Сесілія Гелена Пейн-Гапошкіна (англ. Cecilia Helena Payne-Gaposchkin; 1900—1979) — американська астрономка. Перша жінка, яка отримала звання професора і очолила кафедру в Гарвардському університеті (1956).
Біографія
Народилася у Вендоувері (Велика Британія), в 1923 році закінчила Кембриджський університет, в тому ж році переїхала до США і відтоді працювала в Гарвардському університеті в Гарвардській обсерваторії. У 1931 році отримала громадянство США.
Основні праці в галузі фізики зір. У книзі «Зоряні атмосфери» (1925) вперше розглянула фізичні умови в атмосферах зір шляхом зіставлення спостережуваної інтенсивності ліній у спектрах зір різних спектральних класів з інтенсивністю, розрахованою для різних температур на основі теорії іонізації і , яку незадовго до того розробили М. Саха, А. Фаулер, Е. А. Мілн та іншими. Побудувавши першу шкалу температур, визначила хімічний склад зоряних атмосфер; дійшла до висновку, що відносний вміст елементів у більшості зір однаковий і не відрізняється від спостережуваного на Сонці.
У 1934 році вийшла заміж за російського емігранта, колишнього вояка Добровольчої армії, родом із Євпаторії, Сергія Гапошкіна (1898—1984). За рік до того він переїхав з Німеччини до Америки, де його прийняли асистентом в астрономічну обсерваторію Гарвардського коледжу. Багато робіт вони виконували удвох. Подружжя мало трьох дітей, дочка Катаріна теж стала астрономкою.
Починаючи з 1930-х років основне місце в роботах Сесилії зайняли дослідження змінних зір, які вона проводила спільно з чоловіком. Гапошкіни організували у Гарвардській обсерваторії вивчення змінних за пластинками гарвардської колекції, систематизували цей великий матеріал і використовували його для пошуку співвідношень між різними характеристиками змінних багатьох типів; докладно дослідили всі змінні зорі, яскравіші 10-ї зоряної величини, відкрили багато нових змінних. Протягом тривалого часу вивчали змінні зорі в Магелланових Хмарах, виконали більше 2 мільйонів визначень їхнього блиску за гарвардськими пластинками, у різних частинах Хмар виявили відмінності в розподілі цефеїд за періодом змінності. Пейн-Гапошкіна провела порівняння змінних у галактичних кулястих скупченнях, Магелланових хмарах і галактиці Андромеди для перегляду шкали абсолютних величин та визначення поправки до шкали відстаней. Численні роботи Пейн-Гапошкіної з вивчення змінних підсумовані нею в книгах «Змінні зорі» (спільно з Сергієм Гапошкіним, 1938), «Змінні зорі й будова Галактики» (1954), «Галактичні нові» (1957).
Астероїд 2039 Пейн-Гапошкіна названо на честь науковця.
Публікації
- «Stars of High Luminosity» (1930),
- «Variable Stars» (1938),
- «Variable Stars and Galactic Structure» (1954),
- «Introduction to Astronomy» (1956),
- «The Galactic Novae» (1957)
- «Cecilia Payne-Gaposchkin: an autobiography and other recollections» (1984) ed. Katherine Haramundan)
Примітки
- Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.
- https://www.aps.org/publications/apsnews/201501/physicshistory.cfm
- Find a Grave — 1996.
- Архів історії математики Мактьютор — 1994.
- Czech National Authority Database
- https://airandspace.si.edu/multimedia-gallery/14038hjpg
- https://siarchives.si.edu/sites/default/files/pdfs/torch/Torch%201976/SIA_000371_1976_07.pdf
- Математичний генеалогічний проєкт — 1997.
- NNDB — 2002.
- Гапошкін Сергій Іларіонович // Бронштэн В. А. Советская власть и давление на астрономию // Философские исследования. 1993, № 3. (рос.)
Посилання
- Колчинский И. Г., Корсунь А. А., Родригес М. Р. (1977). Пейн-Гапошкина Сесилия Хелина. Астрономы. Биографический справочник (на сайте Астронет). отв. редактор Богородский А. Ф. (вид. 2-ге, 416 с.). Киев: Наукова думка.(рос.)
Це незавершена стаття про науковицю США. Ви можете проєкту, виправивши або дописавши її. |
Це незавершена стаття про астронома чи астрономку. Ви можете проєкту, виправивши або дописавши її. |
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
rid diyalnosti Batko Posada Diti Mati Cholovik Duzhina Sesiliya Gelena Pejn GaposhkinaCecilia Helena Payne Gaposchkinz arhivu Smithsonian Institution z arhivu Smithsonian InstitutionIm ya pri narodzhenniangl Cecilia Helena PayneNarodilasya10 travnya 1900 1900 05 10 d Bakingemshir d Bakingemshir Angliya Spoluchene Korolivstvo 1 Pomerla7 grudnya 1979 1979 12 07 79 rokiv Kembridzh Massachusets SShA 2 zloyakisna puhlinaPohovannyad 3 Misce prozhivannyaLeksingtonKrayina Velika Britaniya SShADiyalnistastronomka vikladachka universitetu astrofizikinyaAlma materGarvardskij universitet 1925 2 4 Koledzh Redkliff 1 4 d 1919 1 4 Nyungem koledzh 1923 1 4 Kembridzhskij universitetGaluzastronomiya 2 astrofizika 5 zorya 5 Chumackij Shlyah 5 zminna zorya 5 i zoryana astronomiya 5 ZakladGarvardskij universitet Garvardska observatoriya 6 Smitsonivska astrofizichna observatoriya 7 Vchene zvannyaprofesor d Naukovij kerivnikGarlou Shepli 2 i Artur Eddington 8 Aspiranti doktorantid 8 d 8 Frenk Donald Drejk 8 d 8 ChlenstvoAmerikanska akademiya mistectv i nauk Amerikanske filosofske tovaristvo 9 Amerikanske astronomichne tovaristvo 9 Batkod 1 Brati sestrid 1 U shlyubi zGaposhkin Sergij IlarionovichRodichid i dNagorodid 1976 premiya Enni Kennon z astronomiyi 1934 Chlen Amerikanskoyi akademiyi mistectv i nauk d 1943 d 1961 Avtograf Sesiliya Pejn Gaposhkina u Vikishovishi Sesiliya Gelena Pejn Gaposhkina angl Cecilia Helena Payne Gaposchkin 1900 1979 amerikanska astronomka Persha zhinka yaka otrimala zvannya profesora i ocholila kafedru v Garvardskomu universiteti 1956 BiografiyaNarodilasya u Vendouveri Velika Britaniya v 1923 roci zakinchila Kembridzhskij universitet v tomu zh roci pereyihala do SShA i vidtodi pracyuvala v Garvardskomu universiteti v Garvardskij observatoriyi U 1931 roci otrimala gromadyanstvo SShA Osnovni praci v galuzi fiziki zir U knizi Zoryani atmosferi 1925 vpershe rozglyanula fizichni umovi v atmosferah zir shlyahom zistavlennya sposterezhuvanoyi intensivnosti linij u spektrah zir riznih spektralnih klasiv z intensivnistyu rozrahovanoyu dlya riznih temperatur na osnovi teoriyi ionizaciyi i yaku nezadovgo do togo rozrobili M Saha A Fauler E A Miln ta inshimi Pobuduvavshi pershu shkalu temperatur viznachila himichnij sklad zoryanih atmosfer dijshla do visnovku sho vidnosnij vmist elementiv u bilshosti zir odnakovij i ne vidriznyayetsya vid sposterezhuvanogo na Sonci U 1934 roci vijshla zamizh za rosijskogo emigranta kolishnogo voyaka Dobrovolchoyi armiyi rodom iz Yevpatoriyi Sergiya Gaposhkina 1898 1984 Za rik do togo vin pereyihav z Nimechchini do Ameriki de jogo prijnyali asistentom v astronomichnu observatoriyu Garvardskogo koledzhu Bagato robit voni vikonuvali udvoh Podruzhzhya malo troh ditej dochka Katarina tezh stala astronomkoyu Pochinayuchi z 1930 h rokiv osnovne misce v robotah Sesiliyi zajnyali doslidzhennya zminnih zir yaki vona provodila spilno z cholovikom Gaposhkini organizuvali u Garvardskij observatoriyi vivchennya zminnih za plastinkami garvardskoyi kolekciyi sistematizuvali cej velikij material i vikoristovuvali jogo dlya poshuku spivvidnoshen mizh riznimi harakteristikami zminnih bagatoh tipiv dokladno doslidili vsi zminni zori yaskravishi 10 yi zoryanoyi velichini vidkrili bagato novih zminnih Protyagom trivalogo chasu vivchali zminni zori v Magellanovih Hmarah vikonali bilshe 2 miljoniv viznachen yihnogo blisku za garvardskimi plastinkami u riznih chastinah Hmar viyavili vidminnosti v rozpodili cefeyid za periodom zminnosti Pejn Gaposhkina provela porivnyannya zminnih u galaktichnih kulyastih skupchennyah Magellanovih hmarah i galaktici Andromedi dlya pereglyadu shkali absolyutnih velichin ta viznachennya popravki do shkali vidstanej Chislenni roboti Pejn Gaposhkinoyi z vivchennya zminnih pidsumovani neyu v knigah Zminni zori spilno z Sergiyem Gaposhkinim 1938 Zminni zori j budova Galaktiki 1954 Galaktichni novi 1957 Asteroyid 2039 Pejn Gaposhkina nazvano na chest naukovcya Publikaciyi Stars of High Luminosity 1930 Variable Stars 1938 Variable Stars and Galactic Structure 1954 Introduction to Astronomy 1956 The Galactic Novae 1957 Cecilia Payne Gaposchkin an autobiography and other recollections 1984 ed Katherine Haramundan PrimitkiOxford Dictionary of National Biography C Matthew Oxford OUP 2004 d Track Q17565097d Track Q5145336d Track Q34217d Track Q217595 https www aps org publications apsnews 201501 physicshistory cfm Find a Grave 1996 d Track Q63056 Arhiv istoriyi matematiki Maktyutor 1994 d Track Q547473 Czech National Authority Database d Track Q13550863 https airandspace si edu multimedia gallery 14038hjpg https siarchives si edu sites default files pdfs torch Torch 201976 SIA 000371 1976 07 pdf Matematichnij genealogichnij proyekt 1997 d Track Q829984 NNDB 2002 d Track Q1373513 Gaposhkin Sergij Ilarionovich Bronshten V A Sovetskaya vlast i davlenie na astronomiyu Filosofskie issledovaniya 1993 3 ros PosilannyaKolchinskij I G Korsun A A Rodriges M R 1977 Pejn Gaposhkina Sesiliya Helina Astronomy Biograficheskij spravochnik na sajte Astronet otv redaktor Bogorodskij A F vid 2 ge 416 s Kiev Naukova dumka ros Ce nezavershena stattya pro naukovicyu SShA Vi mozhete dopomogti proyektu vipravivshi abo dopisavshi yiyi Ce nezavershena stattya pro astronoma chi astronomku Vi mozhete dopomogti proyektu vipravivshi abo dopisavshi yiyi