Ця стаття не містить . (липень 2017) |
Тропізми (від грец. τροπος — «поворот», «напрямок») — реакція орієнтування організму або клітини, тобто напряму росту або руху клітин щодо подразника (хімічного, світлового або іншого). В основі тропізму лежить одна з властивостей цитоплазми клітини — її подразнюваність, реакція відповіді на різні чинники зовнішнього середовища.
Термін «тропізм» переважно застосовують при описі автоматизмів поведінки рослин та деяких типів відповіді мікроорганізмів (зокрема адгезії). Для характеристики простих автоматизмів у складній поведінці тварин та механічного руху мікроорганізмів зазвичай вживається таке поняття як таксис. Раніше термін «тропізм» нерідко використовувався і в зоології в тому ж сенсі, що і термін «таксис».
Тропізм рослин
Реакції відповіді рослин на різні дії подразників зовнішнього середовища (світло, земне тяжіння, хімічні речовини та інші) полягають в направлених ростових і скоротливих рухах (вигинах) органів рослини, що приводять до зміни її орієнтації в просторі. Ростові рухи залежать від виду подразника, механізм дії якого на рослини може бути складним. Ці рухи можуть виникати в частинах рослин, що ростуть, як наслідок швидшого росту клітин, розташованих з одного боку органу рослини (стебла, кореня, листка). У органах рослини виникають розтягування, пов'язані з асиметричним розподілом в них фітогормонів або факторів росту рослин — ауксину, абсцизової кислоти та інших.
Тропізми розрізняють залежно від виду подразника. Якщо рослина під впливом подразника згинається до джерела подразника, то це позитивний тропізм, а якщо вона згинається в протилежний бік від подразника, це негативний тропізм. Органи, розташовані уподовж градієнту подразника, називаються ортотропними, під прямим кутом — діатропними, під будь-яким іншим кутом — плагіотропними.
- Геотропізм або гравітропізм — тропізм, пов'язаний з впливом на рослини сили тяжіння Землі. При позитивному геотропізмі ріст спрямований донизу, що пов'язане не тільки з діяльністю гормонів, але і з особливими крохмальними зернами в , що виконує роль статоліту. Негативний геотропізм зазвичай характерний для .
- Фототропізм або геліотропізм — тропізм, що викликає вигин рослини, спрямований до джерела світла. Цей вигин має хімічну природу. Під впливом фітогормону ауксину на тіньовому боці поділ і ріст кліток інтенсивніший порівняно з освітленим боком, де ауксину менше і ріст клітин сповільнений. У зв'язку з цим рослина згинається у бік тих клітин, що ростуть повільніше, тобто до світла. У стебел спостерігається позитивний фототропізм, у коріння — негативний, у листя — поперечний. Прикладом поперечного геліотропізму, який властивий, наприклад, листю рослин, що живуть у посушливих зонах, є зокрема тропізм листя евкаліптових дерев. У сонячний день це листя повертається ребром і пропускає сонячні промені так, що майже не утворюється тінь. Такі дерева демонструють так званий «зворотний ефект жалюзі». Завдяки позитивному фототропізму рослини утворюють , тобто листя в просторі розташовується так, щоб максимально використовувати світло.
- — тропізм, що викликає рух рослин під впливом хімічних сполук. Найяскравіший приклад хемотропізму — ріст коріння у бік великих концентрацій поживних речовин у ґрунті.
- Термотропізм — тропізм, що викликає рух у напрямку джерела тепла або від нього.
- — тропізм, що викликає рух у напрямку джерела води або від нього.
- — тропізм, що викликає рух у напрямку фізичного подразника (торкання) або від нього.
- Автотропізм — мимовільне випрямлення рослини після припинення дії згинального фактора.
Тропізм мікроорганізмів
Тропізм у паразитичних мікроорганізмів виражається у властивості обирати як місце існування певні організми (видовий тропізм) або органи (органний або тканинний тропізм).
Видовий тропізм обумовлює коло резервуарів і джерел збудників інфекційних і паразитичних хвороб. Зазвичай поділяється на екотропізм, тобто широке коло можливих хазяїв, та , тобто дуже вузьке коло хазяїв, часто лише один вид.
Органний тропізм обумовлює місце локалізації збудника і специфічного патологічного процесу в організмі хазяїна. Зокрема означає спорідненість виключно до клітин нервової системи.
Знання про тропізми використовують при виділенні матеріалу для мікробіологічного дослідження. Органний тропізм високо виражений у вірусів, менше у бактерій-облігатних внутріклітинних паразитів, ще менше — у умовно-патогенних бактерій і грибків.
Див. також
Посилання
- Тропізми // Універсальний словник-енциклопедія. — 4-те вид. — К. : Тека, 2006.
- Тропізми // : навч.-метод. посіб. / уклад. О. Г. Лановенко, О. О. Остапішина. — Херсон : ПП Вишемирський В. С., 2013. — С. 178.
Це незавершена стаття з біології. Ви можете проєкту, виправивши або дописавши її. |
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Cya stattya ne mistit posilan na dzherela Vi mozhete dopomogti polipshiti cyu stattyu dodavshi posilannya na nadijni avtoritetni dzherela Material bez dzherel mozhe buti piddano sumnivu ta vilucheno lipen 2017 Tropizmi vid grec tropos povorot napryamok reakciya oriyentuvannya organizmu abo klitini tobto napryamu rostu abo ruhu klitin shodo podraznika himichnogo svitlovogo abo inshogo V osnovi tropizmu lezhit odna z vlastivostej citoplazmi klitini yiyi podraznyuvanist reakciya vidpovidi na rizni chinniki zovnishnogo seredovisha Termin tropizm perevazhno zastosovuyut pri opisi avtomatizmiv povedinki roslin ta deyakih tipiv vidpovidi mikroorganizmiv zokrema adgeziyi Dlya harakteristiki prostih avtomatizmiv u skladnij povedinci tvarin ta mehanichnogo ruhu mikroorganizmiv zazvichaj vzhivayetsya take ponyattya yak taksis Ranishe termin tropizm neridko vikoristovuvavsya i v zoologiyi v tomu zh sensi sho i termin taksis Tropizm roslinReakciyi vidpovidi roslin na rizni diyi podraznikiv zovnishnogo seredovisha svitlo zemne tyazhinnya himichni rechovini ta inshi polyagayut v napravlenih rostovih i skorotlivih ruhah viginah organiv roslini sho privodyat do zmini yiyi oriyentaciyi v prostori Rostovi ruhi zalezhat vid vidu podraznika mehanizm diyi yakogo na roslini mozhe buti skladnim Ci ruhi mozhut vinikati v chastinah roslin sho rostut yak naslidok shvidshogo rostu klitin roztashovanih z odnogo boku organu roslini stebla korenya listka U organah roslini vinikayut roztyaguvannya pov yazani z asimetrichnim rozpodilom v nih fitogormoniv abo faktoriv rostu roslin auksinu abscizovoyi kisloti ta inshih Tropizmi rozriznyayut zalezhno vid vidu podraznika Yaksho roslina pid vplivom podraznika zginayetsya do dzherela podraznika to ce pozitivnij tropizm a yaksho vona zginayetsya v protilezhnij bik vid podraznika ce negativnij tropizm Organi roztashovani upodovzh gradiyentu podraznika nazivayutsya ortotropnimi pid pryamim kutom diatropnimi pid bud yakim inshim kutom plagiotropnimi Geotropizm abo gravitropizm tropizm pov yazanij z vplivom na roslini sili tyazhinnya Zemli Pri pozitivnomu geotropizmi rist spryamovanij donizu sho pov yazane ne tilki z diyalnistyu gormoniv ale i z osoblivimi krohmalnimi zernami v sho vikonuye rol statolitu Negativnij geotropizm zazvichaj harakternij dlya Fototropizm abo geliotropizm tropizm sho viklikaye vigin roslini spryamovanij do dzherela svitla Cej vigin maye himichnu prirodu Pid vplivom fitogormonu auksinu na tinovomu boci podil i rist klitok intensivnishij porivnyano z osvitlenim bokom de auksinu menshe i rist klitin spovilnenij U zv yazku z cim roslina zginayetsya u bik tih klitin sho rostut povilnishe tobto do svitla U stebel sposterigayetsya pozitivnij fototropizm u korinnya negativnij u listya poperechnij Prikladom poperechnogo geliotropizmu yakij vlastivij napriklad listyu roslin sho zhivut u posushlivih zonah ye zokrema tropizm listya evkaliptovih derev U sonyachnij den ce listya povertayetsya rebrom i propuskaye sonyachni promeni tak sho majzhe ne utvoryuyetsya tin Taki dereva demonstruyut tak zvanij zvorotnij efekt zhalyuzi Zavdyaki pozitivnomu fototropizmu roslini utvoryuyut tobto listya v prostori roztashovuyetsya tak shob maksimalno vikoristovuvati svitlo tropizm sho viklikaye ruh roslin pid vplivom himichnih spoluk Najyaskravishij priklad hemotropizmu rist korinnya u bik velikih koncentracij pozhivnih rechovin u grunti Termotropizm tropizm sho viklikaye ruh u napryamku dzherela tepla abo vid nogo tropizm sho viklikaye ruh u napryamku dzherela vodi abo vid nogo tropizm sho viklikaye ruh u napryamku fizichnogo podraznika torkannya abo vid nogo Avtotropizm mimovilne vipryamlennya roslini pislya pripinennya diyi zginalnogo faktora Tropizm mikroorganizmivTropizm u parazitichnih mikroorganizmiv virazhayetsya u vlastivosti obirati yak misce isnuvannya pevni organizmi vidovij tropizm abo organi organnij abo tkaninnij tropizm Vidovij tropizm obumovlyuye kolo rezervuariv i dzherel zbudnikiv infekcijnih i parazitichnih hvorob Zazvichaj podilyayetsya na ekotropizm tobto shiroke kolo mozhlivih hazyayiv ta tobto duzhe vuzke kolo hazyayiv chasto lishe odin vid Organnij tropizm obumovlyuye misce lokalizaciyi zbudnika i specifichnogo patologichnogo procesu v organizmi hazyayina Zokrema oznachaye sporidnenist viklyuchno do klitin nervovoyi sistemi Znannya pro tropizmi vikoristovuyut pri vidilenni materialu dlya mikrobiologichnogo doslidzhennya Organnij tropizm visoko virazhenij u virusiv menshe u bakterij obligatnih vnutriklitinnih parazitiv she menshe u umovno patogennih bakterij i gribkiv Div takozhAlkaliotropizmPosilannyaTropizmi Universalnij slovnik enciklopediya 4 te vid K Teka 2006 Tropizmi navch metod posib uklad O G Lanovenko O O Ostapishina Herson PP Vishemirskij V S 2013 S 178 Ce nezavershena stattya z biologiyi Vi mozhete dopomogti proyektu vipravivshi abo dopisavshi yiyi