Буди́нок правлі́ння Ужа́нського коміта́ту — будинок у стилі пізнього бароко[ ], що знаходиться на площі Жупанатській в Ужгороді на Закарпатті. Є пам'яткою архітектури національного значення (№ 166) і охороняється державою. З 1979 року у ньому розміщується Закарпатський обласний художній музей ім. Йосипа Бокшая.
Будинок правління Ужанського комітату | |
---|---|
Будинок правління Ужанського комітату станом на 2012 рік | |
48°37′29″ пн. ш. 22°17′46″ сх. д. / 48.6249306° пн. ш. 22.2962917° сх. д.Координати: 48°37′29″ пн. ш. 22°17′46″ сх. д. / 48.6249306° пн. ш. 22.2962917° сх. д. | |
Країна | Україна |
Місто | Ужгород |
Розташування | площа Жупанатська, 3 |
Тип | пам'ятка архітектури[d] |
Тип будівлі | адміністративний будинок |
Стиль | пізнє бароко |
Побудовано | 1809 |
Статус | пам'ятка архітектури національного значення |
Стан | задовільний |
Будинок правління Ужанського комітату Будинок правління Ужанського комітату (Україна) | |
Медіафайли у Вікісховищі |
Історія
Будинок був збудований безпосередньо для потреб адміністрації Ужанського комітату, де вона й розміщувалася до Першої світової війни. Але це приміщення стало також і осередком культурного та суспільного-політичного життя міста, тут проводилися різноманітні урочистості, зустрічі, театральні вистави тощо. За окремими даними, 1840 року до лівого крила будинку було добудовано комітатську в'язницю і каплицю для в'язнів. Інформації щодо місця розташування каплиці немає і, за припущеннями, це могла бути будівля вглибині двору.
6 січня 1852 року у Комітатському будинку відбувся благодійний вечір, на якому місцевий театральний гурток представив виставу «Шаріка, або Сільська простота». На зібрані кошти було куплено перші дванадцять ліхтарів, що започаткували вуличне освітлення Ужгорода.
10 лютого 1878 року, на засіданні Ужанського культурного товариства у Будинку жупанату, одним із його членів, Лойошем Зеканем, всім присутнім вперше було продемонстровано роботу телефонного апарату.
8 травня 1919 тут відбулося засідання Центральної Руської Народної Ради, на якому було прийнято рішення про приєднання Закарпаття до Чехословаччини. Тоді ж Будинок правління Ужанського комітату став резиденцією губернатора Підкарпатської Русі і в ній оселився та почав працювати Григорій Жаткович, американський юрист русинського походження, який першим обійняв цю посаду. 22 вересня 1921 року у резиденції було організовано прийом на честь президента Чехословаччини Томаша Масарика.
Починаючи з 1933 року, будівля почала втрачати своє призначення: спочатку кілька кімнат було віддано земському музею, експозицію якого складали експонати, що стосувалися природи, господарства, етнографії Закарпаття. За радянських часів тут розмістилися окремі служби міської влади, спілки художників і письменників, з 1965 — також і книжкове видавництво «Карпати».
Навесні 1979 до будівлі було перенесено фонди Закарпатського обласного художнього музею, який нині займає більшу частину приміщень колишнього Будинку правління Ужанського комітату.
Архітектура
Будівництво будинку тривало кілька років і було завершено у 1809, але даних щодо автора проекту та дати початку будівництва не збереглося. За роки існування, будівля неодноразово перебудовувалася. Нині це двоповерхова споруда, П-подібна у плані, із загальною площею всіх приміщень 3289 м². Середній ризаліт основного фасаду має два ряди вікон і балкон на першому поверсі. Внутрішнє подвір'я оточують бокові крила з довгими коридорами та аркоподібними вікнами. На фронтоні розміщено герб Ужанського комітату, центральним елементом якого є чоловік з трьома колосками в одній руці і трьома жолудями в іншій, що символізує плодючість і лісистість Ужанської долини. Також на фасаді будинку розміщено меморіальну дошку на честь засновників Закарпатської школи образотворчого мистецтва — Альберта Ерделі та Йосипа Бокшая, і погруддя Бокшая, ім'я якого Закарпатському обласному художньому музею було присвоєно 1990 року. Збереглися ковані ліхтарі, виготовлені та встановлені за радянських часів, які прикрашають пасажний вхід до музею.
Будинок охороняється державою і є пам'яткою архітектури національного значення.
Галерея
- Загальний вигляд будівлі. 2007
- Герб Ужанського комітату на фронтоні будинку
- Меморіальна дошка Альберту Ерделі та Йосипу Бокшаю на боковому фасаді
- Погруддя Йосипа Бокшая на основному фасаді
- Один з кованих ліхтарів на стіні біля входу
- Середній ризаліт основного фасаду та головний вхід
- Середній ризаліт основного фасаду, вигляд із внутрішнього подвір'я
- Бокове крило, вигляд із внутрішнього подвір'я
Примітки
- Тетяна Літераті. 200-літня історія ужгородського жупанату // Ужгород. — 2009. — Вип. 31 (551) (20 серпня). з джерела 2 квітня 2015. Процитовано 23 березня 2015.
- Олександра Машіка (15 жовтня 2014). . novezakarpattya.com. Архів оригіналу за 2 квітня 2015. Процитовано 23 березня 2015.
- . zakarpattya.net.ua. 7 листопада 2008. Архів оригіналу за 2 квітня 2015. Процитовано 23 березня 2015.
- . zakarpatia.com. 21 червня 2013. Архів оригіналу за 2 квітня 2015. Процитовано 23 березня 2015.
- . bokshaymuseum.com. Закарпатський обласний художній музей. Архів оригіналу за 2 квітня 2015. Процитовано 23 березня 2015.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Budi nok pravli nnya Uzha nskogo komita tu budinok u stili piznogo baroko sumnivno sho znahoditsya na ploshi Zhupanatskij v Uzhgorodi na Zakarpatti Ye pam yatkoyu arhitekturi nacionalnogo znachennya 166 i ohoronyayetsya derzhavoyu Z 1979 roku u nomu rozmishuyetsya Zakarpatskij oblasnij hudozhnij muzej im Josipa Bokshaya lon sec lat dir region lon dir lat sec lat min CoordScale skasovanij lon min Budinok pravlinnya Uzhanskogo komitatuBudinok pravlinnya Uzhanskogo komitatu stanom na 2012 rikBudinok pravlinnya Uzhanskogo komitatu stanom na 2012 rik48 37 29 pn sh 22 17 46 sh d 48 6249306 pn sh 22 2962917 sh d 48 6249306 22 2962917 Koordinati 48 37 29 pn sh 22 17 46 sh d 48 6249306 pn sh 22 2962917 sh d 48 6249306 22 2962917KrayinaUkrayinaMistoUzhgorodRoztashuvannyaplosha Zhupanatska 3Tippam yatka arhitekturi d Tip budivliadministrativnij budinokStilpiznye barokoPobudovano1809Status pam yatka arhitekturi nacionalnogo znachennyaStanzadovilnijBudinok pravlinnya Uzhanskogo komitatuBudinok pravlinnya Uzhanskogo komitatu Ukrayina Mediafajli u VikishovishiIstoriyaBudinok buv zbudovanij bezposeredno dlya potreb administraciyi Uzhanskogo komitatu de vona j rozmishuvalasya do Pershoyi svitovoyi vijni Ale ce primishennya stalo takozh i oseredkom kulturnogo ta suspilnogo politichnogo zhittya mista tut provodilisya riznomanitni urochistosti zustrichi teatralni vistavi tosho Za okremimi danimi 1840 roku do livogo krila budinku bulo dobudovano komitatsku v yaznicyu i kaplicyu dlya v yazniv Informaciyi shodo miscya roztashuvannya kaplici nemaye i za pripushennyami ce mogla buti budivlya vglibini dvoru 6 sichnya 1852 roku u Komitatskomu budinku vidbuvsya blagodijnij vechir na yakomu miscevij teatralnij gurtok predstaviv vistavu Sharika abo Silska prostota Na zibrani koshti bulo kupleno pershi dvanadcyat lihtariv sho zapochatkuvali vulichne osvitlennya Uzhgoroda 10 lyutogo 1878 roku na zasidanni Uzhanskogo kulturnogo tovaristva u Budinku zhupanatu odnim iz jogo chleniv Lojoshem Zekanem vsim prisutnim vpershe bulo prodemonstrovano robotu telefonnogo aparatu 8 travnya 1919 tut vidbulosya zasidannya Centralnoyi Ruskoyi Narodnoyi Radi na yakomu bulo prijnyato rishennya pro priyednannya Zakarpattya do Chehoslovachchini Todi zh Budinok pravlinnya Uzhanskogo komitatu stav rezidenciyeyu gubernatora Pidkarpatskoyi Rusi i v nij oselivsya ta pochav pracyuvati Grigorij Zhatkovich amerikanskij yurist rusinskogo pohodzhennya yakij pershim obijnyav cyu posadu 22 veresnya 1921 roku u rezidenciyi bulo organizovano prijom na chest prezidenta Chehoslovachchini Tomasha Masarika Pochinayuchi z 1933 roku budivlya pochala vtrachati svoye priznachennya spochatku kilka kimnat bulo viddano zemskomu muzeyu ekspoziciyu yakogo skladali eksponati sho stosuvalisya prirodi gospodarstva etnografiyi Zakarpattya Za radyanskih chasiv tut rozmistilisya okremi sluzhbi miskoyi vladi spilki hudozhnikiv i pismennikiv z 1965 takozh i knizhkove vidavnictvo Karpati Navesni 1979 do budivli bulo pereneseno fondi Zakarpatskogo oblasnogo hudozhnogo muzeyu yakij nini zajmaye bilshu chastinu primishen kolishnogo Budinku pravlinnya Uzhanskogo komitatu ArhitekturaBudivnictvo budinku trivalo kilka rokiv i bulo zaversheno u 1809 ale danih shodo avtora proektu ta dati pochatku budivnictva ne zbereglosya Za roki isnuvannya budivlya neodnorazovo perebudovuvalasya Nini ce dvopoverhova sporuda P podibna u plani iz zagalnoyu plosheyu vsih primishen 3289 m Serednij rizalit osnovnogo fasadu maye dva ryadi vikon i balkon na pershomu poversi Vnutrishnye podvir ya otochuyut bokovi krila z dovgimi koridorami ta arkopodibnimi viknami Na frontoni rozmisheno gerb Uzhanskogo komitatu centralnim elementom yakogo ye cholovik z troma koloskami v odnij ruci i troma zholudyami v inshij sho simvolizuye plodyuchist i lisistist Uzhanskoyi dolini Takozh na fasadi budinku rozmisheno memorialnu doshku na chest zasnovnikiv Zakarpatskoyi shkoli obrazotvorchogo mistectva Alberta Erdeli ta Josipa Bokshaya i pogruddya Bokshaya im ya yakogo Zakarpatskomu oblasnomu hudozhnomu muzeyu bulo prisvoyeno 1990 roku Zbereglisya kovani lihtari vigotovleni ta vstanovleni za radyanskih chasiv yaki prikrashayut pasazhnij vhid do muzeyu Budinok ohoronyayetsya derzhavoyu i ye pam yatkoyu arhitekturi nacionalnogo znachennya GalereyaZagalnij viglyad budivli 2007 Gerb Uzhanskogo komitatu na frontoni budinku Memorialna doshka Albertu Erdeli ta Josipu Bokshayu na bokovomu fasadi Pogruddya Josipa Bokshaya na osnovnomu fasadi Odin z kovanih lihtariv na stini bilya vhodu Serednij rizalit osnovnogo fasadu ta golovnij vhid Serednij rizalit osnovnogo fasadu viglyad iz vnutrishnogo podvir ya Bokove krilo viglyad iz vnutrishnogo podvir yaPrimitkiTetyana Literati 200 litnya istoriya uzhgorodskogo zhupanatu Uzhgorod 2009 Vip 31 551 20 serpnya z dzherela 2 kvitnya 2015 Procitovano 23 bereznya 2015 Oleksandra Mashika 15 zhovtnya 2014 novezakarpattya com Arhiv originalu za 2 kvitnya 2015 Procitovano 23 bereznya 2015 zakarpattya net ua 7 listopada 2008 Arhiv originalu za 2 kvitnya 2015 Procitovano 23 bereznya 2015 zakarpatia com 21 chervnya 2013 Arhiv originalu za 2 kvitnya 2015 Procitovano 23 bereznya 2015 bokshaymuseum com Zakarpatskij oblasnij hudozhnij muzej Arhiv originalu za 2 kvitnya 2015 Procitovano 23 bereznya 2015