Склада́льний кре́сленик (кре́сленик склада́льної одини́ці) — конструкторська документація у вигляді креслення, яке являє собою зображення складальної одиниці та інші дані, необхідні для її складання (виготовлення) і контролю.
Склада́льний кре́сленик — кресленик, який зображує взаємне розміщення і/або конфігурацію групи складанних одиниць вищого рівня.
Кресленик складової частини виробу — кресленик, який зображує одну складову частину виробу та містить усю інформацію, потрібну для її визначення.
Кресленик складанної одиниці — складальний кресленик нижчого структурного рівня, який показує лише обмежену кількість груп чи деталей.
Загальні вимоги
Складальний кресленик виконується на стадії розробки робочої документації — на підставі кресленика загального виду виробу. Згідно з ГОСТ 2.109-73 складальний кресленик повинен містити:
- зображення складальної одиниці, яке дає повну уяву про розташування і взаємні зв'язки складових частин та дає можливість здійснити складання й контроль складальної одиниці;
- розміри, граничні відхилення та інші параметри і вимоги, які потрібно виконати або проконтролювати за цим складальним креслеником;
- вказівки про характер з'єднання і методи його здійснення, якщо точність сполучення забезпечується не заданими граничними відхиленнями розмірів, а підбором, припасуванням і т.п., а також вказівки про виконання нерознімних з'єднань (зварних, паяних та ін.)
- номери позицій складових частин, що входять у виріб;
- розміри: габаритні, установні, приєднувальні, а також необхідні довідкові розміри.
- технічну характеристику виробу (за необхідності).
Вимоги до зображень
На складальному кресленику допускається не показувати:
- фаски, заокруглення, рівці, виступи, накатки, насічки та інші дрібні елементи;
- зазори між стрижнем та отвором;
- кришки, маховики, ручки, кожухи тощо, якщо необхідно показати закриті ними частини виробу. При цьому над зображенням роблять відповідний напис, наприклад: «Маховик поз. 3 не показаний»;
- видимі складові частини виробів та їх елементи, розташовані за сіткою чи прозорими деталями, а також частково закриті складовими частинами, що розташовані попереду. Вироби з прозорого матеріалу зображують як непрозорі;
- написи на табличках, фірмових бланках, шкалах тощо із вказанням тільки їхнього контуру.
На складальних креслениках використовують такі способи спрощеного зображення складових частин виробів:
- на розрізах зображують нерозрізаними ті складові частини, на які оформлені самостійні складальні одиниці;
- типові, покупні та інші широко використовувані вироби зображують зовнішніми обрисами, які, як правило, потрібно спрощувати (не зображати дрібні виступи, впадини тощо). На складальних креслениках, що містять зображення декількох однакових складових частин, допускається виконувати повне зображення однієї складової частини, а зображення решти частин — спрощено у вигляді зовнішніх контурів.
Зварні, паяні, клеєні тощо вироби з однорідного матеріалу, що як складові частини входять до складу складальної одиниці, штрихують у розрізах та перерізах в один бік, вказуючи межі між деталями суцільними лініями. Допускається не вказувати ці межі, тобто зображувати конструкцію як монолітне тіло.
Правила позначення номерів позицій
На складальному кресленику всі складові частини нумерують згідно з номерами позицій, вказаними в специфікації цієї складальної одиниці. Номери позицій наносять над поличками ліній-виносок, які проводять тонкими суцільними лініями від зображень складових частин і які починаються крапкою на зображенні. Номери позицій вказують на тих зображеннях, де ця складова частина проєктується як видима, в найнагляднішому вигляді, причому перевагу надають основним виглядам або розміщеним на їх місці розрізам. Номери позицій повинні бути розташовані паралельно основному напису кресленика поза контуром зображення, їх групують у рядок або стовпець, якщо можливо на одній лінії. Номери позицій проставляють на кресленику як правило один раз. Допускається повторно вказувати номери позицій однакових частин виробу. Розмір шрифту, яким виконують номери позицій, повинен бути на один–два номери більший від шрифту, прийнятого на кресленику для розмірних чисел. Лінії-виноски не повинні перетинатися між собою та по можливості не повинні бути паралельні осьовим лініям, лініям штрихування розрізів та перерізів. Можна проводити загальну лінію-виноску з вертикальним розташуванням номерів позицій для групи кріпильних деталей (наприклад: болт, гайка, шайба), що належать до одного місця кріплення, або групи деталей з виразним взаємозв'язком, якщо лінію-виноску від кожної складової частини провести неможливо. У цих випадках лінію-виноску відводять від закріплюваної складової частини
Правила вказання розмірів
На складальному кресленику проставляють такі розміри:
- габаритні розміри, що характеризують висоту, довжину і ширину виробу або його найбільший діаметр. Якщо один з цих розмірів є змінним внаслідок переміщення складових частин, то на кресленику вказують розміри в крайніх положеннях рухомих деталей;
- монтажні (складальні) розміри, що потрібні для правильного з'єднання між собою деталей, розташованих у безпосередньому зв'язку у виробі, наприклад, відстань між осями валів, розміри монтажних проміжків тощо;
- встановлювальні та приєднувальні розміри, що визначають розміри елементів, за якими виріб встановлюють на місце його монтажу або приєднують до іншого виробу, наприклад, відстань між осями отворів у фланцях, між осями під фундаментні болти, розміри центрових кіл отворів тощо;
- експлуатаційні (виробничі) розміри, які характеризують граничні положення рухомих частин виробу, або вказують на розрахункову та конструктивну характеристику виробу, наприклад, розміри під ключ, позначення різі на приєднувальних штуцерах, модуль зубчастого колеса тощо.
- розміри, за якими оброблення потрібно виконати під час складальної операції або після неї. Наприклад, розміри отворів під болти, штифти, якщо їх виконують під час складання, відстань від базової поверхні до шліфованої поверхні, якщо останню обробляють після складання тощо.
Перелічені перші чотири типи розмірів належать до довідкових, про що вказано в технічних умовах, які виконуються над основним написом. Якщо необхідно, там само наводять дані про термооброблення, покриття, контроль тощо.
Позначення
Код документа за міждержавним стандартом ГОСТ 2.102-68 (який в Україні скасований від 01.01.2020) — СБ.
Згідно ДСТУ ГОСТ 2.104:2006 основному написі складального кресленика у графі познаки документа вказують познаку кресленика та код документа «СБ». У графі найменування: назву складальної одиниці, а під нею запис «Складальний кресленик».
Див. також
Примітки
- ДСТУ 3321:2003 Система конструкторської документації. Терміни та визначення основних понять.
- ДСТУ ISO 10209-1:2009 Документація технічна на вироби. Словник термінів. Частина 1. Технічні кресленики. Загальні терміни та види креслеників.
- ГОСТ 2.109-73 Единая система конструкторской документации. Основные требования к чертежам.
Джерела
- Островський О. Інженерне креслення з додатком основ комп'ютерного креслення (CAD): Навчальний посібник для студентів технічних навчальних закладів .- Львів: Оксарт, 1998. - 184 с.-
- Інженерна графіка: креслення, комп'ютерна графіка:Навчальний посібник / За ред. А. П. Верхоли .-К.: Каравела, 2005 .- 304 с.- Вища освіта в Україні. -
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Sklada lnij kre slenik kre slenik sklada lnoyi odini ci konstruktorska dokumentaciya u viglyadi kreslennya yake yavlyaye soboyu zobrazhennya skladalnoyi odinici ta inshi dani neobhidni dlya yiyi skladannya vigotovlennya i kontrolyu Skladalnij kreslenik Sklada lnij kre slenik kreslenik yakij zobrazhuye vzayemne rozmishennya i abo konfiguraciyu grupi skladannih odinic vishogo rivnya Kreslenik skladovoyi chastini virobu kreslenik yakij zobrazhuye odnu skladovu chastinu virobu ta mistit usyu informaciyu potribnu dlya yiyi viznachennya Kreslenik skladannoyi odinici skladalnij kreslenik nizhchogo strukturnogo rivnya yakij pokazuye lishe obmezhenu kilkist grup chi detalej Zagalni vimogiSkladalnij kreslenik vikonuyetsya na stadiyi rozrobki robochoyi dokumentaciyi na pidstavi kreslenika zagalnogo vidu virobu Zgidno z GOST 2 109 73 skladalnij kreslenik povinen mistiti zobrazhennya skladalnoyi odinici yake daye povnu uyavu pro roztashuvannya i vzayemni zv yazki skladovih chastin ta daye mozhlivist zdijsniti skladannya j kontrol skladalnoyi odinici rozmiri granichni vidhilennya ta inshi parametri i vimogi yaki potribno vikonati abo prokontrolyuvati za cim skladalnim kreslenikom vkazivki pro harakter z yednannya i metodi jogo zdijsnennya yaksho tochnist spoluchennya zabezpechuyetsya ne zadanimi granichnimi vidhilennyami rozmiriv a pidborom pripasuvannyam i t p a takozh vkazivki pro vikonannya neroznimnih z yednan zvarnih payanih ta in nomeri pozicij skladovih chastin sho vhodyat u virib rozmiri gabaritni ustanovni priyednuvalni a takozh neobhidni dovidkovi rozmiri tehnichnu harakteristiku virobu za neobhidnosti Vimogi do zobrazhenNa skladalnomu kresleniku dopuskayetsya ne pokazuvati faski zaokruglennya rivci vistupi nakatki nasichki ta inshi dribni elementi zazori mizh strizhnem ta otvorom krishki mahoviki ruchki kozhuhi tosho yaksho neobhidno pokazati zakriti nimi chastini virobu Pri comu nad zobrazhennyam roblyat vidpovidnij napis napriklad Mahovik poz 3 ne pokazanij vidimi skladovi chastini virobiv ta yih elementi roztashovani za sitkoyu chi prozorimi detalyami a takozh chastkovo zakriti skladovimi chastinami sho roztashovani poperedu Virobi z prozorogo materialu zobrazhuyut yak neprozori napisi na tablichkah firmovih blankah shkalah tosho iz vkazannyam tilki yihnogo konturu Na skladalnih kreslenikah vikoristovuyut taki sposobi sproshenogo zobrazhennya skladovih chastin virobiv na rozrizah zobrazhuyut nerozrizanimi ti skladovi chastini na yaki oformleni samostijni skladalni odinici tipovi pokupni ta inshi shiroko vikoristovuvani virobi zobrazhuyut zovnishnimi obrisami yaki yak pravilo potribno sproshuvati ne zobrazhati dribni vistupi vpadini tosho Na skladalnih kreslenikah sho mistyat zobrazhennya dekilkoh odnakovih skladovih chastin dopuskayetsya vikonuvati povne zobrazhennya odniyeyi skladovoyi chastini a zobrazhennya reshti chastin sprosheno u viglyadi zovnishnih konturiv Zvarni payani kleyeni tosho virobi z odnoridnogo materialu sho yak skladovi chastini vhodyat do skladu skladalnoyi odinici shtrihuyut u rozrizah ta pererizah v odin bik vkazuyuchi mezhi mizh detalyami sucilnimi liniyami Dopuskayetsya ne vkazuvati ci mezhi tobto zobrazhuvati konstrukciyu yak monolitne tilo Pravila poznachennya nomeriv pozicijNa skladalnomu kresleniku vsi skladovi chastini numeruyut zgidno z nomerami pozicij vkazanimi v specifikaciyi ciyeyi skladalnoyi odinici Nomeri pozicij nanosyat nad polichkami linij vinosok yaki provodyat tonkimi sucilnimi liniyami vid zobrazhen skladovih chastin i yaki pochinayutsya krapkoyu na zobrazhenni Nomeri pozicij vkazuyut na tih zobrazhennyah de cya skladova chastina proyektuyetsya yak vidima v najnaglyadnishomu viglyadi prichomu perevagu nadayut osnovnim viglyadam abo rozmishenim na yih misci rozrizam Nomeri pozicij povinni buti roztashovani paralelno osnovnomu napisu kreslenika poza konturom zobrazhennya yih grupuyut u ryadok abo stovpec yaksho mozhlivo na odnij liniyi Nomeri pozicij prostavlyayut na kresleniku yak pravilo odin raz Dopuskayetsya povtorno vkazuvati nomeri pozicij odnakovih chastin virobu Rozmir shriftu yakim vikonuyut nomeri pozicij povinen buti na odin dva nomeri bilshij vid shriftu prijnyatogo na kresleniku dlya rozmirnih chisel Liniyi vinoski ne povinni peretinatisya mizh soboyu ta po mozhlivosti ne povinni buti paralelni osovim liniyam liniyam shtrihuvannya rozriziv ta pereriziv Mozhna provoditi zagalnu liniyu vinosku z vertikalnim roztashuvannyam nomeriv pozicij dlya grupi kripilnih detalej napriklad bolt gajka shajba sho nalezhat do odnogo miscya kriplennya abo grupi detalej z viraznim vzayemozv yazkom yaksho liniyu vinosku vid kozhnoyi skladovoyi chastini provesti nemozhlivo U cih vipadkah liniyu vinosku vidvodyat vid zakriplyuvanoyi skladovoyi chastiniPravila vkazannya rozmirivNa skladalnomu kresleniku prostavlyayut taki rozmiri gabaritni rozmiri sho harakterizuyut visotu dovzhinu i shirinu virobu abo jogo najbilshij diametr Yaksho odin z cih rozmiriv ye zminnim vnaslidok peremishennya skladovih chastin to na kresleniku vkazuyut rozmiri v krajnih polozhennyah ruhomih detalej montazhni skladalni rozmiri sho potribni dlya pravilnogo z yednannya mizh soboyu detalej roztashovanih u bezposerednomu zv yazku u virobi napriklad vidstan mizh osyami valiv rozmiri montazhnih promizhkiv tosho vstanovlyuvalni ta priyednuvalni rozmiri sho viznachayut rozmiri elementiv za yakimi virib vstanovlyuyut na misce jogo montazhu abo priyednuyut do inshogo virobu napriklad vidstan mizh osyami otvoriv u flancyah mizh osyami pid fundamentni bolti rozmiri centrovih kil otvoriv tosho ekspluatacijni virobnichi rozmiri yaki harakterizuyut granichni polozhennya ruhomih chastin virobu abo vkazuyut na rozrahunkovu ta konstruktivnu harakteristiku virobu napriklad rozmiri pid klyuch poznachennya rizi na priyednuvalnih shtucerah modul zubchastogo kolesa tosho rozmiri za yakimi obroblennya potribno vikonati pid chas skladalnoyi operaciyi abo pislya neyi Napriklad rozmiri otvoriv pid bolti shtifti yaksho yih vikonuyut pid chas skladannya vidstan vid bazovoyi poverhni do shlifovanoyi poverhni yaksho ostannyu obroblyayut pislya skladannya tosho Perelicheni pershi chotiri tipi rozmiriv nalezhat do dovidkovih pro sho vkazano v tehnichnih umovah yaki vikonuyutsya nad osnovnim napisom Yaksho neobhidno tam samo navodyat dani pro termoobroblennya pokrittya kontrol tosho PoznachennyaKod dokumenta za mizhderzhavnim standartom GOST 2 102 68 yakij v Ukrayini skasovanij vid 01 01 2020 SB Zgidno DSTU GOST 2 104 2006 osnovnomu napisi skladalnogo kreslenika u grafi poznaki dokumenta vkazuyut poznaku kreslenika ta kod dokumenta SB U grafi najmenuvannya nazvu skladalnoyi odinici a pid neyu zapis Skladalnij kreslenik Div takozhTehnichne kreslennya Kreslenik detali Elektronna model virobu Konstruktorska dokumentaciyaPrimitkiDSTU 3321 2003 Sistema konstruktorskoyi dokumentaciyi Termini ta viznachennya osnovnih ponyat DSTU ISO 10209 1 2009 Dokumentaciya tehnichna na virobi Slovnik terminiv Chastina 1 Tehnichni kresleniki Zagalni termini ta vidi kreslenikiv GOST 2 109 73 Edinaya sistema konstruktorskoj dokumentacii Osnovnye trebovaniya k chertezham DzherelaOstrovskij O Inzhenerne kreslennya z dodatkom osnov komp yuternogo kreslennya CAD Navchalnij posibnik dlya studentiv tehnichnih navchalnih zakladiv Lviv Oksart 1998 184 s ISBN 966 7113 27 2 Inzhenerna grafika kreslennya komp yuterna grafika Navchalnij posibnik Za red A P Verholi K Karavela 2005 304 s Visha osvita v Ukrayini ISBN 966 8019 35 0