Лютеранська кірха (церква) Святої Катерини — німецька євангелічна церква, що існувала в 1795—1811 роках на Подолі в Києві.
Кірха Святої Катерини | |
---|---|
50°27′36″ пн. ш. 30°31′23″ сх. д. / 50.460222° пн. ш. 30.523306° сх. д.Координати: 50°27′36″ пн. ш. 30°31′23″ сх. д. / 50.460222° пн. ш. 30.523306° сх. д. | |
Розташування | Україна, Київ |
Засновник | німецька громада міста |
Початок будівництва | 1794 |
Кінець будівництва | 1795 |
Зруйновано | 9 липня 1811 |
Відбудовано | не відновлювалася |
Належність | Німецька євангелічно-лютеранська церква |
Адреса | ріг сучасних вулиць Петра Сагайдачного та Ігорівської |
Кірха Святої Катерини (Поділ) (Київ) | |
Історія храму
Вихідці з Німеччини мешкали у Києві давно, але лише у XVIII столітті тут почала формуватися німецька громада. Київські німці мешкали переважно на Подолі, зокрема, у 1728 році тут відкрив першу в місті аптеку німецький провізор Йоганн Гейтор (Ейстер). У 1751 році аптека перейшла до зятя Гейтора, Георга-Франца Бунге, який став одним із засновників німецької лютеранської громади. У 1760-х роках імператриця Катерина II, німкеня і колишня лютеранка, почала заохочувати заселення німцями-колоністами українських та південноросійських земель, тому кількість німців у Києві почала потроху збільшуватися, у 1765 році на Подолі мешкало вже 20 німців. Близько 1765 року на Георг Бунге запросив для виховання своїх дітей доктора філософії, саксонця Христофора Лебрехта Граля, який у 1767 році став пастором лютеранської громади, завів метричну книгу та 5 серпня того ж року провів перше лютеранське богослужіння у будинку Бунге. Першою дитиною, яку охрестив пастор Граль, став [ru], майбутній міністр народної просвіти Російської імперії. Станом на 1770 рік німецька громада нараховувала вже понад 100 осіб і продовжувала зростати, лютеранські богослужіння проводилися у будинку Георга Бунге, який був церковним старостою, опікуном церкви був генерал фон Лівен, батько Карла Христофора Лівена.
До 1794 року німецька лютеранська громада потроху назбирала кошти (285 рублів) на будівництво окремої церковної будівлі, що разом із низкою пожертв від лютеран інших регіонів дозволило у 1794—1975 році побудувати на Подолі кірху, яка була освячена на честь святої Катерини, таким чином київські лютерани віддали шану імператриці Катерині II, яка дозволила будівництво в Києві лютеранської церкви.
Лютеранська кірха мала вигляд невеликої дерев'яної, прямокутної у плані будівлі із прибудовами до торців. Місце її розташування точно не визначене. Микола Закревський вказував, що кірха стояла неподалік Воскресенської церкви (ріг сучасних провулку Хорива і Спаської вулиці). Сучасний києвознавець Михайло Кальницький стверджує, що кірха стояла на місці сучасного будинку № 8 по вулиці Петра Сагайдачного, на розі з вулицею Ігорівською. Історик Олена Попельницька вказує географічним місцем кірхи Рождественську вулицю, тогочасну головну вулицю Подолу.
Пастором кірхи до своєї смерті весною 1799 року був Христофор Граль, восени того ж року цю посаду обійняв уродженець Ганновера Вільгельм Фердинанд Бауершмідт. За його каденції до Києва приїхало кілька лютеранських родин, які, однак, оселилися не на Подолі, а на Печерську, тим самим створивши новий лютеранський осередок у місті. Церковним старостою після смерті Георга Бунге у 1792 році став один із його синів, опікуном кірхи після смерті Лівена став (київський військовий губернатор) Андрій Фенш (за походженням — англієць Ендрю Феншоу), а після його від'їзду — комендант Київської фортеці генерал-майор Массе (або Мале), католик, одружений з лютеранкою. Навесні 1811 року пастор Бауершмідт помер, новим пастором призначили Юста Фрідріха Ейсмана, але той приїхав до Києва лише через рік, у березні 1812 року. Цікаво, що після смерті пастора Граля тимчасовим пастором став його зять, Іоанн Христофор Рейснер, і він же після смерті другого пастора, Бауершмідта, знову тимчасово проводив богослужіння до призначення нового пастора.
Кірха практично не мала церковного начиння, не було навіть органу. У 1808 році помер вчитель Іоанн Борецький, який заповів лютеранській громаді свій будинок і майно, на кошти від продажу яких громада мала придбати церковний орган. Втім, під час подільської пожежі 9—11 липня 1811 року дерев'яна кірха згоріла вщент разом із більшою частиною київського Подолу. Подільські лютерани переселилися на Печерськ, у малозаселену тоді місцевість Липки, де 25 червня 1812 року заклали нову дерев'яну церкву святої Катерини, згодом перебудовану на муровану.
Див. також
Коментарі
- На тій самій вулиці розташовувалася і садиба Георга Бунге, тому, ймовірно, у джерелах сплутані приватна садиба, яку у 1770-х—1780-х роках винаймали для богослужінь, та окремо зведена у 1795 році будівля кірхи
Примітки
- Виктор Рожановский (6 вересня 1996). . zn.ua. Зеркало недели. Архів оригіналу за 17 травня 2022. Процитовано 17 травня 2022 року. (рос.)
- Закревский, 1868, с. 303.
- Закревский, 1868, с. 302.
- Кальницький, 2012, с. 148.
- Попельницька, 2003, с. 104.
- Попельницька, 2003, с. 97.
- Закревский, 1868, с. 304.
Джерела
- Кальницький М. Б. Зруйновані святині Києва: втрати та відродження. — К. : Видавничий дім Дмитра Бураго, 2012. — 224 с. — 600 прим. — .
- Попельницька О. О. Історична топографія Київського Подолу XVII — початку XVIII століття / Відповід. ред. д. і. н., проф. М.Ф. Дмитрієнко. — Видавничий дім «Стилос», 2003. — 304 с. — 500 прим. — .
- Закревский Н. Описаніе Кіева. — М. : Типографія В. Грачева и комп, 1868. — Т. 1. — 455 с. (рос. дореф.)
Посилання
- Виктор Рожановский (6 вересня 1996). . zn.ua. Зеркало недели. Архів оригіналу за 17 травня 2022. Процитовано 17 травня 2022 року. (рос.)
- . oldkyiv.org.ua. Сайт історії Києва. Архів оригіналу за 12 березня 2008. Процитовано 17 травня 2022 року.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Lyuteranska kirha cerkva Svyatoyi Katerini nimecka yevangelichna cerkva sho isnuvala v 1795 1811 rokah na Podoli v Kiyevi Kirha Svyatoyi Katerini50 27 36 pn sh 30 31 23 sh d 50 460222 pn sh 30 523306 sh d 50 460222 30 523306 Koordinati 50 27 36 pn sh 30 31 23 sh d 50 460222 pn sh 30 523306 sh d 50 460222 30 523306Roztashuvannya Ukrayina KiyivZasnovniknimecka gromada mistaPochatok budivnictva1794Kinec budivnictva1795Zrujnovano9 lipnya 1811Vidbudovanone vidnovlyuvalasyaNalezhnistNimecka yevangelichno lyuteranska cerkvaAdresarig suchasnih vulic Petra Sagajdachnogo ta IgorivskoyiKirha Svyatoyi Katerini Podil Kiyiv Istoriya hramuVihidci z Nimechchini meshkali u Kiyevi davno ale lishe u XVIII stolitti tut pochala formuvatisya nimecka gromada Kiyivski nimci meshkali perevazhno na Podoli zokrema u 1728 roci tut vidkriv pershu v misti apteku nimeckij provizor Jogann Gejtor Ejster U 1751 roci apteka perejshla do zyatya Gejtora Georga Franca Bunge yakij stav odnim iz zasnovnikiv nimeckoyi lyuteranskoyi gromadi U 1760 h rokah imperatricya Katerina II nimkenya i kolishnya lyuteranka pochala zaohochuvati zaselennya nimcyami kolonistami ukrayinskih ta pivdennorosijskih zemel tomu kilkist nimciv u Kiyevi pochala potrohu zbilshuvatisya u 1765 roci na Podoli meshkalo vzhe 20 nimciv Blizko 1765 roku na Georg Bunge zaprosiv dlya vihovannya svoyih ditej doktora filosofiyi saksoncya Hristofora Lebrehta Gralya yakij u 1767 roci stav pastorom lyuteranskoyi gromadi zaviv metrichnu knigu ta 5 serpnya togo zh roku proviv pershe lyuteranske bogosluzhinnya u budinku Bunge Pershoyu ditinoyu yaku ohrestiv pastor Gral stav ru majbutnij ministr narodnoyi prosviti Rosijskoyi imperiyi Stanom na 1770 rik nimecka gromada narahovuvala vzhe ponad 100 osib i prodovzhuvala zrostati lyuteranski bogosluzhinnya provodilisya u budinku Georga Bunge yakij buv cerkovnim starostoyu opikunom cerkvi buv general fon Liven batko Karla Hristofora Livena Do 1794 roku nimecka lyuteranska gromada potrohu nazbirala koshti 285 rubliv na budivnictvo okremoyi cerkovnoyi budivli sho razom iz nizkoyu pozhertv vid lyuteran inshih regioniv dozvolilo u 1794 1975 roci pobuduvati na Podoli kirhu yaka bula osvyachena na chest svyatoyi Katerini takim chinom kiyivski lyuterani viddali shanu imperatrici Katerini II yaka dozvolila budivnictvo v Kiyevi lyuteranskoyi cerkvi Lyuteranska kirha mala viglyad nevelikoyi derev yanoyi pryamokutnoyi u plani budivli iz pribudovami do torciv Misce yiyi roztashuvannya tochno ne viznachene Mikola Zakrevskij vkazuvav sho kirha stoyala nepodalik Voskresenskoyi cerkvi rig suchasnih provulku Horiva i Spaskoyi vulici Suchasnij kiyevoznavec Mihajlo Kalnickij stverdzhuye sho kirha stoyala na misci suchasnogo budinku 8 po vulici Petra Sagajdachnogo na rozi z vuliceyu Igorivskoyu Istorik Olena Popelnicka vkazuye geografichnim miscem kirhi Rozhdestvensku vulicyu togochasnu golovnu vulicyu Podolu Pastorom kirhi do svoyeyi smerti vesnoyu 1799 roku buv Hristofor Gral voseni togo zh roku cyu posadu obijnyav urodzhenec Gannovera Vilgelm Ferdinand Bauershmidt Za jogo kadenciyi do Kiyeva priyihalo kilka lyuteranskih rodin yaki odnak oselilisya ne na Podoli a na Pechersku tim samim stvorivshi novij lyuteranskij oseredok u misti Cerkovnim starostoyu pislya smerti Georga Bunge u 1792 roci stav odin iz jogo siniv opikunom kirhi pislya smerti Livena stav kiyivskij vijskovij gubernator Andrij Fensh za pohodzhennyam angliyec Endryu Fenshou a pislya jogo vid yizdu komendant Kiyivskoyi forteci general major Masse abo Male katolik odruzhenij z lyuterankoyu Navesni 1811 roku pastor Bauershmidt pomer novim pastorom priznachili Yusta Fridriha Ejsmana ale toj priyihav do Kiyeva lishe cherez rik u berezni 1812 roku Cikavo sho pislya smerti pastora Gralya timchasovim pastorom stav jogo zyat Ioann Hristofor Rejsner i vin zhe pislya smerti drugogo pastora Bauershmidta znovu timchasovo provodiv bogosluzhinnya do priznachennya novogo pastora Kirha praktichno ne mala cerkovnogo nachinnya ne bulo navit organu U 1808 roci pomer vchitel Ioann Boreckij yakij zapoviv lyuteranskij gromadi svij budinok i majno na koshti vid prodazhu yakih gromada mala pridbati cerkovnij organ Vtim pid chas podilskoyi pozhezhi 9 11 lipnya 1811 roku derev yana kirha zgorila vshent razom iz bilshoyu chastinoyu kiyivskogo Podolu Podilski lyuterani pereselilisya na Pechersk u malozaselenu todi miscevist Lipki de 25 chervnya 1812 roku zaklali novu derev yanu cerkvu svyatoyi Katerini zgodom perebudovanu na murovanu Div takozhNimecka yevangelichno lyuteranska gromada Kiyiv Kirha Svyatoyi Katerini Kiyiv KomentariNa tij samij vulici roztashovuvalasya i sadiba Georga Bunge tomu jmovirno u dzherelah splutani privatna sadiba yaku u 1770 h 1780 h rokah vinajmali dlya bogosluzhin ta okremo zvedena u 1795 roci budivlya kirhiPrimitkiViktor Rozhanovskij 6 veresnya 1996 zn ua Zerkalo nedeli Arhiv originalu za 17 travnya 2022 Procitovano 17 travnya 2022 roku ros Zakrevskij 1868 s 303 Zakrevskij 1868 s 302 Kalnickij 2012 s 148 Popelnicka 2003 s 104 Popelnicka 2003 s 97 Zakrevskij 1868 s 304 DzherelaKalnickij M B Zrujnovani svyatini Kiyeva vtrati ta vidrodzhennya K Vidavnichij dim Dmitra Burago 2012 224 s 600 prim ISBN 978 966 489 183 4 Popelnicka O O Istorichna topografiya Kiyivskogo Podolu XVII pochatku XVIII stolittya Vidpovid red d i n prof M F Dmitriyenko Vidavnichij dim Stilos 2003 304 s 500 prim ISBN 966 8518 03 9 Zakrevskij N Opisanie Kieva M Tipografiya V Gracheva i komp 1868 T 1 455 s ros doref PosilannyaViktor Rozhanovskij 6 veresnya 1996 zn ua Zerkalo nedeli Arhiv originalu za 17 travnya 2022 Procitovano 17 travnya 2022 roku ros oldkyiv org ua Sajt istoriyi Kiyeva Arhiv originalu za 12 bereznya 2008 Procitovano 17 travnya 2022 roku