Марки сталі — це класифікація сталей за їх хімічним складом і фізичними властивостями. У США, Європі, Японії і Китаї використовуються різні способи маркування для аналогічних сталей.
Види сталей
Сталь являє собою сплав заліза з вуглецем, при цьому вміст останнього у ній становить трохи більше 2,14 %, а заліза понад 50 %. Вуглець надає сплаву твердості, але при його надлишку метал стає дуже крихким.
Одним з найважливіших параметрів, за яким сталі поділяють на різні класи, є хімічний склад. Серед сталей за даним критерієм виділяють леговані та вуглецеві, останні поділяються на мало- (вуглецю до 0,25 %), середньо- (0,25-0,6 %) та високовуглецеві (в них міститься більше 0,6 % вуглецю).
Сталь підлягає обов'язковому маркуванню.
Для уточнення відомостей щодо конкретної марки сталі можуть використовуватися так звані марочники.
Леговані сталі, на відміну від нелегованих, мають дещо інше позначення, оскільки в них присутні елементи, які спеціально вводяться в певних кількостях для забезпечення необхідних фізичних або механічних властивостей. Наприклад:
- хром (Cr) підвищує твердість та міцність
- нікель (Ni) забезпечує корозійну стійкість і збільшує прожарювання
- кобальт (Co) підвищує жароміцність і збільшує опір удару
- ніобій (Nb) допомагає покращити кислостійкість та зменшує корозію в зварних конструкціях.
Маркування елементів сталей
Найменування маркування | Назва | Зарядова кількість атомного ядра | Позначення елемента |
---|---|---|---|
Л | Берилій | № 4 | Be |
Р | Бор | № 5 | B |
А | Азот | № 7 | N |
Ш | Магній | № 12 | Mg |
Ю | Алюміній | № 13 | Al |
С | Кремній | № 14 | Si |
П | Фосфор | № 15 | P |
Т | Титан | № 22 | Ti |
Ф | Ванадій | № 23 | V |
Х | Хром | № 24 | Cr |
Г | Марганець | № 25 | Mn |
До | Кобальт | № 27 | Co |
Н | Нікель | № 28 | Ni |
Д | Мідь | № 29 | Су |
Гол | Галій | № 31 | Ga |
Е | Селен | № 34 | Se |
Ц | Цирконій | № 40 | Zr |
Б | Ніобій | № 41 | Nb |
М | Молібден | № 42 | Mo |
Кд | Кадмій | № 48 | Cd |
У | Вольфрам | № 74 | W |
і | Іридій | № 77 | Ir |
АС | Свинець | № 82 | Pb |
Ві | Вісмут | № 83 | Bi |
Ч | Рідкоземельні метали | - |
Маркування сталей в Україні
Цей розділ статті ще . (березень 2023) |
Маркування сталей у Європі
У європейській системі позначень можливе як буквене так і цифрове позначення марок сталі. У стандарті EN 10027, що складається із двох частин, описується порядок найменувань сталей та присвоєння ним буквено-цифрових позначень (частина 1), а також правила присвоєння сталям порядкових номерів (частина 2). Одна й та сама марка сталі може мати як буквено-цифрове позначення, так і порядковий номер. Наприклад, сталь 18CrNiMo7-6 також має порядковий номер 1.6587. Усі країни ЄС використовують маркування сталей за стандартом EN 10027. У деяких випадках виробники металопродукції додатково вказують і національне маркування .
Літерно-цифрове маркування (EN 10027-1)
Відповідно до стандарту EN 10027 (частина 1), стали діляться на дві групи та отримують класифікацію згідно з цими групами:
- за їх призначенням, механічними або фізичними властивостями
- за хімічним складом
Маркування сталі за призначенням
Найменування сталей складається з однієї або більше літер, пов'язаних із призначенням сталі:
- S — конструкційні сталі
- P — сталі для та посудин високого тиску
- L — сталі для трубопроводів
- E — сталі для машинобудування
- B — арматурні сталі
- Y — сталі для попередньо-напружених конструкцій
- R — рейкові сталі
- H або HT — холоднокатаний листовий прокат із високоміцних сталей для холодного штампування.
- D — листовий прокат для холодного штампування
- T — пакувальні листи та стрічки
- M — електротехнічні сталі
За літерами йдуть числа, що визначають її властивості. Найчастіше це межа плинності в МПа. За цифрами можуть йти додаткові символи, що визначають стан поставки сталі та її призначення, наприклад:
- Q — термооброблена
- N — нормалізована
- Q — після загартування та відпуску
- D — для нанесення покриттів у гарячому стані
- Y — з малим вмістом елементів впровадження (C та N)
- Cr — легована хромом
Приклад розшифровки марки стали за призначенням
Марка сталі S355J2+N (1.0577) розшифровується так:
- S — конструкційна сталь
- 355 — мінімальна межа плинності 355 МПа
- J2 — робота до руйнування при ударі (Kv) 20-27 Дж
- N — нормалізована
Маркування сталі за хімічним складом
Маркування за хімічним складом поділено на чотири групи, залежно від призначення та вмісту легуючих елементів. Позначення може починатися або з букви або з цифри:
- С — нелеговані високоякісні сталі із середнім вмістом марганцю < 1 % (крім автоматних)
- Цифра — низьколеговані високоякісні сталі з вмістом марганцю > 1 %, низьколеговані автоматні сталі, леговані сталі (крім швидкорізальних) із вмістом кожного легуючого елемента до 5 %. Значення цифри свідчить про вміст вуглецю у відсотках, помножене на 100.
- Х — леговані сталі (крім швидкорізальних) із середнім вмістом щонайменше одного легуючого елемента понад 5 %
- HS — швидкорізальні сталі
За винятком швидкорізальних сталей, перше число в маркуванні означає середній вміст вуглецю в масових відсотках, помножене на 100. Нелеговані сталі після вказівки середнього вмісту вуглецю можуть мати буквене позначення, що визначає їх специфічні властивості, наприклад:
- E — заданий максимальний вміст сірки (помножений на 100)
- U — інструментальна
- S — для пружин
Марганцовисті (>1 % Mn) і низьколеговані конструкційні сталі з вмістом кожного легуючого елемента до 5 % (крім швидкорізальних) після вказівки вмісту вуглецю в маркуванні мають послідовність літер — символи хімічних елементів, перелічені за зменшенням вмісту елементів. За ними вказують числа в аналогічній послідовності через тире, що відповідають середньому вмісту елемента, помноженого на наступні коефіцієнти:
- 35 — середній вміст вуглецю 0,35 %
- Е — заданий максимальний вміст сірки
Марка сталі 13CrMo4-5 (1.7335) розшифровується як низьколегована сталь із середнім вмістом вуглецю 0,13 %, хрому — 1 %, молібдену — 0,5 % та з вмістом марганцю більше 1 %.
X5CrNi18-10 (1.4301) — легована нержавіюча сталь з вмістом вуглецю 0,05 %, 18 % хрому та 10 % нікелю.
Швидкорізальна сталь HS6-5-1-5 (1.3343) містить 6 % вольфраму, 5 % молібдену, 1 % ванадію та 5 % кобальту.
Маркування за порядковим номером (EN 10027-2)
Правило надання порядкових номерів визначається стандартом EN 10027 (частина 2). Порядковий номер сталі подається у вигляді 1.XXXX, де 1 визначає, що цей матеріал відноситься до сталей. Наступні дві цифри після 1. визначають номер групи сталей, а останні — порядковий номер сталі в групі. За номером групи можна однозначно визначити, до якого типу належить та чи інша сталь:
Найменування | Група сталей | Порядкові номери |
---|---|---|
Нелеговані сталі | Сталі звичайної якості | 1.00ХХ |
Якісні сталі | 1.01ХХ — 1.09ХХ | |
Високоякісні сталі | 1.10ХХ — 1.13ХХ | |
Інструментальні нелеговані сталі | 1.15ХХ — 1.18ХХ | |
Леговані сталі | Інструментальні леговані сталі | 1.20ХХ — 1.28ХХ |
Швидкорізальні сталі | 1.32ХХ — 1.33ХХ | |
Зносостійкі сталі | 1.34ХХ | |
Підшипникові сталі | 1.35ХХ | |
Матеріали із спеціальними властивостями | 1.36ХХ — 1.39ХХ | |
Нержавіючі сталі | 1.40ХХ — 1.45ХХ | |
Жароміцні та жаростійкі сталі | 1.46ХХ — 1.49ХХ | |
Високоякісні леговані конструкційні сталі | 1.50ХХ — 1.85ХХ | |
Зварювальні високоякісні сталі | 1.87ХХ — 1.89ХХ |
Примітки
- Принципы обозначения сталей в AISI, ASTM, UNS (США) : [ 01.01.2017]. — Дата звернення: 01.01.2017.
- Перечень европейских национальных стандартов обозначений сталей в соответствии с евронормами (евростандартом) обозначений сталей : [ 01.01.2017]. — Дата звернення: 01.01.2017.
- Система маркировки сталей в Японии. : [ 20.10.2016]. — Дата звернення: 01.01.2017.
- Обзор. Способ обозначения (маркировки) сталей в Китае. China’s steel marking. : [ 01.01.2017]. — Дата звернення: 01.01.2017.
- Марочник сталей и сплавов : [ 23.11.2016]. — Дата звернення: 01.01.2017.
- Европейская система маркировки сталей : [ 14.06.2019] // uas.su. — Дата звернення: 22.11.2020.
- Система маркировки сталей по Евронормам. : [ 14.02.2019] // metaldata.info. — Дата звернення: 25.11.2020.
Література
- ГОСТ 380—2005. Сталь углеродистая обыкновенного качества. Марки.
- Легированные нержавеющие стали и сплавы коррозионно-стойкие, жаростойкие и жаропрочные. Марки.
- Шишков М. М. Марочник сталей и сплавов : cправочник. — Изд. 3-е, доп. — Донецк : Юго-Восток, 2002. — 456 с.
- Анурьев В. И. Справочник конструктора-машиностроителя : в 3 т. / под ред. И. Н. Жестковой. — 8-е изд., перераб. и доп. — М. : Машиностроение, 2001. — Т. 1. — Гл. II : Материалы. Стали. — С. 79—180. — 920 с. — ББК 34.42я2. — 20 000 экз. — УДК 621.001.66 (035)(G). — .
Це незавершена стаття про матеріал. Ви можете проєкту, виправивши або дописавши її. |
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Marki stali ce klasifikaciya stalej za yih himichnim skladom i fizichnimi vlastivostyami U SShA Yevropi Yaponiyi i Kitayi vikoristovuyutsya rizni sposobi markuvannya dlya analogichnih stalej Vidi stalejStal yavlyaye soboyu splav zaliza z vuglecem pri comu vmist ostannogo u nij stanovit trohi bilshe 2 14 a zaliza ponad 50 Vuglec nadaye splavu tverdosti ale pri jogo nadlishku metal staye duzhe krihkim Odnim z najvazhlivishih parametriv za yakim stali podilyayut na rizni klasi ye himichnij sklad Sered stalej za danim kriteriyem vidilyayut legovani ta vuglecevi ostanni podilyayutsya na malo vuglecyu do 0 25 seredno 0 25 0 6 ta visokovuglecevi v nih mistitsya bilshe 0 6 vuglecyu Stal pidlyagaye obov yazkovomu markuvannyu Dlya utochnennya vidomostej shodo konkretnoyi marki stali mozhut vikoristovuvatisya tak zvani marochniki Legovani stali na vidminu vid nelegovanih mayut desho inshe poznachennya oskilki v nih prisutni elementi yaki specialno vvodyatsya v pevnih kilkostyah dlya zabezpechennya neobhidnih fizichnih abo mehanichnih vlastivostej Napriklad hrom Cr pidvishuye tverdist ta micnist nikel Ni zabezpechuye korozijnu stijkist i zbilshuye prozharyuvannya kobalt Co pidvishuye zharomicnist i zbilshuye opir udaru niobij Nb dopomagaye pokrashiti kislostijkist ta zmenshuye koroziyu v zvarnih konstrukciyah Markuvannya elementiv stalej Najmenuvannya markuvannya Nazva Zaryadova kilkist atomnogo yadra Poznachennya elementa L Berilij 4 Be R Bor 5 B A Azot 7 N Sh Magnij 12 Mg Yu Alyuminij 13 Al S Kremnij 14 Si P Fosfor 15 P T Titan 22 Ti F Vanadij 23 V H Hrom 24 Cr G Marganec 25 Mn Do Kobalt 27 Co N Nikel 28 Ni D Mid 29 Su Gol Galij 31 Ga E Selen 34 Se C Cirkonij 40 Zr B Niobij 41 Nb M Molibden 42 Mo Kd Kadmij 48 Cd U Volfram 74 W i Iridij 77 Ir AS Svinec 82 Pb Vi Vismut 83 Bi Ch Ridkozemelni metali Markuvannya stalej v UkrayiniCej rozdil statti she ne napisano Vi mozhete dopomogti proyektu napisavshi jogo berezen 2023 Markuvannya stalej u YevropiU yevropejskij sistemi poznachen mozhlive yak bukvene tak i cifrove poznachennya marok stali U standarti EN 10027 sho skladayetsya iz dvoh chastin opisuyetsya poryadok najmenuvan stalej ta prisvoyennya nim bukveno cifrovih poznachen chastina 1 a takozh pravila prisvoyennya stalyam poryadkovih nomeriv chastina 2 Odna j ta sama marka stali mozhe mati yak bukveno cifrove poznachennya tak i poryadkovij nomer Napriklad stal 18CrNiMo7 6 takozh maye poryadkovij nomer 1 6587 Usi krayini YeS vikoristovuyut markuvannya stalej za standartom EN 10027 U deyakih vipadkah virobniki metaloprodukciyi dodatkovo vkazuyut i nacionalne markuvannya Literno cifrove markuvannya EN 10027 1 Vidpovidno do standartu EN 10027 chastina 1 stali dilyatsya na dvi grupi ta otrimuyut klasifikaciyu zgidno z cimi grupami za yih priznachennyam mehanichnimi abo fizichnimi vlastivostyami za himichnim skladom Markuvannya stali za priznachennyam Najmenuvannya stalej skladayetsya z odniyeyi abo bilshe liter pov yazanih iz priznachennyam stali S konstrukcijni stali P stali dlya ta posudin visokogo tisku L stali dlya truboprovodiv E stali dlya mashinobuduvannya B armaturni stali Y stali dlya poperedno napruzhenih konstrukcij R rejkovi stali H abo HT holodnokatanij listovij prokat iz visokomicnih stalej dlya holodnogo shtampuvannya D listovij prokat dlya holodnogo shtampuvannya T pakuvalni listi ta strichki M elektrotehnichni stali Za literami jdut chisla sho viznachayut yiyi vlastivosti Najchastishe ce mezha plinnosti v MPa Za ciframi mozhut jti dodatkovi simvoli sho viznachayut stan postavki stali ta yiyi priznachennya napriklad Q termoobroblena N normalizovana Q pislya zagartuvannya ta vidpusku D dlya nanesennya pokrittiv u garyachomu stani Y z malim vmistom elementiv vprovadzhennya C ta N Cr legovana hromom Priklad rozshifrovki marki stali za priznachennyam Marka stali S355J2 N 1 0577 rozshifrovuyetsya tak S konstrukcijna stal 355 minimalna mezha plinnosti 355 MPa J2 robota do rujnuvannya pri udari Kv 20 27 Dzh N normalizovana Markuvannya stali za himichnim skladom Markuvannya za himichnim skladom podileno na chotiri grupi zalezhno vid priznachennya ta vmistu leguyuchih elementiv Poznachennya mozhe pochinatisya abo z bukvi abo z cifri S nelegovani visokoyakisni stali iz serednim vmistom margancyu lt 1 krim avtomatnih Cifra nizkolegovani visokoyakisni stali z vmistom margancyu gt 1 nizkolegovani avtomatni stali legovani stali krim shvidkorizalnih iz vmistom kozhnogo leguyuchogo elementa do 5 Znachennya cifri svidchit pro vmist vuglecyu u vidsotkah pomnozhene na 100 H legovani stali krim shvidkorizalnih iz serednim vmistom shonajmenshe odnogo leguyuchogo elementa ponad 5 HS shvidkorizalni stali Za vinyatkom shvidkorizalnih stalej pershe chislo v markuvanni oznachaye serednij vmist vuglecyu v masovih vidsotkah pomnozhene na 100 Nelegovani stali pislya vkazivki serednogo vmistu vuglecyu mozhut mati bukvene poznachennya sho viznachaye yih specifichni vlastivosti napriklad E zadanij maksimalnij vmist sirki pomnozhenij na 100 U instrumentalna S dlya pruzhin Margancovisti gt 1 Mn i nizkolegovani konstrukcijni stali z vmistom kozhnogo leguyuchogo elementa do 5 krim shvidkorizalnih pislya vkazivki vmistu vuglecyu v markuvanni mayut poslidovnist liter simvoli himichnih elementiv perelicheni za zmenshennyam vmistu elementiv Za nimi vkazuyut chisla v analogichnij poslidovnosti cherez tire sho vidpovidayut serednomu vmistu elementa pomnozhenogo na nastupni koeficiyenti 35 serednij vmist vuglecyu 0 35 E zadanij maksimalnij vmist sirki Marka stali 13CrMo4 5 1 7335 rozshifrovuyetsya yak nizkolegovana stal iz serednim vmistom vuglecyu 0 13 hromu 1 molibdenu 0 5 ta z vmistom margancyu bilshe 1 X5CrNi18 10 1 4301 legovana nerzhaviyucha stal z vmistom vuglecyu 0 05 18 hromu ta 10 nikelyu Shvidkorizalna stal HS6 5 1 5 1 3343 mistit 6 volframu 5 molibdenu 1 vanadiyu ta 5 kobaltu Markuvannya za poryadkovim nomerom EN 10027 2 Pravilo nadannya poryadkovih nomeriv viznachayetsya standartom EN 10027 chastina 2 Poryadkovij nomer stali podayetsya u viglyadi 1 XXXX de 1 viznachaye sho cej material vidnositsya do stalej Nastupni dvi cifri pislya 1 viznachayut nomer grupi stalej a ostanni poryadkovij nomer stali v grupi Za nomerom grupi mozhna odnoznachno viznachiti do yakogo tipu nalezhit ta chi insha stal Najmenuvannya Grupa stalej Poryadkovi nomeri Nelegovani stali Stali zvichajnoyi yakosti 1 00HH Yakisni stali 1 01HH 1 09HH Visokoyakisni stali 1 10HH 1 13HH Instrumentalni nelegovani stali 1 15HH 1 18HH Legovani stali Instrumentalni legovani stali 1 20HH 1 28HH Shvidkorizalni stali 1 32HH 1 33HH Znosostijki stali 1 34HH Pidshipnikovi stali 1 35HH Materiali iz specialnimi vlastivostyami 1 36HH 1 39HH Nerzhaviyuchi stali 1 40HH 1 45HH Zharomicni ta zharostijki stali 1 46HH 1 49HH Visokoyakisni legovani konstrukcijni stali 1 50HH 1 85HH Zvaryuvalni visokoyakisni stali 1 87HH 1 89HHPrimitkiPrincipy oboznacheniya stalej v AISI ASTM UNS SShA 01 01 2017 Data zvernennya 01 01 2017 Perechen evropejskih nacionalnyh standartov oboznachenij stalej v sootvetstvii s evronormami evrostandartom oboznachenij stalej 01 01 2017 Data zvernennya 01 01 2017 Sistema markirovki stalej v Yaponii 20 10 2016 Data zvernennya 01 01 2017 Obzor Sposob oboznacheniya markirovki stalej v Kitae China s steel marking 01 01 2017 Data zvernennya 01 01 2017 Marochnik stalej i splavov 23 11 2016 Data zvernennya 01 01 2017 Evropejskaya sistema markirovki stalej 14 06 2019 uas su Data zvernennya 22 11 2020 Sistema markirovki stalej po Evronormam 14 02 2019 metaldata info Data zvernennya 25 11 2020 LiteraturaGOST 380 2005 Stal uglerodistaya obyknovennogo kachestva Marki Legirovannye nerzhaveyushie stali i splavy korrozionno stojkie zharostojkie i zharoprochnye Marki Shishkov M M Marochnik stalej i splavov cpravochnik Izd 3 e dop Doneck Yugo Vostok 2002 456 s Anurev V I Spravochnik konstruktora mashinostroitelya v 3 t pod red I N Zhestkovoj 8 e izd pererab i dop M Mashinostroenie 2001 T 1 Gl II Materialy Stali S 79 180 920 s BBK 34 42ya2 20 000 ekz UDK 621 001 66 035 G ISBN 5 217 02963 3 Ce nezavershena stattya pro material Vi mozhete dopomogti proyektu vipravivshi abo dopisavshi yiyi