Спасо-Преображенська церква — дерев'яна православна сакральна споруда у становому козацькому містечку Голінка Конотопського повіту Чернігівської губернії (тепер Бахмацький район Чернігівської області).
Спасо-Преображенська церква | ||||
---|---|---|---|---|
Голінська церква | ||||
Тип | церква | |||
Країна | Україна | |||
Розташування | Голінка, Бахмацький район | |||
Конфесія | православна | |||
Тип будівлі | Церква | |||
Будівництво | 1886 | |||
Настоятель | виборні священики | |||
Збудована 1888 на місці старої церкви, зведеної у 1770-х роках. Нова церква споруджена місцевими майстрами — коштом кількох куренів станових козаків колишньої Голінської сотні Прилуцького полку.
Згоріла 1986.
Історія
У селі Голінка з часів Речі Посполитої існувала дерев'яна церква Архістратига Михаїла, а друга церква — Спасівська — зведена у 1770-х роки поблизу Сотенної канцелярії. Її парафіянами були родини зі статусом козаків, зведено храм на станових козацьких землях. Кошти знов-таки збирали станові козаки села Голінка.
Священики церкви
На відміну від Михайлівської парафіяльної церкви, де був спадковий священницький рід, Спаська церква мала настоятелів різного походження, бо за старовинною традицією у Київській митрополії священиків обирали, а не призначали. Зокрема, 1780 року у Спаській церкві служив отець Онисифор Ярославський, очевидно не з Голінки. Натомість причт — дячок та паламар — мають місцеві козацькі прізвища: Самусь та Іванов.
Мђстечка Голюнки Церкви Преωбраженія Гпд˜ня - 1 Священникъ Онисифоръ Петръ Сынъ Ярославскій лђтъ 56 женатъ в его сынъ Іоаннъ Лђтъ 25 Учителенъ женатъ Дђтей Мужеска пола неjмђетъ,
- 2 Дячокъ Карпъ Яковлевъ Сынъ Самусь Лђтъ 20 холостъ
- 3 Пономаръ Алексђй Івановъ Сынъ лђтъ 52 неграмотенъ женатъ Дђтей мужеска пола неjмђетъ
Будинок священиків був розташований неподалік, на Гайворонському шляху. Стояв окремо, утворюючи так звану Попову вуличку. У 1930-х роках у дворі будинку поховано останнього священика Голінки, якийЮ імовірно, був убитий комуністами. Тепер на місці хати священика будинок, де жив голова колгоспу Руденко.
Загибель церковної споруди
Церкву двічі плюндрували у часи совєцької окупації. Спершу її було закрито після акції геноциду українського народу — 1934 року. Але після вигнання із села сталінської влади, у вересні 1941 року, Спасо-Преображенську церкву знову відкрито для парафіян, повернуто на місце частину ікон і навіть дзвони. Священиком став уродженець Конотопу Володимир Єршов — постійно мешкав у Дептівці.
Після повернення комуністів 1943 року церкву певний час не займали. Сформували двадцятку православних, яка орендувала власну ж церкву у органів комуністичної влади. У двадцятці активними були лише представники козацьких родин, ветерани 1-ї Світової війни, зокрема Мирон Мигирич та Григорій Носенко.
Одним із регентів хору була Олена Мигирич — дружина Мирона Мигирича, з Гузівки.
1960 року почали нову, всеукраїнську кампанію із закриття православних храмів. Спираючись на сфабриковані відомості Голінської сільської ради, Чернігівська обласна рада дала дозвіл на повторне закриття церкви.
15 червня 1961 парафія Спасо-Преображенської церкви офіційно припинила існування, а протоієрею Кирилу (уродженець Красного Колядина, колишній офіцер імператорської армії) заборонено проводити служби у храмі.
Не зважаючи, що церкву віддали під шкільне приміщення, вона багато років стояла пусткою. У 1970-х місцевий колгосп почав використовувати її як склад та сушарню тютюну. Але 1985 на адміністрацію села прийшли документи, які відкривали шлях для присвоєння будівлі Спасо-Преображенської церкви статусу архітектурної пам'ятки. Тим не менше, сільська влада саботувала цю ідею, а 24 червня 1986 року — точно на своє 100-ліття — церковна споруда раптово згоріла.
Версії пожежі
- Підпал з боку працівників спецслужб або місцевої адміністрації (версія частини селян та священиків);
- Самозаймання через іскру з подвір'я хати глухонімої жінки, яка нібито палила матраци (версія колишнього голови голінського колгоспу І. Федька);
- Самозаймання через велику спеку та захаращеність дзвіниці церкви старим тютюном (нейтральна версія більшості людей молодого віку).
Архітектура
Споруджена 1886. Для будівництва використовувалися місцеві породи дерева (дуб) — голінська гілка родини Скоропадських пожертвувала на церкву цілу діброву, що було коштовним подарунком — у цей час тривало будівництво залізниці Бахмач-Катеринослав і за таке дерево платити великі гроші.
Будівельники — два майстри, батько й син, імена яких невідомі. Дату закінчення робіт позначено окремим клеймом на внутрішній стороні дзвіниці. Існує переказ про конфлікт будівельників, який закінчився убивством. Відтак із покоління в покоління передавалася притча про недобре майбутнє церковної споруди.
Висота — 30 метрів. Розташована на узвишші в районі кутка Гайворонський шлях, що робило її домінантою місцевості, дзвіниця проглядалася на десятки кілометрів довкола.
Джерела
- Архів газети «Голінка», 2010–2011.
- Ростислав Носенко-Мартинюк. Історія Голінки, 2013 (рукопис).
Примітки
- ЦДІАК У. 127.1020.4852. Арк. 102. З відомости Ічанської протопопії про церкви, правлячих священнослужителів, їхніх дітей та окремо («особо») не визначених до причту церковників та їхніх дітей. 1780 р.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Spaso Preobrazhenska cerkva derev yana pravoslavna sakralna sporuda u stanovomu kozackomu mistechku Golinka Konotopskogo povitu Chernigivskoyi guberniyi teper Bahmackij rajon Chernigivskoyi oblasti Spaso Preobrazhenska cerkvaGolinska cerkvaTipcerkvaKrayina Ukrayina ISO3166 1 alpha 3 UKR ISO3166 1 cifrovij 804 RoztashuvannyaGolinka Bahmackij rajonKonfesiyapravoslavnaTip budivliCerkvaBudivnictvo1886Nastoyatelviborni svyasheniki Zbudovana 1888 na misci staroyi cerkvi zvedenoyi u 1770 h rokah Nova cerkva sporudzhena miscevimi majstrami koshtom kilkoh kureniv stanovih kozakiv kolishnoyi Golinskoyi sotni Priluckogo polku Zgorila 1986 IstoriyaU seli Golinka z chasiv Rechi Pospolitoyi isnuvala derev yana cerkva Arhistratiga Mihayila a druga cerkva Spasivska zvedena u 1770 h roki poblizu Sotennoyi kancelyariyi Yiyi parafiyanami buli rodini zi statusom kozakiv zvedeno hram na stanovih kozackih zemlyah Koshti znov taki zbirali stanovi kozaki sela Golinka Svyasheniki cerkvi Na vidminu vid Mihajlivskoyi parafiyalnoyi cerkvi de buv spadkovij svyashennickij rid Spaska cerkva mala nastoyateliv riznogo pohodzhennya bo za starovinnoyu tradiciyeyu u Kiyivskij mitropoliyi svyashenikiv obirali a ne priznachali Zokrema 1780 roku u Spaskij cerkvi sluzhiv otec Onisifor Yaroslavskij ochevidno ne z Golinki Natomist pricht dyachok ta palamar mayut miscevi kozacki prizvisha Samus ta Ivanov Mђstechka Golyunki Cerkvi Prewbrazheniya Gpd nya 1 Svyashennik Onisifor Petr Syn Yaroslavskij lђt 56 zhenat v ego syn Ioann Lђt 25 Uchitelen zhenat Dђtej Muzheska pola nejmђet 2 Dyachok Karp Yakovlev Syn Samus Lђt 20 holost 3 Ponomar Aleksђj Ivanov Syn lђt 52 negramoten zhenat Dђtej muzheska pola nejmђet Budinok svyashenikiv buv roztashovanij nepodalik na Gajvoronskomu shlyahu Stoyav okremo utvoryuyuchi tak zvanu Popovu vulichku U 1930 h rokah u dvori budinku pohovano ostannogo svyashenika Golinki yakijYu imovirno buv ubitij komunistami Teper na misci hati svyashenika budinok de zhiv golova kolgospu Rudenko Zagibel cerkovnoyi sporudi Spaso Preobrazhenska cerkva s Golinki 1960 ti roki Vid z pivnichnogo boku Cerkvu dvichi plyundruvali u chasi sovyeckoyi okupaciyi Spershu yiyi bulo zakrito pislya akciyi genocidu ukrayinskogo narodu 1934 roku Ale pislya vignannya iz sela stalinskoyi vladi u veresni 1941 roku Spaso Preobrazhensku cerkvu znovu vidkrito dlya parafiyan povernuto na misce chastinu ikon i navit dzvoni Svyashenikom stav urodzhenec Konotopu Volodimir Yershov postijno meshkav u Deptivci Pislya povernennya komunistiv 1943 roku cerkvu pevnij chas ne zajmali Sformuvali dvadcyatku pravoslavnih yaka orenduvala vlasnu zh cerkvu u organiv komunistichnoyi vladi U dvadcyatci aktivnimi buli lishe predstavniki kozackih rodin veterani 1 yi Svitovoyi vijni zokrema Miron Migirich ta Grigorij Nosenko Odnim iz regentiv horu bula Olena Migirich druzhina Mirona Migiricha z Guzivki 1960 roku pochali novu vseukrayinsku kampaniyu iz zakrittya pravoslavnih hramiv Spirayuchis na sfabrikovani vidomosti Golinskoyi silskoyi radi Chernigivska oblasna rada dala dozvil na povtorne zakrittya cerkvi 15 chervnya 1961 parafiya Spaso Preobrazhenskoyi cerkvi oficijno pripinila isnuvannya a protoiyereyu Kirilu urodzhenec Krasnogo Kolyadina kolishnij oficer imperatorskoyi armiyi zaboroneno provoditi sluzhbi u hrami Ne zvazhayuchi sho cerkvu viddali pid shkilne primishennya vona bagato rokiv stoyala pustkoyu U 1970 h miscevij kolgosp pochav vikoristovuvati yiyi yak sklad ta susharnyu tyutyunu Ale 1985 na administraciyu sela prijshli dokumenti yaki vidkrivali shlyah dlya prisvoyennya budivli Spaso Preobrazhenskoyi cerkvi statusu arhitekturnoyi pam yatki Tim ne menshe silska vlada sabotuvala cyu ideyu a 24 chervnya 1986 roku tochno na svoye 100 littya cerkovna sporuda raptovo zgorila Versiyi pozhezhi Pidpal z boku pracivnikiv specsluzhb abo miscevoyi administraciyi versiya chastini selyan ta svyashenikiv Samozajmannya cherez iskru z podvir ya hati gluhonimoyi zhinki yaka nibito palila matraci versiya kolishnogo golovi golinskogo kolgospu I Fedka Samozajmannya cherez veliku speku ta zaharashenist dzvinici cerkvi starim tyutyunom nejtralna versiya bilshosti lyudej molodogo viku ArhitekturaSporudzhena 1886 Dlya budivnictva vikoristovuvalisya miscevi porodi dereva dub golinska gilka rodini Skoropadskih pozhertvuvala na cerkvu cilu dibrovu sho bulo koshtovnim podarunkom u cej chas trivalo budivnictvo zaliznici Bahmach Katerinoslav i za take derevo platiti veliki groshi Budivelniki dva majstri batko j sin imena yakih nevidomi Datu zakinchennya robit poznacheno okremim klejmom na vnutrishnij storoni dzvinici Isnuye perekaz pro konflikt budivelnikiv yakij zakinchivsya ubivstvom Vidtak iz pokolinnya v pokolinnya peredavalasya pritcha pro nedobre majbutnye cerkovnoyi sporudi Visota 30 metriv Roztashovana na uzvishshi v rajoni kutka Gajvoronskij shlyah sho robilo yiyi dominantoyu miscevosti dzvinicya proglyadalasya na desyatki kilometriv dovkola DzherelaArhiv gazeti Golinka 2010 2011 Rostislav Nosenko Martinyuk Istoriya Golinki 2013 rukopis PrimitkiCDIAK U 127 1020 4852 Ark 102 Z vidomosti Ichanskoyi protopopiyi pro cerkvi pravlyachih svyashennosluzhiteliv yihnih ditej ta okremo osobo ne viznachenih do prichtu cerkovnikiv ta yihnih ditej 1780 r