NaI(Tl), оточений захисними кристалами (частина антизбігового захисту). Інструмент вийшов з ладу невдовзі після запуску обсерваторії.
Пульсар Х-2
Інструмент Пульсар Х-2 був призначений для спостережень рентгенівських барстерів, різних транзієнтів і пульсарів в енергетичному діапазоні 2-25 кеВ. Інструмент складався з чотирьох ідентичних пропорційних лічильників з ефективними площами близько 150 см² кожен і полями зору 10×10 градусів, розведених один від одного на кут близько 10 градусів таким чином, що загальне поле зору становило 30×30 градусів. Кутова роздільна здатність інструменту — близько 20 кутових мінут для яскравих джерел. Інструмент був спільною розробкою Московського інженерно-фізичного інституту, Інституту космічних досліджень АН СРСР (СРСР) та Центру досліджень космічного випромінювання (Тулуза, Франція).
Основні результати
Зважаючи на те, що внаслідок відмови ланцюга високої напруги іскрової камери основний інструмент обсерваторії (телескоп «Гамма-1») втратив можливість будувати зображення, обсерваторія провела спостереження ряду яскравих гамма-джерел — пульсарів. Інструмент «Диск-М» вийшов з ладу невдовзі після виведення обсерваторії на орбіту. Допоміжний інструмент «Пульсар Х-2» провів вимірювання профілів імпульсу пульсарів паралельно зі спостереженнями телескопа «Гамма-1».
Примітки
- Akimov, V.; Kalinkin, L.; Kozlov, V. An accelerator evaluation of the performance of the spark-chamber of the Soviet-French Experiment 'Gamma 1' for high-energy gamma-ray astronomy // International Cosmic Ray Conference, 15th, Plovdiv, Bulgaria, August 13-26, 1977, Conference Papers. Volume 9 : journal. — 1977. — 7 August. — Bibcode: .
- Akimov, V. V.; Balebanov, V. M.; Belousov, A. S.; Blokhintsev, I. D.; Veselova, G. V. The gamma-ray telescope Gamma-1 // Space Science Reviews. — , 1988. — Т. 49 (7 серпня). — С. 111—124. — Bibcode: .
- Akimov, V. V.; Belaoussov, A. S.; Blokhintsev, I. D. et al. Performance of «Gamma-1» Telescope in Flight // Proceedings of the 22nd International Cosmic Ray Conference. 11-23 August, 1991. Dublin, Ireland. — 1991. — 7 серпня. — Bibcode: .
- Akimov, V. V.; Afanasyev, V. G.; Belaousov, A. S. et al. Features of the phase light curve of the gamma-pulsar PSR 0833 — 45 according to data of observations by the Gamma-1 telescope // Soviet Astronomy Letters : journal. — 1992. — 7 August. — Bibcode: .
- Loznikov, V. M.; Konorkina, E. E.; Melioranskiy, A. S. Observations of the X-ray pulsar VELA X-1 with the Pulsar X-2 instrument on board the Gamma Module // Soviet Astronomy Letters : journal. — 1992. — 7 August. — Bibcode: .
Посилання
- Інформація на сайті НАСА
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Astrofizichna observatoriya Gamma spilnij radyansko francuzkij kosmichnij aparat z doslidzhennya neba u gamma diapazoni Buv zapushenij u 1990 roci Vnaslidok riznih nepoladok u roboti naukovoyi aparaturi observatoriyi ne vdalosya otrimati znachnih naukovih rezultativ GammaZagalna informaciyaData zapusku1990 07 11Trivalist misiyi2 5 rokiData vivedennya z orbiti1992 02 28Masa7 t InstrumentiGamma 1iskrovij gamma teleskop 50 MeV 5 GeV Disk Mscintilyacijnij tinovij teleskop 20 keV 5 MeV Pulsar H 2gazovij lichilnik 2 25 keV IstoriyaPershi narisi proyektu mozhna vidnesti she do seredini 1960 h rokiv koli astrofizichna observatoriya planuvalasya yak chastina velikoyi orbitalnoyi stanciyi osnovnij modul yakoyi mig bi buti zapushenij raketoyu N 1 Na pochatku 1970 h rokiv koncepciya orbitalnoyi stanciyi zaznala znachnih zmin vtilivshis v orbitalnih stanciyah Salyut i Mir U zv yazku z cim osnovna platforma observatoriyi takozh zaznala zmin zamist modulya orbitalnoyi stanciyi za osnovu bulo vzyato kosmichnij korabel Soyuz Robota nad naukovimi instrumentami stanciyi pochalasya v 1972 francuzki instituti pidklyuchilisya do proyektu v 1974 roci Proyekt observatoriyi Gamma buv gotovij u 1978 roci ta buv zatverdzhenij razom zi stanciyeyu Mir u 1979 roci Na cij stadiyi proyektu observatoriya mistila stikovochnij modul sho dozvolyalo b stikuvannya j obslugovuvannya z kosmichnih korabliv Soyuz Planuvalosya sho raz na piv roku observatoriyu vidviduvatimut kosmonavti j zaminyuvatimut fotoplivki j mozhlivo instrumenti observatoriyi Ci plani buli skasovani v 1982 roci koli z yasuvalosya sho vsi Soyuzi sho buduyutsya budut potribni dlya robit zi stanciyeyu Mir Usi sistemi sho pracyuyut na fotoplivkah buli zamineni na elektronni sho dozvolyali peredachu rezultativ vimiryuvan na Zemlyu po radiokanalu U cej chas zapusk observatoriyi buv zaplanovanij na 1984 rik prote nevdovzi cherez znachni tehnichni problemi zapusk buv zatrimanij i vidbuvsya lishe v 1990 roci InstrumentiGamma 1 Teleskop Gamma 1 osnovnij instrument observatoriyi priznachavsya dlya roboti v diapazoni energij 50 MEV 5 Gev Teleskop yavlyav soboyu sistemu z detektora antizbigiv chasoprolitnoyi sistemi shirokozazornih iskrovih kamer gazovogo cherenkovskogo lichilnika kalorimetra i tinovoyi maski Vikoristannya tinovoyi maski dozvolyalo istotno polipshiti kutovu rozdilnu zdatnist teleskopa do 5 kutovih minut sho bulo duzhe istotno dlya viznachennya prirodi velikoyi kilkosti ob yektiv vidkritih v poperednih gamma misiyah napriklad Cos B Teleskop mav chutlivu ploshu blizko 500 sm2 sho znachno bilshe nizh u poperednogo instrumentu Yevropejskogo kosmichnogo agentstva na observatoriyi Cos B Vidrazu pislya zapusku suputnika z yasuvalosya sho v gamma teleskopi ne pracyuye podacha visokoyi naprugi na iskrovu kameru sho katastrofichno poznachilosya na mozhlivostyah teleskopa buduvati zobrazhennya U takomu varianti teleskop Gamma 1 ne zmig dati toj naukovij vihid na yakij rozrahovuvali jogo tvorci Osnovna kilkist sposterezhen provedene za dopomogoyu teleskopa Gamma 1 bula vitrachena na periodichni gamma dzherela pulsari Vitril en Gemingu a takozh na doslidzhennya sonyachnih spalahiv Teleskop buv spilnim proektom Moskovskogo inzhenerno fizichnogo institutu Institutu kosmichnih doslidzhen AN SRSR Fizichnogo institutu im P N Lebedyeva AN SRSR Leningradskogo fiziko tehnichnogo institutu SRSR Centru yadernih doslidzhen Sakle Franciya i Centru doslidzhen kosmichnogo viprominyuvannya Tuluza Franciya Zoryanij Datchik gamma teleskopa buv zroblenij vchenimi z Polskoyi akademiyi nauk Disk M Teleskop Disk M buv rozrobkoyu Fiziko tehnichnogo institutu im Ioffe AN SRSR i buv priznachenij dlya otrimannya zobrazhen neba v energetichnomu diapazoni 0 1 8 MeV Teleskop pracyuvav za principom koduyuchoyi aperturi tobto vidnovlyuvav zobrazhennya neba po tinovij kartini stvorenij maskoyu teleskopa na reyestruyuchomu pozicijno chutlivomu detektori Detektor zi scintilyacijnih kristaliv NaI Tl otochenij zahisnimi kristalami chastina antizbigovogo zahistu Instrument vijshov z ladu nevdovzi pislya zapusku observatoriyi Pulsar H 2 Instrument Pulsar H 2 buv priznachenij dlya sposterezhen rentgenivskih barsteriv riznih tranziyentiv i pulsariv v energetichnomu diapazoni 2 25 keV Instrument skladavsya z chotiroh identichnih proporcijnih lichilnikiv z efektivnimi ploshami blizko 150 sm kozhen i polyami zoru 10 10 gradusiv rozvedenih odin vid odnogo na kut blizko 10 gradusiv takim chinom sho zagalne pole zoru stanovilo 30 30 gradusiv Kutova rozdilna zdatnist instrumentu blizko 20 kutovih minut dlya yaskravih dzherel Instrument buv spilnoyu rozrobkoyu Moskovskogo inzhenerno fizichnogo institutu Institutu kosmichnih doslidzhen AN SRSR SRSR ta Centru doslidzhen kosmichnogo viprominyuvannya Tuluza Franciya Osnovni rezultatiZvazhayuchi na te sho vnaslidok vidmovi lancyuga visokoyi naprugi iskrovoyi kameri osnovnij instrument observatoriyi teleskop Gamma 1 vtrativ mozhlivist buduvati zobrazhennya observatoriya provela sposterezhennya ryadu yaskravih gamma dzherel pulsariv Instrument Disk M vijshov z ladu nevdovzi pislya vivedennya observatoriyi na orbitu Dopomizhnij instrument Pulsar H 2 proviv vimiryuvannya profiliv impulsu pulsariv paralelno zi sposterezhennyami teleskopa Gamma 1 PrimitkiAkimov V Kalinkin L Kozlov V An accelerator evaluation of the performance of the spark chamber of the Soviet French Experiment Gamma 1 for high energy gamma ray astronomy International Cosmic Ray Conference 15th Plovdiv Bulgaria August 13 26 1977 Conference Papers Volume 9 journal 1977 7 August Bibcode 1977ICRC 9 18A Akimov V V Balebanov V M Belousov A S Blokhintsev I D Veselova G V The gamma ray telescope Gamma 1 Space Science Reviews Springer 1988 T 49 7 serpnya S 111 124 Bibcode 1988SSRv 49 111A Akimov V V Belaoussov A S Blokhintsev I D et al Performance of Gamma 1 Telescope in Flight Proceedings of the 22nd International Cosmic Ray Conference 11 23 August 1991 Dublin Ireland 1991 7 serpnya Bibcode 1991ICRC 2 483A Akimov V V Afanasyev V G Belaousov A S et al Features of the phase light curve of the gamma pulsar PSR 0833 45 according to data of observations by the Gamma 1 telescope Soviet Astronomy Letters journal 1992 7 August Bibcode 1992PAZh 18 315A Loznikov V M Konorkina E E Melioranskiy A S Observations of the X ray pulsar VELA X 1 with the Pulsar X 2 instrument on board the Gamma Module Soviet Astronomy Letters journal 1992 7 August Bibcode 1992SvAL 18 231L PosilannyaInformaciya na sajti NASA