Мукденський конгрес (I Далекосхідний з'їзд тюрко-татар) — зібрання представників татарської еміграції Далекого Сходу (Китаю, Кореї, Японії, Маньчжурії), яке проходило з 4 лютого 1935 по 14 лютого 1935 у місті Мукден (Маньчжурська держава). Конгрес був скликаний з ініціативи відомого татарського громадського діяча Ісхакі Гаяза. На з'їзді був присутній 41 депутат, що представляли татарські територіальні регіони (представники місцевих комітетів «Ідель-Уралу»), понад сто активістів «Ідель-Урала» та офіційні представники Маньчжурії і Японії.
Головною ціллю конгресу було об'єднання регіональних татарських політичних, релігійних та культурний організацій. На з'їзді була висловлена негативна оцінка як комуністичним перетворенням в Російській Імперії, так і намаганням реставрувати її білогвардійськими емігрантами. Як орієнтир конгрес розглядав здобуття територіальної та державної незалежності татар у межах Росії (Ідель-Урал). Суспільство поставилося до підсумків конгресу неоднозначно. Радянський союз та представники білогвардійської еміграції вороже прийняли прагнення татар до створення своєї незалежної країни. Винятком стали представники української громадськості, котрі написали про конгрес на сторінках газети «Український вісник». Ісхакі не вдалось підштовхнути татар на прояв відкритої конфронтації з СРСР, а офіційні представники Японської імперії та Маньчжурської держави утрималися від підтримки його ідей.
На конгресі був утворений "Національно-релігійний комітет тюрко-татарський мусульман Далекого Сходу". Не дивлячись на посилену з середини 30-х років еміграцію татар у країни Європи, Австралію та США, комітет з 1935 по 1945 роки розв'язував питання, пов'язані з життям татарської діаспори на Далекому Сході, розглядав культурні та релігійні проблеми, керував татарськими земляцтвами, бібліотеками, друкарнями та школами. Значний вклад у розвиток татарської діаспори в регіоні внесли друковані видання комітету: газета «Міллі Байрак» («Національний стяг») та журнал «Шакірдляр тани» («Зоря шакірдів»). Серед важливих досягнень комітету — відкриття у 1937 році мечеті у Харбіні, у 1938 році - будинку для літніх людей та інвалідів, у1940 році - притулку для дітей-сиріт і дітей з неблагополучних сімей.
Після розгрому Квантунської армії і капітуляції Японії у 1945 році комітет «Ідель-Урала» припинив своє існування, а більшість представників було заарештовано органами радянської контррозвідки.
Література
- Татарский энциклопедический словарь.. — Казань: Інститут Татарської енциклопедії АН РТ, 1998.
- Гайнетдинов Р. БИ. Тюрко-татарська політична еміграція: початок XX віку — 30-загині годы. — Наб. Човни, Камский издательский дім, 1997.
- «… Політичний акт представників багатомільйонного мусульманського миру…» «Гасырлар авазы — Відлуння віків» № 1/2 1999
Посилання
- "Сучасне стан тюрко-татарського національного руху на Далекім Сході" (1935), пред. к.ист.н. Рустема Гайнетдинова [ 9 січня 2020 у Wayback Machine.]
Примітки
- Гайнетдинов Р. Б. Тюрко-татарская политическая эмиграция: начало XX века — 30-е годы. — Наб. Челны, Камский издательский дом, 1997. С.119
- Татарский энциклопедический словарь. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1998, С.390
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Mukdenskij kongres I Dalekoshidnij z yizd tyurko tatar zibrannya predstavnikiv tatarskoyi emigraciyi Dalekogo Shodu Kitayu Koreyi Yaponiyi Manchzhuriyi yake prohodilo z 4 lyutogo 1935 po 14 lyutogo 1935 u misti Mukden Manchzhurska derzhava Kongres buv sklikanij z iniciativi vidomogo tatarskogo gromadskogo diyacha Ishaki Gayaza Na z yizdi buv prisutnij 41 deputat sho predstavlyali tatarski teritorialni regioni predstavniki miscevih komitetiv Idel Uralu ponad sto aktivistiv Idel Urala ta oficijni predstavniki Manchzhuriyi i Yaponiyi Prapor derzhavi Idel Ural za knigoyu Gayaza Ishaki Idel Ural 1933 Golovnoyu cillyu kongresu bulo ob yednannya regionalnih tatarskih politichnih religijnih ta kulturnij organizacij Na z yizdi bula vislovlena negativna ocinka yak komunistichnim peretvorennyam v Rosijskij Imperiyi tak i namagannyam restavruvati yiyi bilogvardijskimi emigrantami Yak oriyentir kongres rozglyadav zdobuttya teritorialnoyi ta derzhavnoyi nezalezhnosti tatar u mezhah Rosiyi Idel Ural Suspilstvo postavilosya do pidsumkiv kongresu neodnoznachno Radyanskij soyuz ta predstavniki bilogvardijskoyi emigraciyi vorozhe prijnyali pragnennya tatar do stvorennya svoyeyi nezalezhnoyi krayini Vinyatkom stali predstavniki ukrayinskoyi gromadskosti kotri napisali pro kongres na storinkah gazeti Ukrayinskij visnik Ishaki ne vdalos pidshtovhnuti tatar na proyav vidkritoyi konfrontaciyi z SRSR a oficijni predstavniki Yaponskoyi imperiyi ta Manchzhurskoyi derzhavi utrimalisya vid pidtrimki jogo idej Na kongresi buv utvorenij Nacionalno religijnij komitet tyurko tatarskij musulman Dalekogo Shodu Ne divlyachis na posilenu z seredini 30 h rokiv emigraciyu tatar u krayini Yevropi Avstraliyu ta SShA komitet z 1935 po 1945 roki rozv yazuvav pitannya pov yazani z zhittyam tatarskoyi diaspori na Dalekomu Shodi rozglyadav kulturni ta religijni problemi keruvav tatarskimi zemlyactvami bibliotekami drukarnyami ta shkolami Znachnij vklad u rozvitok tatarskoyi diaspori v regioni vnesli drukovani vidannya komitetu gazeta Milli Bajrak Nacionalnij styag ta zhurnal Shakirdlyar tani Zorya shakirdiv Sered vazhlivih dosyagnen komitetu vidkrittya u 1937 roci mecheti u Harbini u 1938 roci budinku dlya litnih lyudej ta invalidiv u1940 roci pritulku dlya ditej sirit i ditej z neblagopoluchnih simej Pislya rozgromu Kvantunskoyi armiyi i kapitulyaciyi Yaponiyi u 1945 roci komitet Idel Urala pripiniv svoye isnuvannya a bilshist predstavnikiv bulo zaareshtovano organami radyanskoyi kontrrozvidki LiteraturaTatarskij enciklopedicheskij slovar Kazan Institut Tatarskoyi enciklopediyi AN RT 1998 Gajnetdinov R BI Tyurko tatarska politichna emigraciya pochatok XX viku 30 zagini gody Nab Chovni Kamskij izdatelskij dim 1997 Politichnij akt predstavnikiv bagatomiljonnogo musulmanskogo miru Gasyrlar avazy Vidlunnya vikiv 1 2 1999Posilannya Suchasne stan tyurko tatarskogo nacionalnogo ruhu na Dalekim Shodi 1935 pred k ist n Rustema Gajnetdinova 9 sichnya 2020 u Wayback Machine PrimitkiGajnetdinov R B Tyurko tatarskaya politicheskaya emigraciya nachalo XX veka 30 e gody Nab Chelny Kamskij izdatelskij dom 1997 S 119 Tatarskij enciklopedicheskij slovar Kazan Institut Tatarskoj enciklopedii AN RT 1998 S 390