Поньо́ва, по́нька (рос. понёва) — старовинний південноросійський та білоруський одяг заміжніх жінок, різновид спідниці з кількох шматків тканини (як правило, темно-синьої картатої або чорної, рідше червоної) з багато прикрашеним подолом. Була поширена ще наприкінці XIX — початку XX століть. Згідно зі словником Даля, понява, понёва є аналогом української запаски чи плахти (але українські варіанти ширші). Форма понёва походить з південноросійських діалектів. У схожого слова понява відомі й такі значення: «покривало», «накидка», «хустка на голову». У написанні понѩва воно засвідчене вже у . За походженням воно очевидно пов'язане з прасл. *poęti («пойняти», «обхопити») або *pęti («напинати», пор. «опона»). Малоймовірні версії, що виводять його від лат. pannus («шматина», «клапоть»), грец. πῆνος («тканина»), гот. fana («тканина», «клапоть»).
Опис
Характерною особливість поньови від інших видів спідниць полягало в тім, що її шили зазвичай з трьох і більше шматин тканини, спеціально витканих для цього на верстаті. Оскільки ширина верстата становила від 35 см, це спричиняло практику шиття поньов з трьох полотен.
Основу для тканини набирали з вовняних чи конопляних ниток, а утік був вовняним.
Поньову надягали поверх верхньої сорочки, обертали навколо стегон і засмикували на талії за допомогою вовняного очкура — гашника. Залежно від регіону верх поньови міг розташовуватися по-різному: нижче талії, або навпаки, під самими грудьми. Попереду часто надягали фартух.
Залежно від крою розрізнялися розпашні поньови і глухі поньови. Перші складалися з трьох полотнищ і були відкриті спереду чи збоку. Глухі мали додаткове полотнище (прошву, вставку) з іншої тканини, всі їхні полотнища повністю зшивалися. Разом з розпашними поньовами надягався фартух з ліфом — занавіска (аналог української попередниці).
Інше
У північних російських діалектах словом понява називали не спідницю, а жіноче головне покривало, хустку, а також широкий не по розміру, мішкуватий одяг.
Галерея
- . «Баби тульські», 1889
- С. А. Виноградов. «Баба», 1890
- Жіночий святковий костюм: сорочка-«рукава», сорочка-«сарафанчик», поньова, фартух, пояс, намиста, головний убір сорока з 3 частин, хустка. Нижньогородська губернія, с. Починки, 1-а третина 20 ст.
- Святковий костюм літньої жінки: сорочка, поньова, фартух-занавіска, хустка. Воронезька губернія, Бірюцький повіт. Кінець XIX — початок XX століття
Примітки
- Поньова // Великий тлумачний словник сучасної української мови (з дод. і допов.) / уклад. і гол. ред. В. Т. Бусел. — 5-те вид. — К. ; Ірпінь : Перун, 2005. — .
- Понёва // Большая советская энциклопедия : в 30 т. / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : «Советская энциклопедия», 1969—1978. (рос.).
- Понява // Толковый словарь живого великорусского языка / авт.-сост. В. И. Даль. — 2-е изд. — СПб. : Типография , 1880—1882. (рос.)
- Этимологический словарь русского языка. — М.: Прогресс М. Р. Фасмер 1964—1973 Понява
- Что такое понева // Радио России
Джерела
Вікісховище має мультимедійні дані за темою: Поньова |
- Куфтин Б. А. Часть 1. Женская одежда: рубаха, понёва, сарафан // Материальная культура Русской Мещёры. — М., 1926. (рос.)
- . Понёва, панёва, понява // Иллюстрированный энциклопедический историко-бытовой словарь русского народа. XVIII — начало XIX в / под ред. Н. Ерёминой. — М. : Эксмо, 2007. — С. 511—512. — 5 000 прим. — . (рос.)
- И. И. Шангина. Понёва // Русский традиционный быт: Энциклопедический словарь. — СПб. : Азбука классика, 2003. — С. 574—577. — 5 000 прим. — . (рос.)
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Pono va po nka ros ponyova starovinnij pivdennorosijskij ta biloruskij odyag zamizhnih zhinok riznovid spidnici z kilkoh shmatkiv tkanini yak pravilo temno sinoyi kartatoyi abo chornoyi ridshe chervonoyi z bagato prikrashenim podolom Bula poshirena she naprikinci XIX pochatku XX stolit Zgidno zi slovnikom Dalya ponyava ponyova ye analogom ukrayinskoyi zapaski chi plahti ale ukrayinski varianti shirshi Forma ponyova pohodit z pivdennorosijskih dialektiv U shozhogo slova ponyava vidomi j taki znachennya pokrivalo nakidka hustka na golovu U napisanni ponѩva vono zasvidchene vzhe u Za pohodzhennyam vono ochevidno pov yazane z prasl poeti pojnyati obhopiti abo peti napinati por opona Malojmovirni versiyi sho vivodyat jogo vid lat pannus shmatina klapot grec pῆnos tkanina got fana tkanina klapot Zhinochij svyatkovij kostyum sorochka ponova fartuh zanaviska nagrudna prikrasa hustka poyas poyasna prikrasa chereviki panchohi Voronezka guberniya Biryuckij povit Kinec XIX poch XX stolittya Viglyad spereduViglyad zzadu Zhinochij svyatkovij kostyumViglyad spereduViglyad zzaduOpisHarakternoyu osoblivist ponovi vid inshih vidiv spidnic polyagalo v tim sho yiyi shili zazvichaj z troh i bilshe shmatin tkanini specialno vitkanih dlya cogo na verstati Oskilki shirina verstata stanovila vid 35 sm ce sprichinyalo praktiku shittya ponov z troh poloten Osnovu dlya tkanini nabirali z vovnyanih chi konoplyanih nitok a utik buv vovnyanim Ponovu nadyagali poverh verhnoyi sorochki obertali navkolo stegon i zasmikuvali na taliyi za dopomogoyu vovnyanogo ochkura gashnika Zalezhno vid regionu verh ponovi mig roztashovuvatisya po riznomu nizhche taliyi abo navpaki pid samimi grudmi Poperedu chasto nadyagali fartuh Zalezhno vid kroyu rozriznyalisya rozpashni ponovi i gluhi ponovi Pershi skladalisya z troh polotnish i buli vidkriti speredu chi zboku Gluhi mali dodatkove polotnishe proshvu vstavku z inshoyi tkanini vsi yihni polotnisha povnistyu zshivalisya Razom z rozpashnimi ponovami nadyagavsya fartuh z lifom zanaviska analog ukrayinskoyi poperednici InsheU pivnichnih rosijskih dialektah slovom ponyava nazivali ne spidnicyu a zhinoche golovne pokrivalo hustku a takozh shirokij ne po rozmiru mishkuvatij odyag Galereya Babi tulski 1889 S A Vinogradov Baba 1890 Zhinochij svyatkovij kostyum sorochka rukava sorochka sarafanchik ponova fartuh poyas namista golovnij ubir soroka z 3 chastin hustka Nizhnogorodska guberniya s Pochinki 1 a tretina 20 st Svyatkovij kostyum litnoyi zhinki sorochka ponova fartuh zanaviska hustka Voronezka guberniya Biryuckij povit Kinec XIX pochatok XX stolittyaPrimitkiPonova Velikij tlumachnij slovnik suchasnoyi ukrayinskoyi movi z dod i dopov uklad i gol red V T Busel 5 te vid K Irpin Perun 2005 ISBN 966 569 013 2 Ponyova Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t gl red A M Prohorov 3 e izd M Sovetskaya enciklopediya 1969 1978 ros Ponyava Tolkovyj slovar zhivogo velikorusskogo yazyka avt sost V I Dal 2 e izd SPb Tipografiya 1880 1882 ros Etimologicheskij slovar russkogo yazyka M Progress M R Fasmer 1964 1973 Ponyava Chto takoe poneva Radio RossiiDzherelaVikishovishe maye multimedijni dani za temoyu Ponova Kuftin B A Chast 1 Zhenskaya odezhda rubaha ponyova sarafan Materialnaya kultura Russkoj Meshyory M 1926 ros Ponyova panyova ponyava Illyustrirovannyj enciklopedicheskij istoriko bytovoj slovar russkogo naroda XVIII nachalo XIX v pod red N Eryominoj M Eksmo 2007 S 511 512 5 000 prim ISBN 978 5 699 24458 4 ros I I Shangina Ponyova Russkij tradicionnyj byt Enciklopedicheskij slovar SPb Azbuka klassika 2003 S 574 577 5 000 prim ISBN 5 352 00337 X ros