Імператорський Харківський університет (1805—1917) — один із дванадцяти Імператорських університетів Російської імперії (нині Харківський національний університет імені В. Н. Каразіна в Україні).
Імператорський Харківський університет | |
---|---|
Харьковский университет | |
49°59′19″ пн. ш. 36°13′46″ сх. д. / 49.98861111113877342° пн. ш. 36.22944444447177403° сх. д.Координати: 49°59′19″ пн. ш. 36°13′46″ сх. д. / 49.98861111113877342° пн. ш. 36.22944444447177403° сх. д. | |
Тип | Імператорські університети Російської імперії |
Країна | Російська імперія |
Розташування | Харків |
Засновано | 1803 |
Закрито | 1917 |
Ректор | Осиповський Тимофій Федорович |
Складається з | d |
Випускники | |
Imperial Kharkov University у Вікісховищі |
Історія університету
Харківський університет належав до числа тих небагатьох у Російській імперії вищих навчальних закладів, які створила ініціатива місцевого суспільства.
Думка про заснування університету виникла у Василя Назаровича Каразіна, на той час керуючого справами в одному з комітетів Міністерства народної освіти.
Ще 1802 року вона була ним висловлена в бесіді з імператором Олександром I і отримала повне схвалення. У Харкові ця думка також дістала підтримку суспільства; 30 травня 1802 року в Харкові зібралося дворянство для принесення імператору подяки та обговорення питання про університет; Каразін зачитав свій проєкт устрою майбутнього університету. На його думку, університет мав з'явитися «не школою за німецьким зразком влаштованою, а всеосяжним училищем», яке містило б у собі з'єднання різних академій (наук, мистецтв, інженерної, духовної), університету і нижчих професійних шкіл. Було ухвалено постанову про збір коштів серед дворянства і купецтва. Військові обивателі поступилися під будівництво університету понад 130 гектарів землі. Взяли участь у пожертвуваннях й інші міста Харківської губернії, а також дворянство сусідніх губерній. У Санкт-Петербурзі 24 січня 1803 року відбулася Височайша воля на заснування в Харкові університету, піклувальником якого було призначено графа С. О. Потоцького. Усі господарські розпорядження було доручено В. Н. Каразіну і професору І. Ф. Тимковському. До початку 1805 року було підібрано перший склад викладачів, запрошених Потоцьким переважно з-за кордону, і 17 (29) січня 1805 року відбулося урочисте відкриття університету.
Новий університет був організований відповідно до статуту 1804 року і мав чотири відділення:
- словесних наук
- моральних та політичних наук
- фізичних та математичних наук
- (фактично, через відсутність бажаючих на ньому вчитися було відкрито лише у 1811 році)
В університеті було передбачено 25 кафедр. При відкритті університету не вистачало половини покладеної за статутом кількості професорів: перші 57 студентів університету розпочали заняття під керівництвом 25 викладачів: 9 професорів, 11 ад'юнктів, одного лектора та чотирьох викладачів мистецтв. У перше десятиліття з 47 викладачів університету 29 були іноземцями (з них 18 німців, 4 французи та 7 слов'ян) і лише 18 — російського походження. Значна їх частина викладала навчальні курси німецькою мовою та латиною. Найбільш визначними серед них були Роммель і Шад, а також хімік Ф. І. Гізе, Анатом Л. О. Ванноти та ветеринар Ф. В. Пільгер. З професорів слов'янського походження звертав він увагу А. І. Стойкович. З російських професорів великими науковими силами були: І. Ф. Тимківський , І. С. Рижський, Т. Ф. Осипівський.
У перші роки існування університету Раді університету доводилося дбати про залучення не тільки професорів, а й студентів, кількість яких на той час була дуже мізерна. Причина — відсутність підготовчих навчальних закладів. Головні народні училища не давали своїм вихованцям необхідного для тодішньої університетської науки класичної освіти. Підготовлених слухачів могли дати університету Харківський колегіум та Білгородська семінарія, з яких казеннокоштовними студентами було прийнято з дозволу Синоду 33 семінаристи. Для залучення дворян піклувальнику доводилося звертатися до сприяння губернаторів. Для купців і міщан вступ до університету можливий був тільки після отримання звільненого свідоцтва від їхніх товариств, яке виклопотати було нелегко. Особам податних станів вступ до університету було ще важче, та й за одним із роз'яснень міністра народної освіти, під час перебування свого в університеті, вони вважалися не студентами, а лише вільними слухачами. У 1805 році виявили бажання вступити до університету ще 41 особа, проте після складання іспитів було прийнято лише 24 з них. Таким чином було прийнято 57 студентів. Було навіть відкрито підготовчий клас, який існував кілька років; спочатку для тих, хто готувався до вступних іспитів, а потім і для студентів, які щойно вступили до університету.
У 1807 році в університеті було 65 студентів, у 1809 — 72, у 1811 — 118. Зазвичай, заповнені були тільки вакансії казеннокоштні; своєрідних надходило мало, особливо на відділення лікарських наук (медичний факультет), де перший повноцінний випуск прийнятих у 1811 році студентів, відбувся лише у 1814 році; до цього, в 1808 році був випущений 1 лікар, у 1809 — 2 лікарі, у 1812 — 1 лікар, у 1814 році — 6 кандидатів медицини і 2 лікарі. Щоб залучити слухачів на цей факультет, університет мав надавати їм різні пільги. Недолік у студентах змушував університет ставитися дуже поблажливо до знань осіб, які бажають потрапити до студентів.
У 1807 році було створено зоологічний кабінет університету, першим охоронцем якого став професор ботаніки Ф. А. .
1815 року через зміну політичної ситуації більшість іноземних професорів було змушено залишити Харківський університет. І наступне двадцятиріччя іноземців було 23 %, а росіян — 77 %.
В 1831 стараннями професора богослов'я А. р. Могилевського було відкрито будинковий університетський храм, на честь преподобного Антонія Великого.
У 1835 році в університеті було вже 263 студенти, переважно випускники .
За було організовано три факультети — філософський, юридичний та медичний, але філософський поділявся на 2 відділення (1-ше включало філософський, історичні та мовні науки (історико-філологічне); 2-ге було фізико-математичним — у 1850 році ці відділення стали самостійними факультетами.
Протягом перших ста років більшу частину випускників складали юристи та лікарі.
Офіційним друкованим органом університету з липня 1863 року були , з 1874 року — «Записки Імператорського Харківського університету».
Див. також
- Історія Харківського національного університету
- Андреев А. Ю. Российские университеты XVIII — первой половины XIX века в контексте университетской истории Европы
Рекомендована література
- Петров Ф. А. Формування системи університетської освіти у Росії. Т.1. Російські університети та Статут 1804 року. — М., 2002; Т.2. Становлення системи університетської освіти у перші десятиліття ХІХ ст. — М., 2002; Т.3. Університетська професура та підготовка Статуту 1835 року. — М., 2003; Т.4. Російські університети та люди 1840-х років. Ч.1. Професура. Ч.2. Студентство. — М., 2003.
- Російські університети у XVII—XX століттях. — Воронеж, 1998 — Вип.3, 1998 — Вип.5, 2000. Вип.5.
- Еймонтова Р. Г. Російські університети на межі двох епох. — М., 1985.
- Соловьевъ И. М. Русскіе университеты въ ихъ уставахъ и воспоминаніяхъ современниковъ. — С.-Петербургъ : Книгоиздательство типо-литографіи "Энергія", 1913.
- Багалій Д. І., Сумцов Н. Ф., Бузескул В. П. Короткий нарис історії Харківського університету за перші сто років його існування. Харків, 1906
- Багалій Д. І. Досвід історії Харківського університету. У 2-х т. — 1904 (Том 1: 1802—1815 ; Том 2: 1815—1835)
- Короткий нарис історії Харківського університету за царювання імператора Олександра III. — Харків, 1890
- Сухомлін М. І. Російські університети, засновані на початку царювання імп. Олександра I. — Спб., 1865.
- Фойгт Іст.-стат. зап. про Імператорський Харківський університет та його заклади до 1859 р. — Харків, 1859
Примітки
Посилання
- ХАРКІВСЬКИЙ ІМПЕРАТОРСЬКИЙ УНІВЕРСИТЕТ
- Аврус А. І.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Imperatorskij Harkivskij universitet 1805 1917 odin iz dvanadcyati Imperatorskih universitetiv Rosijskoyi imperiyi nini Harkivskij nacionalnij universitet imeni V N Karazina v Ukrayini Imperatorskij Harkivskij universitetHarkovskij universitet49 59 19 pn sh 36 13 46 sh d 49 98861111113877342 pn sh 36 22944444447177403 sh d 49 98861111113877342 36 22944444447177403 Koordinati 49 59 19 pn sh 36 13 46 sh d 49 98861111113877342 pn sh 36 22944444447177403 sh d 49 98861111113877342 36 22944444447177403Tip Imperatorski universiteti Rosijskoyi imperiyiKrayina Rosijska imperiyaRoztashuvannya HarkivZasnovano 1803Zakrito 1917Rektor Osipovskij Timofij FedorovichSkladayetsya z dVipuskniki Imperial Kharkov University u VikishovishiIstoriya universitetuHarkivskij universitet nalezhav do chisla tih nebagatoh u Rosijskij imperiyi vishih navchalnih zakladiv yaki stvorila iniciativa miscevogo suspilstva V N Karazin Dumka pro zasnuvannya universitetu vinikla u Vasilya Nazarovicha Karazina na toj chas keruyuchogo spravami v odnomu z komitetiv Ministerstva narodnoyi osviti She 1802 roku vona bula nim vislovlena v besidi z imperatorom Oleksandrom I i otrimala povne shvalennya U Harkovi cya dumka takozh distala pidtrimku suspilstva 30 travnya 1802 roku v Harkovi zibralosya dvoryanstvo dlya prinesennya imperatoru podyaki ta obgovorennya pitannya pro universitet Karazin zachitav svij proyekt ustroyu majbutnogo universitetu Na jogo dumku universitet mav z yavitisya ne shkoloyu za nimeckim zrazkom vlashtovanoyu a vseosyazhnim uchilishem yake mistilo b u sobi z yednannya riznih akademij nauk mistectv inzhenernoyi duhovnoyi universitetu i nizhchih profesijnih shkil Bulo uhvaleno postanovu pro zbir koshtiv sered dvoryanstva i kupectva Vijskovi obivateli postupilisya pid budivnictvo universitetu ponad 130 gektariv zemli Vzyali uchast u pozhertvuvannyah j inshi mista Harkivskoyi guberniyi a takozh dvoryanstvo susidnih gubernij U Sankt Peterburzi 24 sichnya 1803 roku vidbulasya Visochajsha volya na zasnuvannya v Harkovi universitetu pikluvalnikom yakogo bulo priznacheno grafa S O Potockogo Usi gospodarski rozporyadzhennya bulo dorucheno V N Karazinu i profesoru I F Timkovskomu Do pochatku 1805 roku bulo pidibrano pershij sklad vikladachiv zaproshenih Potockim perevazhno z za kordonu i 17 29 sichnya 1805 roku vidbulosya urochiste vidkrittya universitetu Novij universitet buv organizovanij vidpovidno do statutu 1804 roku i mav chotiri viddilennya slovesnih nauk moralnih ta politichnih nauk fizichnih ta matematichnih nauk faktichno cherez vidsutnist bazhayuchih na nomu vchitisya bulo vidkrito lishe u 1811 roci V universiteti bulo peredbacheno 25 kafedr Pri vidkritti universitetu ne vistachalo polovini pokladenoyi za statutom kilkosti profesoriv pershi 57 studentiv universitetu rozpochali zanyattya pid kerivnictvom 25 vikladachiv 9 profesoriv 11 ad yunktiv odnogo lektora ta chotiroh vikladachiv mistectv U pershe desyatilittya z 47 vikladachiv universitetu 29 buli inozemcyami z nih 18 nimciv 4 francuzi ta 7 slov yan i lishe 18 rosijskogo pohodzhennya Znachna yih chastina vikladala navchalni kursi nimeckoyu movoyu ta latinoyu Najbilsh viznachnimi sered nih buli Rommel i Shad a takozh himik F I Gize Anatom L O Vannoti ta veterinar F V Pilger Z profesoriv slov yanskogo pohodzhennya zvertav vin uvagu A I Stojkovich Z rosijskih profesoriv velikimi naukovimi silami buli I F Timkivskij I S Rizhskij T F Osipivskij U pershi roki isnuvannya universitetu Radi universitetu dovodilosya dbati pro zaluchennya ne tilki profesoriv a j studentiv kilkist yakih na toj chas bula duzhe mizerna Prichina vidsutnist pidgotovchih navchalnih zakladiv Golovni narodni uchilisha ne davali svoyim vihovancyam neobhidnogo dlya todishnoyi universitetskoyi nauki klasichnoyi osviti Pidgotovlenih sluhachiv mogli dati universitetu Harkivskij kolegium ta Bilgorodska seminariya z yakih kazennokoshtovnimi studentami bulo prijnyato z dozvolu Sinodu 33 seminaristi Dlya zaluchennya dvoryan pikluvalniku dovodilosya zvertatisya do spriyannya gubernatoriv Dlya kupciv i mishan vstup do universitetu mozhlivij buv tilki pislya otrimannya zvilnenogo svidoctva vid yihnih tovaristv yake viklopotati bulo nelegko Osobam podatnih staniv vstup do universitetu bulo she vazhche ta j za odnim iz roz yasnen ministra narodnoyi osviti pid chas perebuvannya svogo v universiteti voni vvazhalisya ne studentami a lishe vilnimi sluhachami U 1805 roci viyavili bazhannya vstupiti do universitetu she 41 osoba prote pislya skladannya ispitiv bulo prijnyato lishe 24 z nih Takim chinom bulo prijnyato 57 studentiv Bulo navit vidkrito pidgotovchij klas yakij isnuvav kilka rokiv spochatku dlya tih hto gotuvavsya do vstupnih ispitiv a potim i dlya studentiv yaki shojno vstupili do universitetu U 1807 roci v universiteti bulo 65 studentiv u 1809 72 u 1811 118 Zazvichaj zapovneni buli tilki vakansiyi kazennokoshtni svoyeridnih nadhodilo malo osoblivo na viddilennya likarskih nauk medichnij fakultet de pershij povnocinnij vipusk prijnyatih u 1811 roci studentiv vidbuvsya lishe u 1814 roci do cogo v 1808 roci buv vipushenij 1 likar u 1809 2 likari u 1812 1 likar u 1814 roci 6 kandidativ medicini i 2 likari Shob zaluchiti sluhachiv na cej fakultet universitet mav nadavati yim rizni pilgi Nedolik u studentah zmushuvav universitet stavitisya duzhe poblazhlivo do znan osib yaki bazhayut potrapiti do studentiv U 1807 roci bulo stvoreno zoologichnij kabinet universitetu pershim ohoroncem yakogo stav profesor botaniki F A 1815 roku cherez zminu politichnoyi situaciyi bilshist inozemnih profesoriv bulo zmusheno zalishiti Harkivskij universitet I nastupne dvadcyatirichchya inozemciv bulo 23 a rosiyan 77 V 1831 starannyami profesora bogoslov ya A r Mogilevskogo bulo vidkrito budinkovij universitetskij hram na chest prepodobnogo Antoniya Velikogo U 1835 roci v universiteti bulo vzhe 263 studenti perevazhno vipuskniki Za bulo organizovano tri fakulteti filosofskij yuridichnij ta medichnij ale filosofskij podilyavsya na 2 viddilennya 1 she vklyuchalo filosofskij istorichni ta movni nauki istoriko filologichne 2 ge bulo fiziko matematichnim u 1850 roci ci viddilennya stali samostijnimi fakultetami Protyagom pershih sta rokiv bilshu chastinu vipusknikiv skladali yuristi ta likari Oficijnim drukovanim organom universitetu z lipnya 1863 roku buli z 1874 roku Zapiski Imperatorskogo Harkivskogo universitetu Div takozhIstoriya Harkivskogo nacionalnogo universitetu Andreev A Yu Rossijskie universitety XVIII pervoj poloviny XIX veka v kontekste universitetskoj istorii EvropyRekomendovana literaturaPetrov F A Formuvannya sistemi universitetskoyi osviti u Rosiyi T 1 Rosijski universiteti ta Statut 1804 roku M 2002 T 2 Stanovlennya sistemi universitetskoyi osviti u pershi desyatilittya HIH st M 2002 T 3 Universitetska profesura ta pidgotovka Statutu 1835 roku M 2003 T 4 Rosijski universiteti ta lyudi 1840 h rokiv Ch 1 Profesura Ch 2 Studentstvo M 2003 Rosijski universiteti u XVII XX stolittyah Voronezh 1998 Vip 3 1998 Vip 5 2000 Vip 5 Ejmontova R G Rosijski universiteti na mezhi dvoh epoh M 1985 Solovev I M Russkie universitety v ih ustavah i vospominaniyah sovremennikov S Peterburg Knigoizdatelstvo tipo litografii Energiya 1913 Bagalij D I Sumcov N F Buzeskul V P Korotkij naris istoriyi Harkivskogo universitetu za pershi sto rokiv jogo isnuvannya Harkiv 1906 Bagalij D I Dosvid istoriyi Harkivskogo universitetu U 2 h t 1904 Tom 1 1802 1815 Tom 2 1815 1835 Korotkij naris istoriyi Harkivskogo universitetu za caryuvannya imperatora Oleksandra III Harkiv 1890 Suhomlin M I Rosijski universiteti zasnovani na pochatku caryuvannya imp Oleksandra I Spb 1865 Fojgt Ist stat zap pro Imperatorskij Harkivskij universitet ta jogo zakladi do 1859 r Harkiv 1859PrimitkiPosilannyaHARKIVSKIJ IMPERATORSKIJ UNIVERSITET Avrus A I