Ікона Страшного суду — іконографія православної ікони, що зображує прийдешній кінець світу — вселенський Страшний суд, який буде здійснений Ісусом Христом під час його Другого пришестя. На ній зображуються картини кінця світу, останнього суду над усім людством, воскресіння мертвих, сцени пекельних мук нерозкаяних грішник ів і райського блаженства праведник ів.
Сюжет ікони
Під час Страшного суду всі коли-небудь існували живі і мертві воскреснуть у плоті. Над ними Ісусом буде здійснено суд, і кожен заслужить вирок згідно зі своїми земними справами — або вічне блаженство в раю, або вічні муки в ад у (Мф 25: 1-13, 25: 31-33).
Тексти
У розробленій формі іконографія Страшного суду заснована на текстах Євангелія, , а також святоотцівських творіннях: «Слова» Єфрема Сиріна, словами , «Житія та інших творів візантійської і давньоруської літератури; в наступний період в іконографічних деталях можна угледіти і тексти народних духовних віршів.
- Одним з найважливіших джерел, що зробив вплив на склад і характер композицій Страшного суду, було Житіє Василя Нового (Х століття).
- Бачення пророка (Дан 10 — 12) — в сцені «Бачення пророка Даниїла» ангел показує пророку Даниїлу чотирьох звірів. Ці звірі символізують «шкідники царства» (царства, яким належить загинути) — Вавилонське, Македонське, Перське і Римська, або антихристово. Перше представляється в образі ведмедя, друге — в образі грифона, третє — в образі лева, четверте — в образі рогатої звіра. Іноді писалися ще й інші звірі, які мають алегоричне значення. Серед останніх особливо цікаві зайці, які, за широко поширеній на Русі поданням, втілених у віршах про , були алегоричними образами правди (білий заєць) і «кривди» (сірий заєць).
- Вогняний потік (річка) відомий по так званому «Ходінню Богородиці по муках», одному з найпопулярніших в давньоруської писемності апокрифів. У списках «Ходіння», починаючи з XII століття, вказується, що «в річці сей безліч чоловіків і дружин; одні занурені до пояса, інші — по груди, і лише третій — по шию», залежно від ступеня їх провини.
Призначення
Зображення Страшного суду мали важливу особливість: вони створювалися не для того, щоб залякати людину, а щоб змусити задуматися його над своїми гріхами; « Не зневірятися, не втрачати надії, але започаткувати покаяння ». Покаяння як неодмінна умова досягнення Царства Божого — є одним з основоположних положень християнського віровчення, і ця проблема була особливо актуальна для рубежу рубежу XI—XII століть, часу проникнення сюжету на Русь.
Іконографія
Історія складання
Православна іконографія Страшного суду існує у візантійському мистецтві c XI—XII століть.
Витоки зображення цього сюжету сходять до IV століття — живопису християнських катакомб. Спочатку Суд зображувався у двох формах: історія відділення овець від козлів і притчі про десять дів. Потім в V—VI формуються окремі частини оповідного зображення, які потім до VIII століття у Візантії складуться в закінчену композицію.
Зображення цього сюжету включає не тільки іконопис, але й (і у Візантії, і на Русі), де він розташовується зазвичай на західній стіні. Західна Європа також використовувала даний сюжет (наприклад, Мікеланджело в Сікстинській капелі). Найбільш відомі пам'ятники візантійського культурного ареалу на цей сюжет — у притворі церкви Панагії Халкеон в Салоніках (початок XI ст.); в Грузії — сильно пошкоджена фреска в Давидо-Гареджийського монастирі Удабно на західній стіні (XI ст.); погано збереглися фрески Страшного суду в Атенський Сіон (XI ст.), в церкві в (XII століття), грандіозна композиція Страшного суду храму в (1-я чверть XIII ст.)
У «Повісті временних літ» згадується епізод про використання християнським «філософом» (православним проповідником) запону із зображенням Страшного суду для проповіді християнства князю Володимиру, що вплинуло на майбутнє хрещення самого Володимира і Русі. Зображення Страшного суду були дієвим засобом, що допомагали до обігу язичників. На Русі композиції Страшного суду з'являються дуже рано, незабаром після Хрещення.
Найраніша відома руська фреска на цей сюжет — (XII століття), розписи в Новгороді (поч. XII в.), Старої Ладоги (1180-ті рр.), (1199), (кінець XII ст.), потім слідують фрагменти розпису Андрія Рубльова і Данила Чорного в .
Іконографічний канон Страшного суду, якому призначено буде існувати потім, принаймні, ще сім століть, складається в кінці X — початку XI століть. В XI-XII століттях був створений цілий ряд важливих образів Страшного суду. Найбільш відомі: розписи церкви Панагії Халкеон в Салоніках (1028), фрески , дві ікони із зображенням Страшного суду з монастиря святої Катерини на Синаї (XI—XII ст.), дві мініатюри , пластина слонової кістки з музею Вікторії та Альберта в Лондоні, мозаїка Торчелло у Венеції, фрески в Касторії, розписи в Болгарії і гігантські мозаїки підлоги (1163), і близького за часом .
Найбільш раннє відоме російське іконописне зображення відноситься до XV століття (ікона в Успенському соборі Московського Кремля). Н. В. Покровський, дослідник XIX століття, вказує, що до XV століття російські «Страшні суди» повторюють візантійські форми, на XVI—XVII століття припадає пік розвитку цього сюжету в живописі, а кінця XVII століття, на думку Покровського, есхатологічні зображення стали писати з меншим майстерністю — особливо в південно-західній Росії (під впливом західноєвропейських впливів).
Композиція
Ікона Страшного суду є надзвичайно багатою за кількістю дійових осіб і включає зображення, які можна згрупувати за трьома темам:
- Друге пришестя Христове, воскресіння мертвих і суд над праведними і грішними
- Оновлення світу
- Торжество праведників в небесному Єрусалимі.
Посилання
- «Страшний Суд в українському іконописі» [ 27 лютого 2021 у Wayback Machine.], Марта Федак-Гелитович, РІСУ - Релігійно-інформаційна служба України, Львів, 24.02.2012.
- На icon-art.info [ 5 березня 2016 у Wayback Machine.]
- Галерея 1 2 3
Примітки
- . Архів оригіналу за 24 квітня 2015. Процитовано 23 квітня 2015.
- . Архів оригіналу за 28 жовтня 2014. Процитовано 23 квітня 2015.
- Покровський Н. В. Євангеліє в пам'ятках іконографії переважно візантійських і росіян. М., 2001 // Цит. за: Протоієрей Микола Погребняк. Іконографія Страшного суду [ 28 жовтня 2014 у Wayback Machine.]
- . Архів оригіналу за 5 березня 2016. Процитовано 23 квітня 2015.
- Ліфшиц Л. І., Сарабьянов В. Д., Царевська Т. Ю. Монументальний живопис Великого Новгорода. Кінець XI — перша чверть XII століття. СПб., 2004. // Цит. по: Протоієрей . Страшного суду [ 12 березня 2016 у Wayback Machine.]
- . Архів оригіналу за 5 квітня 2015. Процитовано 23 квітня 2015.
Література
- Покровський Н. В. Страшний Суд в пам'ятках візантійського та російського мистецтва. — Праці VI археологічного з'їзду в Одесі. Т. III. Одеса, 1887.
- Буслаєв Ф. І. Зображення Страшного суду по російським подлинникам // Буслаєв Ф. І. Твори. Т. 2. СПб., 1910.
- Буслаєв Ф. І. Російський лицьовій Апокаліпсис. СПб., 1884.
- Алпатов М. В. Пам'ятник давньоруської живопису кінця XV століття ікона «Апокаліпсис» Успенського собору Московського Кремля. М., 1964.
- Сапунов Б. В. Ікона «Страшний суд» XVI в. з села Лядіни // Пам'ятки культури. Нові відкриття. Мистецтво. Археологія. Щорічник, 1980. М., 1981. С. 268—276.
- Страшний суд Божий. Бачення Григорія, учня святого і богоносного отця нашого Василія Нового Царгородського. М., 1995.
- Цодіковіч В. К. Семантика іконографії «Страшного суду». Ульяновськ, 1995.
- Шаліна І. А. Псковські ікони «Зішестя в пекло» // Східно-християнський храм. Літургія і мистецтво. СПб., 1994. С. 230—269.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Ikona Strashnogo sudu ikonografiya pravoslavnoyi ikoni sho zobrazhuye prijdeshnij kinec svitu vselenskij Strashnij sud yakij bude zdijsnenij Isusom Hristom pid chas jogo Drugogo prishestya Na nij zobrazhuyutsya kartini kincya svitu ostannogo sudu nad usim lyudstvom voskresinnya mertvih sceni pekelnih muk nerozkayanih grishnik iv i rajskogo blazhenstva pravednik iv Mshanecka ikona Strashnij sud 1560 i rr Syuzhet ikoniPid chas Strashnogo sudu vsi koli nebud isnuvali zhivi i mertvi voskresnut u ploti Nad nimi Isusom bude zdijsneno sud i kozhen zasluzhit virok zgidno zi svoyimi zemnimi spravami abo vichne blazhenstvo v rayu abo vichni muki v ad u Mf 25 1 13 25 31 33 Teksti U rozroblenij formi ikonografiya Strashnogo sudu zasnovana na tekstah Yevangeliya a takozh svyatootcivskih tvorinnyah Slova Yefrema Sirina slovami Zhitiya ta inshih tvoriv vizantijskoyi i davnoruskoyi literaturi v nastupnij period v ikonografichnih detalyah mozhna uglediti i teksti narodnih duhovnih virshiv Odnim z najvazhlivishih dzherel sho zrobiv vpliv na sklad i harakter kompozicij Strashnogo sudu bulo Zhitiye Vasilya Novogo H stolittya Bachennya proroka Dan 10 12 v sceni Bachennya proroka Daniyila angel pokazuye proroku Daniyilu chotiroh zviriv Ci zviri simvolizuyut shkidniki carstva carstva yakim nalezhit zaginuti Vavilonske Makedonske Perske i Rimska abo antihristovo Pershe predstavlyayetsya v obrazi vedmedya druge v obrazi grifona tretye v obrazi leva chetverte v obrazi rogatoyi zvira Inodi pisalisya she j inshi zviri yaki mayut alegorichne znachennya Sered ostannih osoblivo cikavi zajci yaki za shiroko poshirenij na Rusi podannyam vtilenih u virshah pro buli alegorichnimi obrazami pravdi bilij zayec i krivdi sirij zayec Vognyanij potik richka vidomij po tak zvanomu Hodinnyu Bogorodici po mukah odnomu z najpopulyarnishih v davnoruskoyi pisemnosti apokrifiv U spiskah Hodinnya pochinayuchi z XII stolittya vkazuyetsya sho v richci sej bezlich cholovikiv i druzhin odni zanureni do poyasa inshi po grudi i lishe tretij po shiyu zalezhno vid stupenya yih provini Priznachennya Zobrazhennya Strashnogo sudu mali vazhlivu osoblivist voni stvoryuvalisya ne dlya togo shob zalyakati lyudinu a shob zmusiti zadumatisya jogo nad svoyimi grihami Ne zneviryatisya ne vtrachati nadiyi ale zapochatkuvati pokayannya Pokayannya yak neodminna umova dosyagnennya Carstva Bozhogo ye odnim z osnovopolozhnih polozhen hristiyanskogo virovchennya i cya problema bula osoblivo aktualna dlya rubezhu rubezhu XI XII stolit chasu proniknennya syuzhetu na Rus IkonografiyaIstoriya skladannya Pravoslavna ikonografiya Strashnogo sudu isnuye u vizantijskomu mistectvi c XI XII stolit Vitoki zobrazhennya cogo syuzhetu shodyat do IV stolittya zhivopisu hristiyanskih katakomb Spochatku Sud zobrazhuvavsya u dvoh formah istoriya viddilennya ovec vid kozliv i pritchi pro desyat div Potim v V VI formuyutsya okremi chastini opovidnogo zobrazhennya yaki potim do VIII stolittya u Vizantiyi skladutsya v zakinchenu kompoziciyu Zobrazhennya cogo syuzhetu vklyuchaye ne tilki ikonopis ale j i u Vizantiyi i na Rusi de vin roztashovuyetsya zazvichaj na zahidnij stini Zahidna Yevropa takozh vikoristovuvala danij syuzhet napriklad Mikelandzhelo v Sikstinskij kapeli Najbilsh vidomi pam yatniki vizantijskogo kulturnogo arealu na cej syuzhet u pritvori cerkvi Panagiyi Halkeon v Salonikah pochatok XI st v Gruziyi silno poshkodzhena freska v Davido Garedzhijskogo monastiri Udabno na zahidnij stini XI st pogano zbereglisya freski Strashnogo sudu v Atenskij Sion XI st v cerkvi v XII stolittya grandiozna kompoziciya Strashnogo sudu hramu v 1 ya chvert XIII st Strashnij Sud 1662 r Cerkva Uspinnya Presvyatoyi Bogorodici s Medinichi U Povisti vremennih lit zgaduyetsya epizod pro vikoristannya hristiyanskim filosofom pravoslavnim propovidnikom zaponu iz zobrazhennyam Strashnogo sudu dlya propovidi hristiyanstva knyazyu Volodimiru sho vplinulo na majbutnye hreshennya samogo Volodimira i Rusi Zobrazhennya Strashnogo sudu buli diyevim zasobom sho dopomagali do obigu yazichnikiv Na Rusi kompoziciyi Strashnogo sudu z yavlyayutsya duzhe rano nezabarom pislya Hreshennya Najranisha vidoma ruska freska na cej syuzhet XII stolittya rozpisi v Novgorodi poch XII v Staroyi Ladogi 1180 ti rr 1199 kinec XII st potim sliduyut fragmenti rozpisu Andriya Rublova i Danila Chornogo v Ikonografichnij kanon Strashnogo sudu yakomu priznacheno bude isnuvati potim prinajmni she sim stolit skladayetsya v kinci X pochatku XI stolit V XI XII stolittyah buv stvorenij cilij ryad vazhlivih obraziv Strashnogo sudu Najbilsh vidomi rozpisi cerkvi Panagiyi Halkeon v Salonikah 1028 freski dvi ikoni iz zobrazhennyam Strashnogo sudu z monastirya svyatoyi Katerini na Sinayi XI XII st dvi miniatyuri plastina slonovoyi kistki z muzeyu Viktoriyi ta Alberta v Londoni mozayika Torchello u Veneciyi freski v Kastoriyi rozpisi v Bolgariyi i gigantski mozayiki pidlogi 1163 i blizkogo za chasom Najbilsh rannye vidome rosijske ikonopisne zobrazhennya vidnositsya do XV stolittya ikona v Uspenskomu sobori Moskovskogo Kremlya N V Pokrovskij doslidnik XIX stolittya vkazuye sho do XV stolittya rosijski Strashni sudi povtoryuyut vizantijski formi na XVI XVII stolittya pripadaye pik rozvitku cogo syuzhetu v zhivopisi a kincya XVII stolittya na dumku Pokrovskogo eshatologichni zobrazhennya stali pisati z menshim majsternistyu osoblivo v pivdenno zahidnij Rosiyi pid vplivom zahidnoyevropejskih vpliviv Kompoziciya Ikona Strashnogo sudu ye nadzvichajno bagatoyu za kilkistyu dijovih osib i vklyuchaye zobrazhennya yaki mozhna zgrupuvati za troma temam Druge prishestya Hristove voskresinnya mertvih i sud nad pravednimi i grishnimi Onovlennya svitu Torzhestvo pravednikiv v nebesnomu Yerusalimi Posilannya Strashnij Sud v ukrayinskomu ikonopisi 27 lyutogo 2021 u Wayback Machine Marta Fedak Gelitovich RISU Religijno informacijna sluzhba Ukrayini Lviv 24 02 2012 Na icon art info 5 bereznya 2016 u Wayback Machine Galereya 1 2 3Primitki Arhiv originalu za 24 kvitnya 2015 Procitovano 23 kvitnya 2015 Arhiv originalu za 28 zhovtnya 2014 Procitovano 23 kvitnya 2015 Pokrovskij N V Yevangeliye v pam yatkah ikonografiyi perevazhno vizantijskih i rosiyan M 2001 Cit za Protoiyerej Mikola Pogrebnyak Ikonografiya Strashnogo sudu 28 zhovtnya 2014 u Wayback Machine Arhiv originalu za 5 bereznya 2016 Procitovano 23 kvitnya 2015 Lifshic L I Sarabyanov V D Carevska T Yu Monumentalnij zhivopis Velikogo Novgoroda Kinec XI persha chvert XII stolittya SPb 2004 Cit po Protoiyerej Strashnogo sudu 12 bereznya 2016 u Wayback Machine Arhiv originalu za 5 kvitnya 2015 Procitovano 23 kvitnya 2015 LiteraturaIkona Strashnogo sudu u sestrinskih Vikiproyektah Fajli u Vikishovishi Pokrovskij N V Strashnij Sud v pam yatkah vizantijskogo ta rosijskogo mistectva Praci VI arheologichnogo z yizdu v Odesi T III Odesa 1887 Buslayev F I Zobrazhennya Strashnogo sudu po rosijskim podlinnikam Buslayev F I Tvori T 2 SPb 1910 Buslayev F I Rosijskij licovij Apokalipsis SPb 1884 Alpatov M V Pam yatnik davnoruskoyi zhivopisu kincya XV stolittya ikona Apokalipsis Uspenskogo soboru Moskovskogo Kremlya M 1964 Sapunov B V Ikona Strashnij sud XVI v z sela Lyadini Pam yatki kulturi Novi vidkrittya Mistectvo Arheologiya Shorichnik 1980 M 1981 S 268 276 Strashnij sud Bozhij Bachennya Grigoriya uchnya svyatogo i bogonosnogo otcya nashogo Vasiliya Novogo Cargorodskogo M 1995 Codikovich V K Semantika ikonografiyi Strashnogo sudu Ulyanovsk 1995 Shalina I A Pskovski ikoni Zishestya v peklo Shidno hristiyanskij hram Liturgiya i mistectvo SPb 1994 S 230 269