Забруднення Світового океану нафтою і нафтопродуктами
Аварії при освоєнні Світового океану
Аварії при освоєнні Світового океану — явище неминуче, як при всякому впровадженні нових конструкцій або технологічних методів. Однак причини аварій мають не об'єктивний, а суб'єктивний характер. Причинами можуть бути помилки, допущені при пошукових роботах, проектуванні, будівництві і експлуатації споруд. Недостатньо повне проведення пошукових робіт на місці експлуатації споруди в багатьох випадках призводить до пошкоджень і навіть до повного руйнування конструкції. Проводити пошукові роботи в морі набагато важче, ніж на суші. Якість проектування гідротехнічних споруд у багатьох випадках залежить від можливостей, досвіду і добросовісності проектувальника, від рівня науково-технічних знань. Відхилення від вимог проекту в процесі будівництва можуть звести нанівець переваги навіть дуже гарної конструкції. Значна частина аварій споруд на морі пов'язана з помилками при експлуатації. Аварії споруд на шельфі, як на суші, можуть мати різні наслідки — від незначних до великих, з людськими жертвами і повним руйнуванням споруди. У світовій практиці аварії оцінюються за матеріальними втратами. Великими рахуються аварії з втратами від 1 млн дол. і більше.
Рухомі бурові установки (занурені, напівзанурювані, самопідйомні і бурові судна експлуатуються з 1955 р. Аварійність плавучих бурових установок (ПБУ) за цей періоду у два рази вища, ніж на транспортному флоті.
Частково це можна пояснити важкими умовами експлуатації ПБУ, які не можуть піти в укриття після штормового попередження. Додаткову загрозу для ПБУ створюють викиди газу або нафти із свердловини, вибухи і пожежі, недостатній досвід (особливо у початковий період освоєння шельфу) створення і експлуатації установок, безперервний пошук нових конструктивних рішень і форм. Значну роль відіграє недостатня кваліфікація, а в ряді випадків просто халатність обслуговчого персоналу. Так, лише до 1984 р., або за 28 років експлуатації, потерпіли значні аварії 104 ПБУ — 1/9 всіх побудованих до того часу. При цьому 52 установки повністю знищені. Більше половини великих аварій ПБУ сталося під час транспортування, причому тільки 10 % випадків причиною стали більш важкі, ніж передбачалося за розрахунком, штормові умови.
Значні аварії або руйнування СПБУ пов'язані в основному з операціями перегону і спуску–підйому опорних колон. Установки цього типу в основному розраховані на навантаження, що виникають в режимі буріння. Перегін дозволяється при невеликих хвилях, бо під час шторму СПБУ не завжди може перейти, подібно до НЗПБУ, із найбільш небезпечного транспортного положення в робоче або стати на опорні колони. Низька якість прогнозів погоди на час перегону або бажання розпочати скоріше бурові роботи на новому місці стали в ряді випадків причиною великих аварій або руйнування установок при транспортуванні.
На місці буріння аварії і руйнування СПБУ викликаються в основному непередбаченими зміщеннями опорних башмаків і колон. В ряді випадків один або декілька башмаків продавлювали верхній шар міцного ґрунту, під яким знаходився слабкий ґрунт, не виявлений попередньо при пошукових роботах. Осадки башмаків проходили і під час шторму під впливом навантажень, що циклічно змінювалися і передавалися через колони. В окремих випадках башмаки були підмиті донними течіями або зміщені під дією працюючих насосів.
В 1975 році у Мексиканській затоці перекинулась СПБУ, яка працювала на значно меншій, ніж була розрахункова, глибині (60 м замість 92 м). Причиною руйнування установки став викид газу, після якого на дні утворилась воронка глибиною 70 м і дві з трьох колон СПБУ попали у цю воронку.
В 1976 році на шельфі КНР затонула СПБУ і загинуло 72 чоловік через те, що не було прийнято до уваги штормове попередження.
В 1979 р. в Мексиканській затоці перекинулась американська СПБУ з трьома опорними колонами, які були з'єднані внизу опорним матом. Причиною стало втомне руйнування однієї з колон.
Найбільшою аварійністю відрізняються СПБУ з циліндричними телескопічними опорними колонами. Труднощі з підійманням із ґрунту колон із загостреними кінцями призводили до згину колон, поломки рейок або всього механізму і стали причиною переходу до нового типу колон — з розширеними башмаками.
Аварії, які стались з напівзанурюваними установками, призвели в окремих випадках до відмови від серійного їх виробництва.
В 1974 р. У Північному морі потерпіли аварії дві СПБУ з аутригерами. Одна з цих установок під час восьмибального шторму втратила стабілізуючу колону, перекинулась і через тиждень затонула. Аварія була викликана несправністю заклинюючого пристрою, що скріплював колону з аутригером. Причина загибелі другої установки невідома. Подібні конструкції рахуються невдалими і більше не будуються.
Повних даних про аварії стаціонарних бурових платформ немає. Відомо, що в період 1966—1977 рр. від великих аварій потерпіли 20 металічних платформ: в шести випадках причиною руйнування стали вибухи і пожежі; в п'яти — сильний шторм або ураганний вітер, у трьох — удари суден; у трьох — відмова окремих несучих елементів конструкції (втомне руйнування) тощо.
Значна частка аварій пов'язана з процесами транспортування, монтажу, спуску опорних блоків на воду, постановки на ґрунт. Аварії стаціонарних платформ, викликані експлуатаційними навантаженнями, дуже рідкісні.
Локальні руйнування опорних блоків найчастіше трапляються в районі ватерлінії (від ударів суден, льоду, падаючих вантажів, від хвиль). Стиснені діагоналі зв'язки опорних блоків після удару дістають вм'ятини або погнутості, через які втрачають стійкість і виходять з ладу. Значну роль відіграють крихкі руйнування вузлів, втома матеріалу, корозія. Друге слабке місце в опорних блоках — зона біля дна, де в елементах діють найбільші внутрішні зусилля, сильна корозія, максимальний гідростатичний тиск і можливі пошкодження зв'язків при посадці блока на ґрунт.
Залізобетонні гравітаційні платформи зарекомендували себе, як дуже надійні споруди. Удари суден залишали тільки поверхневі подряпини на залізобетонних колонах, вм'ятини в палубній надбудові. Незначні пошкодження були під час бетонування блоків від падіння труб і інших предметів на комірки фундаментного блока. Взагалі пробоїни в купольних перекриттях комірок нафтосховища в умовах експлуатації можуть призвести до витікання нафти. Падіння лебідкою масою 25 т з висоти понад 100 м, у тому числі 80 м у воді, призводить до місцевих пошкоджень перекриття, яке не вимагає значних ремонтних робіт. Розглянуті також аварійні ситуації, що пов'язані з пожежами у верхній надбудові. Вияснено, що вогнестійкість верхньої частини колон перевищує 4 год., що прийнято для більшості промислових установок. Крім того, напруження в колонах від теплового розширення палубного набору, наприклад, у два рази нижчі ніж напруження, що можуть виникнути при штормі який повторюється раз у 100 років.
Аварійну ситуацію можуть викликати розмиви ґрунту довкола фундаментного блока і під ним. Це роблять потоки води, що обтікають перепону, і циклічно пов'язані з хвилюванням перепаду порового тиску у ґрунті. Як показав досвід, найбільша можливість розмиву виникає в районі кутів прямокутного блока. Під платформою «Фріг» ТРІ розмив ґрунту на кутах блоків досягнув 2 м. Після укладання мішків з гравієм на контурі блоку розмиви припинилися.
Розмиви донного ґрунту стали причиною аварій декількох платформ на пальовій основі — оголення верхньої частини палів призводить до збільшення згинаючих моментів у них і одночасного зниження несучої здатності на розтяг і стиск. Відомі випадки, коли опорні блоки на пальовій основі отримували через розмив ґрунту нахил, після чого експлуатація платформи ставала неможливою.
На родовищі Екофіск у Північному морі в стан, близький до аварійного, прийшов цілий комплекс взаємозв'язаних трубопроводами платформ на пальовій основі. Причиною цього стало опускання дна, до чого призвів багаторічний відбір нафти із глибоко розміщених продуктивних горизонтів. В 1987 році верхні будови платформ масою по 40 тис. тонн були відрізані від опорних блоків і підняті на 6 м (блоки були відповідно нарощені).
Багато аварій стається на морських нафтогазопроводах. За статистикою в середньому на кожні 50 км трубопроводу припадає одна аварія, на ліквідацію якої потрібно біля 10 діб, якщо у трубопровід не потрапила вода, і до 3-х місяців, якщо вона туди потрапила. Причинами аварій на трубопроводах можуть бути: корозія труб (основна причина), стирання їх у місцях перетину, втомні явища у металі, зачеплення якорями і тралами. Найбільша кількість аварій стається з трубопроводами, укладеними на дно на глибині до 30 м і в районах з інтенсивним судноплаванням. Усі згадані аварії трубопроводів траплялися на глибинах не більше 60 м. Аналогічні причини (корозія, механічні пошкодження якорями і тралами, розмиви на зварних стиках) викликають значну частину морських стояків. Приблизно половина розривів стояків сталася в місцях їх приєднання до даного трубопроводу.
При проведенні розвідувальних робіт і експлуатації морських родовищ нафти і газу можливе забруднення навколишнього середовища. В море можуть попадати відходи буріння і видобутку, такі як шлам, бурові стічні води, окремі хімічні реагенти, використані при приготуванні бурового розчину і його обробці, забруднений нафтою пластовий пісок, побутові відходи, пластові води, продукти випробування свердловин і самі продукти видобутку. Всупереч поширеній думці, частина забруднень світового океану нафтою і нафтопродуктами, яка пов'язана з видобутком їх на морських родовищах, складає тільки біля 10000 тонн за рік, або менше 1,5 % від загального об'єму нафтових забруднень. Приблизно 75 % від цієї кількості припадає на різні аварії, а решта попадає у море при звичайній техніці проведення буріння і експлуатації свердловин, зберігання і транспортування нафти.
При збільшенні видобутку нафти на морських родовищах ймовірність аварій різко збільшується. За розрахунками геологічного управління США ймовірність великих розливів нафти за двадцятирічний період експлуатації родовищ у Північному морі складає 91 %, а ймовірність забруднення берегової лінії в залежності від місця розливу 2-23 %. Подібні кризові явища можна очікувати і в інших районах інтенсивного видобутку нафти і газу, таких як Перська затока, Жовте море тощо.
В якості ілюстрації розмірів можливих при проведенні розвідувальних робіт розливів нафти, наведемо один з найбільших у історії нафтових забруднень — викид нафти і газу у затоці Кампече, 180 км від узбережжя Мексики. Викид стався при бурінні з напівзанурюваного судна «Садко 135» свердловини Іктос. Він почався 3 червня 1979 р. при вході у нафтоносні формації. Після викиду газ загорівся, і протягом декількох годин полум'я знищило усі верхні надбудови бурової установки. Аварія призвела до розливу значної кількості нафти; оцінка, зроблена після аварії, визначила дебіт свердловини 5900-6350 м3/добу. За час аварії, яку не могли ліквідувати до 24 березня 1980 р., у море було вилито близько 496 тис. м3 нафти і втрачена кількість газу, яка не піддається оцінці.
Розлита нафта покрила 10 % Мексиканської затоки шаром товщиною до 15 см. Частина розлитої нафти вітром і течією була віднесена до узбережжя США, більш ніж за 600 км від місця аварії, на узбережжі штату Техас було 114 тис. м3 нафти.
Заходи боротьби із забрудненням морської води
В загальному комплексі заходів, необхідних для боротьби із забрудненням морської води, можна виділити два основних:
- розробка заходів з попередження забруднення морської води;
- розробка заходів із ліквідації забруднень.
В зарубіжній практиці отримали широке застосування система збору всіх рідких відходів і ємності для їх зберігання. Система збору може бути у вигляді волокнистої маси, яка застосовується для збору розлитої на палубі нафти, або у вигляді подушок, розміщених під патрубками, буровими насосами, компресорами і іншими механізмами. Однією з найбільших небезпек для морського середовища є аварійні розливи нафти, що виникають в результаті відкритого фонтанування свердловини в процесі розбурювання нафтогазових родовищ. Для попередження таких аварій або зведення їх до мінімуму необхідно правильно вибрати технологію буріння свердловини, створити систему безпеки і охорони морського середовища. Надійність систем безпеки і охорони морського середовища забезпечується контролем і випробовуванням всього обладнання. Виявлені недоліки обладнання і технології дозволяють попередити аварії і пов'язані з ними забруднення.
В останні роки розробляються спеціальні пристрої для збору нафти з фонтануючих свердловин. В США запатентовано пристрій для збору нафти, яка попадає на палубу під час неконтрольованого викиду. Для цього на палубі упродовж її периметра монтують непроникну загороду висотою 30 м, яка попереджає стікання нафти за борт. Розробляються методи боротьби з підводними викидами нафти, в основу яких покладена ідея збору нафти і газу, що поступає із фонтануючих свердловин, за допомогою спеціального ковпака, встановленого на підводному гирлі свердловини.
Морські промисли повинні бути обладнані пристроями для зливу баластної води з танкерів, які приходять за нафтою.
Значна кількість нафти (приблизно 10 % загального об'єму забруднень, пов'язаних з роботами на шельфі) попадає у море через аварії морських трубопроводів.
Причини аварій
Причинами аварій є:
- корозія труб, зовнішня від дії морської води, внутрішня — від транспортування корозійних продуктів;
- стирання труб у місці їх перетину, викликане дією хвиль і пошкоджень від стомлення металу;
- пошкодження, викликані проведенням будівельних робіт неподалік від трубопроводів, судновими якорями, риболовними тралами і механічні пошкодження від інших об'єктів;
- деформації дна, розмиви і зсуви;
- пошкодження при дії торосистих льодових утворень.
Максимальна кількість аварій спостерігається у мілководних районах з глибинами до 30 м у зонах з інтенсивним судноплавством і рибальством. Для підвищення надійності морських трубопроводів необхідне виконання цілого ряду заходів, пов'язаних із проектуванням, будівництвом і експлуатацією.
По-перше, необхідно удосконалювати методику розрахунку стійкості трубопроводів, застосовувати бетонні, обважнюючі покриття з підвищеною механічною і хімічною стійкістю до дії морської води, вдосконалювати методику укладання трубопроводів.
У районах із сейсмічною активністю застосування морських трубопроводів повинно бути спеціально обґрунтованим. По трасі трубопроводу необхідно ввести обмеження на стоянку усіх типів суден.
В системі трубопроводу повинні бути передбачені пристрої, які дозволяють відключити увесь трубопровід або окремі його частини у випадку порушення технологічного режиму і виникнення аварійної ситуації.
У процесі експлуатації морського трубопроводу необхідно проводити періодичний огляд траси, особливо після шторму, а також у випадку профілактичного ремонту всіх систем і елементів трубопроводу, які забезпечують його надійність.
Виконання всіх цих заходів у значній мірі зменшить ймовірність аварій морських трубопроводів і пов'язаних з ними нафтових забруднень морського середовища.
Див. також
Джерела і література
- Енциклопедичний словник морських нафтогазових технологій.(Українсько-російсько-англійський) Яремійчук Р. С., Франчук І.А ., Возний В. Р., Любімцев В. О. — Київ: Українська книга, 2003. — 320 с.
- Білецький В. С. Основи нафтогазової справи / В. С. Білецький, В. М. Орловський, В. І. Дмитренко, А. М. Похилко. — Полтава: ПолтНТУ, Київ: ФОП Халіков Р. Х., 2017. — 312 с.
- Бойко В. С., Бойко Р. В. Тлумачно-термінологічний словник-довідник з нафти і газу. Тт. 1-2, 2004—2006 рр. 560 + 800 с.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Zabrudnennya Svitovogo okeanu naftoyu i naftoproduktamiGorit naftova platforma Deepwater Horizon Avariyi pri osvoyenni Svitovogo okeanuAvariyi pri osvoyenni Svitovogo okeanu yavishe neminuche yak pri vsyakomu vprovadzhenni novih konstrukcij abo tehnologichnih metodiv Odnak prichini avarij mayut ne ob yektivnij a sub yektivnij harakter Prichinami mozhut buti pomilki dopusheni pri poshukovih robotah proektuvanni budivnictvi i ekspluataciyi sporud Nedostatno povne provedennya poshukovih robit na misci ekspluataciyi sporudi v bagatoh vipadkah prizvodit do poshkodzhen i navit do povnogo rujnuvannya konstrukciyi Provoditi poshukovi roboti v mori nabagato vazhche nizh na sushi Yakist proektuvannya gidrotehnichnih sporud u bagatoh vipadkah zalezhit vid mozhlivostej dosvidu i dobrosovisnosti proektuvalnika vid rivnya naukovo tehnichnih znan Vidhilennya vid vimog proektu v procesi budivnictva mozhut zvesti nanivec perevagi navit duzhe garnoyi konstrukciyi Znachna chastina avarij sporud na mori pov yazana z pomilkami pri ekspluataciyi Avariyi sporud na shelfi yak na sushi mozhut mati rizni naslidki vid neznachnih do velikih z lyudskimi zhertvami i povnim rujnuvannyam sporudi U svitovij praktici avariyi ocinyuyutsya za materialnimi vtratami Velikimi rahuyutsya avariyi z vtratami vid 1 mln dol i bilshe Ruhomi burovi ustanovki zanureni napivzanuryuvani samopidjomni i burovi sudna ekspluatuyutsya z 1955 r Avarijnist plavuchih burovih ustanovok PBU za cej periodu u dva razi visha nizh na transportnomu floti Chastkovo ce mozhna poyasniti vazhkimi umovami ekspluataciyi PBU yaki ne mozhut piti v ukrittya pislya shtormovogo poperedzhennya Dodatkovu zagrozu dlya PBU stvoryuyut vikidi gazu abo nafti iz sverdlovini vibuhi i pozhezhi nedostatnij dosvid osoblivo u pochatkovij period osvoyennya shelfu stvorennya i ekspluataciyi ustanovok bezperervnij poshuk novih konstruktivnih rishen i form Znachnu rol vidigraye nedostatnya kvalifikaciya a v ryadi vipadkiv prosto halatnist obslugovchogo personalu Tak lishe do 1984 r abo za 28 rokiv ekspluataciyi poterpili znachni avariyi 104 PBU 1 9 vsih pobudovanih do togo chasu Pri comu 52 ustanovki povnistyu znisheni Bilshe polovini velikih avarij PBU stalosya pid chas transportuvannya prichomu tilki 10 vipadkiv prichinoyu stali bilsh vazhki nizh peredbachalosya za rozrahunkom shtormovi umovi Znachni avariyi abo rujnuvannya SPBU pov yazani v osnovnomu z operaciyami peregonu i spusku pidjomu opornih kolon Ustanovki cogo tipu v osnovnomu rozrahovani na navantazhennya sho vinikayut v rezhimi burinnya Peregin dozvolyayetsya pri nevelikih hvilyah bo pid chas shtormu SPBU ne zavzhdi mozhe perejti podibno do NZPBU iz najbilsh nebezpechnogo transportnogo polozhennya v roboche abo stati na oporni koloni Nizka yakist prognoziv pogodi na chas peregonu abo bazhannya rozpochati skorishe burovi roboti na novomu misci stali v ryadi vipadkiv prichinoyu velikih avarij abo rujnuvannya ustanovok pri transportuvanni Na misci burinnya avariyi i rujnuvannya SPBU viklikayutsya v osnovnomu neperedbachenimi zmishennyami opornih bashmakiv i kolon V ryadi vipadkiv odin abo dekilka bashmakiv prodavlyuvali verhnij shar micnogo gruntu pid yakim znahodivsya slabkij grunt ne viyavlenij poperedno pri poshukovih robotah Osadki bashmakiv prohodili i pid chas shtormu pid vplivom navantazhen sho ciklichno zminyuvalisya i peredavalisya cherez koloni V okremih vipadkah bashmaki buli pidmiti donnimi techiyami abo zmisheni pid diyeyu pracyuyuchih nasosiv V 1975 roci u Meksikanskij zatoci perekinulas SPBU yaka pracyuvala na znachno menshij nizh bula rozrahunkova glibini 60 m zamist 92 m Prichinoyu rujnuvannya ustanovki stav vikid gazu pislya yakogo na dni utvorilas voronka glibinoyu 70 m i dvi z troh kolon SPBU popali u cyu voronku V 1976 roci na shelfi KNR zatonula SPBU i zaginulo 72 cholovik cherez te sho ne bulo prijnyato do uvagi shtormove poperedzhennya V 1979 r v Meksikanskij zatoci perekinulas amerikanska SPBU z troma opornimi kolonami yaki buli z yednani vnizu opornim matom Prichinoyu stalo vtomne rujnuvannya odniyeyi z kolon Najbilshoyu avarijnistyu vidriznyayutsya SPBU z cilindrichnimi teleskopichnimi opornimi kolonami Trudnoshi z pidijmannyam iz gruntu kolon iz zagostrenimi kincyami prizvodili do zginu kolon polomki rejok abo vsogo mehanizmu i stali prichinoyu perehodu do novogo tipu kolon z rozshirenimi bashmakami Avariyi yaki stalis z napivzanuryuvanimi ustanovkami prizveli v okremih vipadkah do vidmovi vid serijnogo yih virobnictva V 1974 r U Pivnichnomu mori poterpili avariyi dvi SPBU z autrigerami Odna z cih ustanovok pid chas vosmibalnogo shtormu vtratila stabilizuyuchu kolonu perekinulas i cherez tizhden zatonula Avariya bula viklikana nespravnistyu zaklinyuyuchogo pristroyu sho skriplyuvav kolonu z autrigerom Prichina zagibeli drugoyi ustanovki nevidoma Podibni konstrukciyi rahuyutsya nevdalimi i bilshe ne buduyutsya Povnih danih pro avariyi stacionarnih burovih platform nemaye Vidomo sho v period 1966 1977 rr vid velikih avarij poterpili 20 metalichnih platform v shesti vipadkah prichinoyu rujnuvannya stali vibuhi i pozhezhi v p yati silnij shtorm abo uragannij viter u troh udari suden u troh vidmova okremih nesuchih elementiv konstrukciyi vtomne rujnuvannya tosho Znachna chastka avarij pov yazana z procesami transportuvannya montazhu spusku opornih blokiv na vodu postanovki na grunt Avariyi stacionarnih platform viklikani ekspluatacijnimi navantazhennyami duzhe ridkisni Lokalni rujnuvannya opornih blokiv najchastishe traplyayutsya v rajoni vaterliniyi vid udariv suden lodu padayuchih vantazhiv vid hvil Stisneni diagonali zv yazki opornih blokiv pislya udaru distayut vm yatini abo pognutosti cherez yaki vtrachayut stijkist i vihodyat z ladu Znachnu rol vidigrayut krihki rujnuvannya vuzliv vtoma materialu koroziya Druge slabke misce v opornih blokah zona bilya dna de v elementah diyut najbilshi vnutrishni zusillya silna koroziya maksimalnij gidrostatichnij tisk i mozhlivi poshkodzhennya zv yazkiv pri posadci bloka na grunt Zalizobetonni gravitacijni platformi zarekomenduvali sebe yak duzhe nadijni sporudi Udari suden zalishali tilki poverhnevi podryapini na zalizobetonnih kolonah vm yatini v palubnij nadbudovi Neznachni poshkodzhennya buli pid chas betonuvannya blokiv vid padinnya trub i inshih predmetiv na komirki fundamentnogo bloka Vzagali proboyini v kupolnih perekrittyah komirok naftoshovisha v umovah ekspluataciyi mozhut prizvesti do vitikannya nafti Padinnya lebidkoyu masoyu 25 t z visoti ponad 100 m u tomu chisli 80 m u vodi prizvodit do miscevih poshkodzhen perekrittya yake ne vimagaye znachnih remontnih robit Rozglyanuti takozh avarijni situaciyi sho pov yazani z pozhezhami u verhnij nadbudovi Viyasneno sho vognestijkist verhnoyi chastini kolon perevishuye 4 god sho prijnyato dlya bilshosti promislovih ustanovok Krim togo napruzhennya v kolonah vid teplovogo rozshirennya palubnogo naboru napriklad u dva razi nizhchi nizh napruzhennya sho mozhut viniknuti pri shtormi yakij povtoryuyetsya raz u 100 rokiv Avarijnu situaciyu mozhut viklikati rozmivi gruntu dovkola fundamentnogo bloka i pid nim Ce roblyat potoki vodi sho obtikayut pereponu i ciklichno pov yazani z hvilyuvannyam perepadu porovogo tisku u grunti Yak pokazav dosvid najbilsha mozhlivist rozmivu vinikaye v rajoni kutiv pryamokutnogo bloka Pid platformoyu Frig TRI rozmiv gruntu na kutah blokiv dosyagnuv 2 m Pislya ukladannya mishkiv z graviyem na konturi bloku rozmivi pripinilisya Rozmivi donnogo gruntu stali prichinoyu avarij dekilkoh platform na palovij osnovi ogolennya verhnoyi chastini paliv prizvodit do zbilshennya zginayuchih momentiv u nih i odnochasnogo znizhennya nesuchoyi zdatnosti na roztyag i stisk Vidomi vipadki koli oporni bloki na palovij osnovi otrimuvali cherez rozmiv gruntu nahil pislya chogo ekspluataciya platformi stavala nemozhlivoyu Na rodovishi Ekofisk u Pivnichnomu mori v stan blizkij do avarijnogo prijshov cilij kompleks vzayemozv yazanih truboprovodami platform na palovij osnovi Prichinoyu cogo stalo opuskannya dna do chogo prizviv bagatorichnij vidbir nafti iz gliboko rozmishenih produktivnih gorizontiv V 1987 roci verhni budovi platform masoyu po 40 tis tonn buli vidrizani vid opornih blokiv i pidnyati na 6 m bloki buli vidpovidno narosheni Bagato avarij stayetsya na morskih naftogazoprovodah Za statistikoyu v serednomu na kozhni 50 km truboprovodu pripadaye odna avariya na likvidaciyu yakoyi potribno bilya 10 dib yaksho u truboprovid ne potrapila voda i do 3 h misyaciv yaksho vona tudi potrapila Prichinami avarij na truboprovodah mozhut buti koroziya trub osnovna prichina stirannya yih u miscyah peretinu vtomni yavisha u metali zacheplennya yakoryami i tralami Najbilsha kilkist avarij stayetsya z truboprovodami ukladenimi na dno na glibini do 30 m i v rajonah z intensivnim sudnoplavannyam Usi zgadani avariyi truboprovodiv traplyalisya na glibinah ne bilshe 60 m Analogichni prichini koroziya mehanichni poshkodzhennya yakoryami i tralami rozmivi na zvarnih stikah viklikayut znachnu chastinu morskih stoyakiv Priblizno polovina rozriviv stoyakiv stalasya v miscyah yih priyednannya do danogo truboprovodu Pri provedenni rozviduvalnih robit i ekspluataciyi morskih rodovish nafti i gazu mozhlive zabrudnennya navkolishnogo seredovisha V more mozhut popadati vidhodi burinnya i vidobutku taki yak shlam burovi stichni vodi okremi himichni reagenti vikoristani pri prigotuvanni burovogo rozchinu i jogo obrobci zabrudnenij naftoyu plastovij pisok pobutovi vidhodi plastovi vodi produkti viprobuvannya sverdlovin i sami produkti vidobutku Vsuperech poshirenij dumci chastina zabrudnen svitovogo okeanu naftoyu i naftoproduktami yaka pov yazana z vidobutkom yih na morskih rodovishah skladaye tilki bilya 10000 tonn za rik abo menshe 1 5 vid zagalnogo ob yemu naftovih zabrudnen Priblizno 75 vid ciyeyi kilkosti pripadaye na rizni avariyi a reshta popadaye u more pri zvichajnij tehnici provedennya burinnya i ekspluataciyi sverdlovin zberigannya i transportuvannya nafti Pri zbilshenni vidobutku nafti na morskih rodovishah jmovirnist avarij rizko zbilshuyetsya Za rozrahunkami geologichnogo upravlinnya SShA jmovirnist velikih rozliviv nafti za dvadcyatirichnij period ekspluataciyi rodovish u Pivnichnomu mori skladaye 91 a jmovirnist zabrudnennya beregovoyi liniyi v zalezhnosti vid miscya rozlivu 2 23 Podibni krizovi yavisha mozhna ochikuvati i v inshih rajonah intensivnogo vidobutku nafti i gazu takih yak Perska zatoka Zhovte more tosho V yakosti ilyustraciyi rozmiriv mozhlivih pri provedenni rozviduvalnih robit rozliviv nafti navedemo odin z najbilshih u istoriyi naftovih zabrudnen vikid nafti i gazu u zatoci Kampeche 180 km vid uzberezhzhya Meksiki Vikid stavsya pri burinni z napivzanuryuvanogo sudna Sadko 135 sverdlovini Iktos Vin pochavsya 3 chervnya 1979 r pri vhodi u naftonosni formaciyi Pislya vikidu gaz zagorivsya i protyagom dekilkoh godin polum ya znishilo usi verhni nadbudovi burovoyi ustanovki Avariya prizvela do rozlivu znachnoyi kilkosti nafti ocinka zroblena pislya avariyi viznachila debit sverdlovini 5900 6350 m3 dobu Za chas avariyi yaku ne mogli likviduvati do 24 bereznya 1980 r u more bulo vilito blizko 496 tis m3 nafti i vtrachena kilkist gazu yaka ne piddayetsya ocinci Rozlita nafta pokrila 10 Meksikanskoyi zatoki sharom tovshinoyu do 15 sm Chastina rozlitoyi nafti vitrom i techiyeyu bula vidnesena do uzberezhzhya SShA bilsh nizh za 600 km vid miscya avariyi na uzberezhzhi shtatu Tehas bulo 114 tis m3 nafti Zahodi borotbi iz zabrudnennyam morskoyi vodiV zagalnomu kompleksi zahodiv neobhidnih dlya borotbi iz zabrudnennyam morskoyi vodi mozhna vidiliti dva osnovnih rozrobka zahodiv z poperedzhennya zabrudnennya morskoyi vodi rozrobka zahodiv iz likvidaciyi zabrudnen V zarubizhnij praktici otrimali shiroke zastosuvannya sistema zboru vsih ridkih vidhodiv i yemnosti dlya yih zberigannya Sistema zboru mozhe buti u viglyadi voloknistoyi masi yaka zastosovuyetsya dlya zboru rozlitoyi na palubi nafti abo u viglyadi podushok rozmishenih pid patrubkami burovimi nasosami kompresorami i inshimi mehanizmami Odniyeyu z najbilshih nebezpek dlya morskogo seredovisha ye avarijni rozlivi nafti sho vinikayut v rezultati vidkritogo fontanuvannya sverdlovini v procesi rozburyuvannya naftogazovih rodovish Dlya poperedzhennya takih avarij abo zvedennya yih do minimumu neobhidno pravilno vibrati tehnologiyu burinnya sverdlovini stvoriti sistemu bezpeki i ohoroni morskogo seredovisha Nadijnist sistem bezpeki i ohoroni morskogo seredovisha zabezpechuyetsya kontrolem i viprobovuvannyam vsogo obladnannya Viyavleni nedoliki obladnannya i tehnologiyi dozvolyayut poperediti avariyi i pov yazani z nimi zabrudnennya V ostanni roki rozroblyayutsya specialni pristroyi dlya zboru nafti z fontanuyuchih sverdlovin V SShA zapatentovano pristrij dlya zboru nafti yaka popadaye na palubu pid chas nekontrolovanogo vikidu Dlya cogo na palubi uprodovzh yiyi perimetra montuyut neproniknu zagorodu visotoyu 30 m yaka poperedzhaye stikannya nafti za bort Rozroblyayutsya metodi borotbi z pidvodnimi vikidami nafti v osnovu yakih pokladena ideya zboru nafti i gazu sho postupaye iz fontanuyuchih sverdlovin za dopomogoyu specialnogo kovpaka vstanovlenogo na pidvodnomu girli sverdlovini Morski promisli povinni buti obladnani pristroyami dlya zlivu balastnoyi vodi z tankeriv yaki prihodyat za naftoyu Znachna kilkist nafti priblizno 10 zagalnogo ob yemu zabrudnen pov yazanih z robotami na shelfi popadaye u more cherez avariyi morskih truboprovodiv Prichini avarijPrichinami avarij ye koroziya trub zovnishnya vid diyi morskoyi vodi vnutrishnya vid transportuvannya korozijnih produktiv stirannya trub u misci yih peretinu viklikane diyeyu hvil i poshkodzhen vid stomlennya metalu poshkodzhennya viklikani provedennyam budivelnih robit nepodalik vid truboprovodiv sudnovimi yakoryami ribolovnimi tralami i mehanichni poshkodzhennya vid inshih ob yektiv deformaciyi dna rozmivi i zsuvi poshkodzhennya pri diyi torosistih lodovih utvoren Maksimalna kilkist avarij sposterigayetsya u milkovodnih rajonah z glibinami do 30 m u zonah z intensivnim sudnoplavstvom i ribalstvom Dlya pidvishennya nadijnosti morskih truboprovodiv neobhidne vikonannya cilogo ryadu zahodiv pov yazanih iz proektuvannyam budivnictvom i ekspluataciyeyu Po pershe neobhidno udoskonalyuvati metodiku rozrahunku stijkosti truboprovodiv zastosovuvati betonni obvazhnyuyuchi pokrittya z pidvishenoyu mehanichnoyu i himichnoyu stijkistyu do diyi morskoyi vodi vdoskonalyuvati metodiku ukladannya truboprovodiv U rajonah iz sejsmichnoyu aktivnistyu zastosuvannya morskih truboprovodiv povinno buti specialno obgruntovanim Po trasi truboprovodu neobhidno vvesti obmezhennya na stoyanku usih tipiv suden V sistemi truboprovodu povinni buti peredbacheni pristroyi yaki dozvolyayut vidklyuchiti uves truboprovid abo okremi jogo chastini u vipadku porushennya tehnologichnogo rezhimu i viniknennya avarijnoyi situaciyi U procesi ekspluataciyi morskogo truboprovodu neobhidno provoditi periodichnij oglyad trasi osoblivo pislya shtormu a takozh u vipadku profilaktichnogo remontu vsih sistem i elementiv truboprovodu yaki zabezpechuyut jogo nadijnist Vikonannya vsih cih zahodiv u znachnij miri zmenshit jmovirnist avarij morskih truboprovodiv i pov yazanih z nimi naftovih zabrudnen morskogo seredovisha Div takozhVibuh naftovoyi platformi Deepwater Horizon Naftoprodukti v prirodnih vodah Likvidaciya zabrudnen morskogo seredovisha naftoproduktamiDzherela i literaturaEnciklopedichnij slovnik morskih naftogazovih tehnologij Ukrayinsko rosijsko anglijskij Yaremijchuk R S Franchuk I A Voznij V R Lyubimcev V O Kiyiv Ukrayinska kniga 2003 320 s Bileckij V S Osnovi naftogazovoyi spravi V S Bileckij V M Orlovskij V I Dmitrenko A M Pohilko Poltava PoltNTU Kiyiv FOP Halikov R H 2017 312 s Bojko V S Bojko R V Tlumachno terminologichnij slovnik dovidnik z nafti i gazu Tt 1 2 2004 2006 rr 560 800 s