Ця стаття містить текст, що не відповідає . (квітень 2020) |
Поведінкові фінанси (англ. Behavioral finance) — це новий напрям фінансової науки, головне завдання якого пояснити специфічні особливості прийняття фінансових рішень, на основі поєднання теоретичних основ психології, а також економічної і фінансової теорії.
Сутність
Поняття «поведінкових фінансів» характеризується вченими з різних сторін. Фундаментом для всіх тлумачень є те, що поведінкові фінанси безпосередньо пов'язані з фінансовою теорією та психологією. З одного боку, поведінкові фінанси вважають прогресивною альтернативою класичним і неокласичним теоріям, з іншого — акцент у цій науці дослідники ставлять на вивчення впливу поведінкових чинників та прийняття фінансових рішень інвесторів та впливу прийняття фінансових рішень на ситуацію фінансового ринку . Згідно з М.Севелла, поведінкові фінанси — вчення, яке досліджує вплив психології на поведінку фінансових фахівців і подальший ефект на ринках. У наш час також дуже складним і суперечливим є питання хронологічних меж сучасних поведінкових фінансів.
Поведінкове фінансування зазвичай включає п'ять основних понять:
- Психічний облік : Психічний облік стосується схильності людей виділяти гроші на конкретні цілі.
- Поведінка стада: поведінка стада говорить про те, що люди прагнуть наслідувати фінансову поведінку більшості стада. Гердинг відомий на фондовому ринку, тому що він викликає різкі акції та розпродажі.
- Емоційний розрив: емоційний розрив відноситься до прийняття рішень на основі екстремальних емоцій або емоційних напружень, таких як тривога, гнів, страх або хвилювання. Часто емоції є ключовою причиною, чому люди не роблять раціонального вибору.
- Прив'язка: прив'язка відноситься до прив'язки рівня витрат до певної бази. Приклади можуть включати витрати, що послідовно базуються на рівні бюджету, або раціоналізувати витрати на основі різних послуг задоволення.
- Самопризначення: Самопризначення відноситься до тенденції робити вибір на основі впевненості в знаннях, заснованих на власних силах. Самопризначення зазвичай випливає із внутрішньої впевненості певної місцевості. У межах цієї категорії люди прагнуть ранжувати свої знання вище за інших.
Центральне питання поведінкових фінансів — це пояснення, чому учасники ринку допускаються систематичних помилок всупереч припущенням раціональних учасників ринку. Такі помилки впливають на ціни та прибуток, створюючи ринкову неефективність. Також досліджується, як інші учасники ринку користуються такою ринковою неефективністю.
Поведінкові фінанси підкреслюють, що такі неефективності, як недостатня або занадто сильна реакція на інформацію, є причинами ринкових трендів та у надзвичайних випадках — виникнення «економічних бульбашок» та обвалів ринків. Такі реакції пояснюються обмеженою увагою інвестора, надмірною самовпевненістю, надмірним оптимізмом, мімікрією (стадний інстинкт) та шумовим трейдингом. Технічні аналітики вважають поведінкові фінанси «академічним кузеном» поведінкової економіки і теоретичною основою технічного аналізу.
Становлення і роль у сучасному світі
Головним чинником впливу на становлення і подальший розвиток поведінкових фінансів є неспроможність неокласичної теорії пояснити ряд аномалій, які виникають внаслідок нераціональних рішень суб'єкта господарювання.
У класичну епоху і Адам Сміт, і Джеремі Бентам написали детальні спостереження щодо наслідків психології грошей . Багато дослідників втратили інтерес до ідеї використання психології у фінансах до другої половини 1900-х років, коли було більше доказів на її підтримку.
У 1957 році американський психолог Л. Фестингер сформулював відому теорію «когнітивного дисонансу», сутність якої полягає в тому, що коли ситуація в реальному житті складається не так як запланував індивід, то виникає певний дисонанс, тобто людина вступає в суперечність із самою собою, підлаштовуючи всі наявні результати і факти під себе, аніж змінюючи власну точку зору. Послідовники праць Фестингера, американські психологи Д. Канеман та Е. Тверскі сформулювали так звану «теорію можливостей» (Prospect Theory). Саме ця теорія і стала основоположною для поведінкових фінансів. На противагу першому підходу, сучасні науковці вважають, що як наука поведінкові фінанси виникли в 1985 році і пов'язані публікацією De Bondt and Thaler (1985) про надреакцію фондововго ринку.
Найбільш вагомий внесок в розвиток теорії поведінкових фінансів здійснили американські дослідники, зокрема, дослідженням прийняття фінансових рішень в умовах невизначеності та ризику займались Д. Канеман та А. Тверскі [19]; проблематиці неефективності фінансового ринку присвячені праці Р. Талера та В. ДеБондта [17], Р. Шиллера, Дж. Акерлофа, А. Шлейфера та Р. Вішни [13]. Деякі аспекти поведінкових фінансів, наприклад, напряму фінансової науки, стали об'єктом наукових досліджень таких вчених, як Т. Кізима [16], Г. Беккер та Р. Новсінгер [2], М. Помпіан [8], П. Бернстайн [12]. Слід відзначити, що у вітчизняній науковій літературі поведінковим фінансам приділена недостатня увага.
Біхевіористи та фінансові теоретики в останні роки почали більш повно вивчати цю тему. Вони намагаються зрозуміти, як люди думають, приймаючи інвестиційні рішення, і які моделі вони можуть побудувати, щоб використовувати цю інформацію на власну користь. Документ Даніеля Канемана " Теорія перспектив: аналіз рішення під ризиком ", мабуть, є одним із найзначніших у сучасності.
Раніші дослідження були більш емпіричними. Вони проводили спостереження за ключовими подіями та вимірювали відповіді як на індивідуальному, так і на груповому рівнях. Сучасні теоретики доклали додаткових зусиль і почали робити нейро-карти для виявлення частин мозку, які можуть відповідати за ключові рішення. В сучасних умовах дослідження даної галузі є надзвичайно важливим через те, що поведінкові фінанси спроможні пояснити ірраціональність поведінки суб'єкта господарювання під час прийняття фінансових рішень, а також дають можливість оцінити ефективність ринків. Через зростаючу тенденцію практичного застосування поведінкових фінансів, зростає й актуальність дослідження теоретичного аспекту даного напряму фінансової науки. Впродовж останніх двох століть, науковці намагаються узагальнити й систематизувати усі емпіричні напрацювання задля того, щоб визначити причину появи і можливі наслідки ринкових аномалій, а також дати адекватну оцінку і пояснення поведінки індивідів. Однак, більше уваги сьогодні потребують саме дослідження теоретичних аспектів функціонування поведінкових фінансів, а саме визначення сутності даного поняття, його взаємозв'язків з іншими економічними категоріями та характеристики основних теорій сучасних поведінкових фінансів.
Зв'язок з іншими науками
У наш час поведінкові фінанси взаємопов'язані з багатьма іншими науками. Головна особливість поведінкових фінансів полягає в їх інтеграції з різними теоріями, школами і напрямами. Поведінкові фінанси пов'язані з багатьма сучасними науками, такими як:
· Фінанси: Поведінкові фінанси використовують ідентичні методи та категорії, мають однаковий об'єкт та предмет вивчення.
· Поведінкова економіка: Методи дослідження досить подібні, але предмет і об'єкт вивчення є більш конкретизованим
· Соціологія: Використання соціологічних методів дослідження для виявлення поведінки потенційного інвестора
· Психологія: Використання психологічних методів дослідження задля виявлення особистих якостей та характеристик потенційного інвестора
· Культурологія: Розгляд поведінки потенційного інвестора з точки зору його менталітету та культурної належності.
Класифікація і теорії поведінкових фінансів
Класифікація поведінкових фінансів (за М. Міллера)
Американський економіст М.Міллер вказує на те, що дослідження у сфері фінансів поділяються на два напрями: мікронормативний (присвячений індивідуальному прийняттю рішень і пов'язаний з підходом, що використовують сучасні бізнес-школи з метою навчання студентів прийняттю ефективних фінансових рішень) і макро-нормативний (пов'язаний із дослідженнями, притаманними економічним департаментам університетів, головною метою яких є виведення динаміки цін активів з поведінки індивідів) Мікро-поведінкові фінанси документують поведінкові помилки приватних інвесторів та їх наслідки, макро-поведінкові фінанси зацікавлені в визначенні того, як поведінка економічних агентів визначає ціни активів та пояснює їх динаміку.
Теорії використання поведінкових фінансів Т. Ващенка
Кандидат економічних наук Ващенко Т. В. з точки зору практичного використання поведінкових фінансів виділяє чотири основних теорії.
1.Теорія перспектив. Загалом дана теорія має описовий характер, але базується на результатах сотень проведених досліджень. В цих експериментах учасникам пропонували обрати альтернативний варіант в умовах невизначеності та ризику. Дані дослідження показали, що люди певною мірою є неефективними переробниками інформаційних потоків, бо приймають спонтанні рішення швидше за ті, які засновані на обережній логіці. Основні положення поведінкової теорії перспектив і її відмінність від класичних теорій очікуваної корисності і раціональних очікувань полягають в наступному: — у теорії перспектив корисність кожного результату зважується відповідно до його імовірності; — альтернативою функції корисності, яка використовується в класичній теорії, в теорії перспектив виступає функція вартості, яка визначена не на підсумковому добробуті суб'єкта, а на величинах, які є в даному конкретному випадку «виграшними» і «програшними» і розділяються деякою «точкою байдужості». При цьому точка байдужості в різних ситуаціях може бути різною. Основою для даних припущень є три основні чинники, що стосуються поведінки людей в умовах невизначеності і ризику: боязнь втрат, прагнення до визначеності, а також нелінійність переваг.
2.Теорія поведінки інвесторів. Сутність теорії полягає в тому, що інвестори недостатньо швидко реагують на нові потоки інформації (як негативні, так і позитивні), які надаються ринком щодо компаній-емітентів. Американський економіст А.Шлейфер пояснив це твердження, яке згодом отримало назву «ефект консерватизму». Він полягає у недостатній реакції на негативну інформацію, що досить часто спостерігається в ситуаціях, коли інформація не відповідає уявленням про компанію-емітента. Некоректна робота з моделями теорії імовірності, а також невчасна реакція безсумнівно спричинюють втрати. Неправильне використання на практиці моделей теорії ймовірностей полягає в тому, що, грунтуючись на серії адекватної інформації про компанії, інвестори передбачають збереження позитивної тенденції і в майбутньому. Дане невиправдане переконання знову веде до переоцінки акцій і зниження доходу їх власників.
3.Теорія шумової торгівлі. Ця теорія полягає в тому, що на ринку постійно присутні неперевірені дані, чутки, які називаються «шумовими трейдерами». В таких умовах рішення частіше приймаються не на основі достовірної та адекватної інформації, а під проводом шуму.
4.Теорія впливу психологічних якостей трейдера на ефективність проведених ним операцій. За цією теорією потенційний учасник ринку обов'язково повинен мати низку якостей, таких як: відсутність бажання підкорити собі ринок і почати його контролювати; здатність розпізнати стан стресу та виробляти захисні механізми проти необдуманих дій; здатність абстрагуватись від власних емоцій і переживань; — здатність враховувати вплив негативних установок, уподобань і настроїв. Наявність перерахованих рис породжує так званий «трейдерний оптимізм» — умова успішної діяльності на фондовому ринку.
Класифікація суб'єктивних факторів поведінкових фінансів
Сучасні вчені Лісіцина В. П. та Ващенко Т. В. стверджують, що всі суб'єктивні фактори поведінкових фінансів варто поділити на дві великі групи:
– фактори, пов'язані з помилковим сприйняттям дійсності або неправильною оцінкою реальної ситуації(вплив способу подачі інформації (як значимої, так і не зовсім) на оцінку ситуації та формування відповідного рішення; дія так званого «ефекту якоря») ;
– емоційні фактори, закладені в людській природі, які впливають на поведінку людей(«ефект консерватизму», «ефект визначеності», «відраза до втрат», «ефект компетентності», «ефект капкана»).
Саме ці чинники і фактори пояснюють ірраціональну поведінку індивідів на фінансовому ринку. Практичне застосування цих ефектів посприяло виокремленню поведінкових фінансів у самостійний напрям сучасної фінансової науки. Не зважаючи на свій ще досить юний науковий вік, поведінкові фінанси здобувають все більше і більше прихильників в особах теоретиків і практиків економічних та фінансових дисциплін. Розуміння психології прийняття різноманітних фінансових рішень та здатність уникати ризиків — мабуть половина успіху будь-якого фінансового проекту.
Традиційна фінансова теорія
Традиційні фінанси включають такі переконання:
- І ринок, і інвестори є абсолютно раціональними
- Інвестори по-справжньому дбають про утилітарні характеристики
- Інвестори мають ідеальний самоконтроль
- Їх не плутають когнітивні помилки чи помилки обробки інформації
Теорія поведінкових фінансів
Особливостями поведінкового фінансування є:
- Інвесторів трактують як «нормальних», а не «раціональних»
- Вони фактично мають обмеження у своєму самоконтролі
- На інвесторів впливають власні упередження
- Інвестори роблять когнітивні помилки, які можуть призвести до неправильних рішень
Спостереження у поведінкових фінансах
Протягом багатьох років дослідники зробили кілька цікавих спостережень у цій галузі. Вони детально задокументували кожен і запропонували, що наступне можна використовувати як показники майбутньої поведінки.
1. Страх втрати більше мотивує, ніж нагороди за успішне інвестування
Інвестори вкладають свої гроші в активи, щоб вони могли заробити більше грошей. Однак, як тільки вони інвестують, страх втратити свої гроші, здається, переважає у їхній свідомості.
Інвестори часто тримаються на втрачений актив із гордості. Навіть коли актив продовжує знижуватися у вартості, вони відмовляються визнати, що прийняли погане інвестиційне рішення і чіпляються за нього, сподіваючись, що вони зможуть повернути свої гроші. Зазвичай цього не буває, і вони закінчуються ще більшими втратами.
2. Люди вірять, у що хочуть вірити
Люди, як правило, ігнорують погані новини про інвестиції та аналіз, навіть коли їхні гроші ставлять під загрозу. Божевілля посилюється, коли вони використовують марну та невідповідну інформацію для підтримки рішення, яке хочуть прийняти. Успішні інвестори знають об'єктивно дивитися на речі і утримуються від надмірного оптимізму при прийнятті рішення.
3. Інвестори часто переконані, коли мають невелику кількість інформації
Раціонально, ви можете припустити, що інвестори будуть менш впевнені, коли їм буде менше інформації. На жаль, вони історично легко були впевнені добрими новинами. Коли фондовий ринок працював добре, вони вважали, що можна заробити багато грошей за невелику роботу.
4. Усі долари не обробляються однаково
Більшість людей думають, що долар — це долар, незалежно від того, як ви його крутите. Але згідно з деякими теоріями та спостереженнями, це не так. Люди, як правило, приносять більше грошей на зароблену копійку, ніж на три, які могли б заощадити. Крім того, гроші, отримані через спадщину, часто витрачаються більш ощадливо, ніж гроші, над якими бенефіціар інакше працював би.
Мудрі люди керують своїми грошима однаково незалежно від того, звідки вони походять. Вони також так само важко заощаджують гроші на податках, як і заробляючи їх.
5. Докладні описи впливають на інвесторів більше, ніж нудні (але більш відповідні) факти
На людей часто більше впливає звіт на п'яти сторінках із фантазійною графікою, ніж набір жорстких даних. Кілька фрагментів даних можуть бути більш релевантними та корисними для прийняття рішення, але тривалий та захоплюючий звіт, здається, сильніше впливає на багатьох людей. Це навіть той випадок, коли вони не шукають чогось конкретного або не мають передумов щодо того, що шукають.
6. Рішення важче прийняти, коли у споживачів багато варіантів
Навіть коли вони купують майже однакові товари за аналогічними цінами, споживачі часто паралізуються, коли справа доходить до прийняття рішення. Багато разів вони роблять випадковий вибір, а не оцінюють продукти для прийняття обгрунтованого рішення. Чим більше варіантів вони стикаються, тим важче їм вибирати раціонально.
7. Люди часто використовують довільну або невідповідну метрику для присвоєння значення
Інвестори та споживачі часто придумують випадковий спосіб визначити вартість цінного папера або товару. Ця концепція відома як прив'язка .
Одним із прикладів є те, коли інвестори дивляться на високу та низьку ціну цінного папера протягом року і припускають, що цінні папери завжди будуть торгувати в цьому ціновому діапазоні. Якщо це торгівля на низькій стороні, вони купують її з очікуванням, що вона збільшиться. Звичайно, він може — і це часто — переходить на нову низьку територію, залишаючи інвесторам значні збитки.
Інший приклад — батьки, які зобов'язують витратити встановлену суму — скажімо, 15 % від грудневого доходу — на різдвяні подарунки, внаслідок чого придбати легковажні подарунки, які їхні діти не хочуть. Як би химерно це не звучало, деякі батьки дотримуються таких жорстких і швидких правил.
8. Психічний облік
Психічний облік — це коли люди ділять гроші на різні рахунки з суб'єктивних причин. У них може бути рахунок, щоб заощадити на наступних літніх канікулах, один на різдвяні подарунки та один на навчання в коледжі їхніх дітей. Це може допомогти їм відчути себе більш організованими, але це може призвести до нестабільного фінансового планування та небажання переводити гроші з рахунку з низьким доходом на більш прибутковий.
9. Помилковість азартних гравців
Люди, як правило, переконливі та нелогічні при прогнозуванні випадкових майбутніх подій. Одна з помилок, яку вони роблять — це думка, що минулі події мають будь-який зв'язок з майбутніми подіями.
Наприклад, якщо хтось перевертає монету двічі, і вона щоразу піднімає хвости, вони, ймовірно, мають більше шансів на те, що монета стане головою далі. Вони припускають, що закон середніх розмірів працює, не враховуючи, що монета так само ймовірно, що наступного разу з'явиться головою.
Ось скільки людей переглядають торгові стратегії на основі випадкових рухів цін. Це також пояснює важкий час, коли люди отримують прибуток від торгових стратегій технічного аналізу, а також сумніви багатьох фінансових фахівців щодо самого технічного аналізу. Вони стверджують, що на ринку немає пам'яті і що спроби прогнозувати його, виходячи з попередніх змін цін, є вправністю. Є хороший шанс, що вони праві.
10. Робіть більше уваги на останніх подіях, а не на розгляді всіх подій разом
Люди припускають, що останні та актуальні події йдуть рука об руку. Це правда певною мірою, але в багатьох випадках це обгрунтування не має сенсу. Інвестори часто дивляться на найактуальніший звіт групи аналітиків, які мали доступ до однієї і тієї ж інформації і вважають, що вона правильна. Вони не вважають, що всі аналітики перед ними переглядали одні й ті самі дані за один і той же часовий проміжок, але прийшли до різних результатів. Це майже так, як якщоби раніше події чи дослідження були статистично незначними і не заслуговували на включення до вибірки.
11. Тиск для відповідності переконанням інших
Люди йдуть з потоком і роблять ті самі помилки, що і всі інші навколо. Це пов'язано або з необхідністю прийняття, або неможливістю визнати, що великі групи можуть помилятися.
Це одні з найбільш часто зафіксованих явищ у поведінкових фінансах. Вони спостерігалися протягом періодів десятиліть чи століть. Біхевіористи та фінансові дослідники постійно шукають більш тонкі та доброякісні приклади того, як психологія впливає на фінансові рішення та як ми можемо використовувати цю інформацію на нашу користь.
Традиційно біхевіористичні фінанси досліджують взаємозв'язок фінансових рішень і психології на макрорівні. Вони допомагають зрозуміти чому окремі особи купують або продають фінансові інструменти, ігноруючи результати фундаментального аналізу та ведуть себе ірраціонально в прийнятті фінансово-інвестиційних рішень.
Посилання
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Cya stattya mistit tekst sho ne vidpovidaye enciklopedichnomu stilyu Bud laska dopomozhit udoskonaliti cyu stattyu pogodivshi stil vikladu zi stilistichnimi pravilami Vikipediyi Mozhlivo storinka obgovorennya mistit zauvazhennya shodo potribnih zmin kviten 2020 Povedinkovi finansi angl Behavioral finance ce novij napryam finansovoyi nauki golovne zavdannya yakogo poyasniti specifichni osoblivosti prijnyattya finansovih rishen na osnovi poyednannya teoretichnih osnov psihologiyi a takozh ekonomichnoyi i finansovoyi teoriyi SutnistPonyattya povedinkovih finansiv harakterizuyetsya vchenimi z riznih storin Fundamentom dlya vsih tlumachen ye te sho povedinkovi finansi bezposeredno pov yazani z finansovoyu teoriyeyu ta psihologiyeyu Z odnogo boku povedinkovi finansi vvazhayut progresivnoyu alternativoyu klasichnim i neoklasichnim teoriyam z inshogo akcent u cij nauci doslidniki stavlyat na vivchennya vplivu povedinkovih chinnikiv ta prijnyattya finansovih rishen investoriv ta vplivu prijnyattya finansovih rishen na situaciyu finansovogo rinku Zgidno z M Sevella povedinkovi finansi vchennya yake doslidzhuye vpliv psihologiyi na povedinku finansovih fahivciv i podalshij efekt na rinkah U nash chas takozh duzhe skladnim i superechlivim ye pitannya hronologichnih mezh suchasnih povedinkovih finansiv Povedinkove finansuvannya zazvichaj vklyuchaye p yat osnovnih ponyat Psihichnij oblik Psihichnij oblik stosuyetsya shilnosti lyudej vidilyati groshi na konkretni cili Povedinka stada povedinka stada govorit pro te sho lyudi pragnut nasliduvati finansovu povedinku bilshosti stada Gerding vidomij na fondovomu rinku tomu sho vin viklikaye rizki akciyi ta rozprodazhi Emocijnij rozriv emocijnij rozriv vidnositsya do prijnyattya rishen na osnovi ekstremalnih emocij abo emocijnih napruzhen takih yak trivoga gniv strah abo hvilyuvannya Chasto emociyi ye klyuchovoyu prichinoyu chomu lyudi ne roblyat racionalnogo viboru Priv yazka priv yazka vidnositsya do priv yazki rivnya vitrat do pevnoyi bazi Prikladi mozhut vklyuchati vitrati sho poslidovno bazuyutsya na rivni byudzhetu abo racionalizuvati vitrati na osnovi riznih poslug zadovolennya Samopriznachennya Samopriznachennya vidnositsya do tendenciyi robiti vibir na osnovi vpevnenosti v znannyah zasnovanih na vlasnih silah Samopriznachennya zazvichaj viplivaye iz vnutrishnoyi vpevnenosti pevnoyi miscevosti U mezhah ciyeyi kategoriyi lyudi pragnut ranzhuvati svoyi znannya vishe za inshih Centralne pitannya povedinkovih finansiv ce poyasnennya chomu uchasniki rinku dopuskayutsya sistematichnih pomilok vsuperech pripushennyam racionalnih uchasnikiv rinku Taki pomilki vplivayut na cini ta pributok stvoryuyuchi rinkovu neefektivnist Takozh doslidzhuyetsya yak inshi uchasniki rinku koristuyutsya takoyu rinkovoyu neefektivnistyu Povedinkovi finansi pidkreslyuyut sho taki neefektivnosti yak nedostatnya abo zanadto silna reakciya na informaciyu ye prichinami rinkovih trendiv ta u nadzvichajnih vipadkah viniknennya ekonomichnih bulbashok ta obvaliv rinkiv Taki reakciyi poyasnyuyutsya obmezhenoyu uvagoyu investora nadmirnoyu samovpevnenistyu nadmirnim optimizmom mimikriyeyu stadnij instinkt ta shumovim trejdingom Tehnichni analitiki vvazhayut povedinkovi finansi akademichnim kuzenom povedinkovoyi ekonomiki i teoretichnoyu osnovoyu tehnichnogo analizu Stanovlennya i rol u suchasnomu svitiGolovnim chinnikom vplivu na stanovlennya i podalshij rozvitok povedinkovih finansiv ye nespromozhnist neoklasichnoyi teoriyi poyasniti ryad anomalij yaki vinikayut vnaslidok neracionalnih rishen sub yekta gospodaryuvannya U klasichnu epohu i Adam Smit i Dzheremi Bentam napisali detalni sposterezhennya shodo naslidkiv psihologiyi groshej Bagato doslidnikiv vtratili interes do ideyi vikoristannya psihologiyi u finansah do drugoyi polovini 1900 h rokiv koli bulo bilshe dokaziv na yiyi pidtrimku U 1957 roci amerikanskij psiholog L Festinger sformulyuvav vidomu teoriyu kognitivnogo disonansu sutnist yakoyi polyagaye v tomu sho koli situaciya v realnomu zhitti skladayetsya ne tak yak zaplanuvav individ to vinikaye pevnij disonans tobto lyudina vstupaye v superechnist iz samoyu soboyu pidlashtovuyuchi vsi nayavni rezultati i fakti pid sebe anizh zminyuyuchi vlasnu tochku zoru Poslidovniki prac Festingera amerikanski psihologi D Kaneman ta E Tverski sformulyuvali tak zvanu teoriyu mozhlivostej Prospect Theory Same cya teoriya i stala osnovopolozhnoyu dlya povedinkovih finansiv Na protivagu pershomu pidhodu suchasni naukovci vvazhayut sho yak nauka povedinkovi finansi vinikli v 1985 roci i pov yazani publikaciyeyu De Bondt and Thaler 1985 pro nadreakciyu fondovovgo rinku Najbilsh vagomij vnesok v rozvitok teoriyi povedinkovih finansiv zdijsnili amerikanski doslidniki zokrema doslidzhennyam prijnyattya finansovih rishen v umovah neviznachenosti ta riziku zajmalis D Kaneman ta A Tverski 19 problematici neefektivnosti finansovogo rinku prisvyacheni praci R Talera ta V DeBondta 17 R Shillera Dzh Akerlofa A Shlejfera ta R Vishni 13 Deyaki aspekti povedinkovih finansiv napriklad napryamu finansovoyi nauki stali ob yektom naukovih doslidzhen takih vchenih yak T Kizima 16 G Bekker ta R Novsinger 2 M Pompian 8 P Bernstajn 12 Slid vidznachiti sho u vitchiznyanij naukovij literaturi povedinkovim finansam pridilena nedostatnya uvaga Bihevioristi ta finansovi teoretiki v ostanni roki pochali bilsh povno vivchati cyu temu Voni namagayutsya zrozumiti yak lyudi dumayut prijmayuchi investicijni rishennya i yaki modeli voni mozhut pobuduvati shob vikoristovuvati cyu informaciyu na vlasnu korist Dokument Danielya Kanemana Teoriya perspektiv analiz rishennya pid rizikom mabut ye odnim iz najznachnishih u suchasnosti Ranishi doslidzhennya buli bilsh empirichnimi Voni provodili sposterezhennya za klyuchovimi podiyami ta vimiryuvali vidpovidi yak na individualnomu tak i na grupovomu rivnyah Suchasni teoretiki doklali dodatkovih zusil i pochali robiti nejro karti dlya viyavlennya chastin mozku yaki mozhut vidpovidati za klyuchovi rishennya V suchasnih umovah doslidzhennya danoyi galuzi ye nadzvichajno vazhlivim cherez te sho povedinkovi finansi spromozhni poyasniti irracionalnist povedinki sub yekta gospodaryuvannya pid chas prijnyattya finansovih rishen a takozh dayut mozhlivist ociniti efektivnist rinkiv Cherez zrostayuchu tendenciyu praktichnogo zastosuvannya povedinkovih finansiv zrostaye j aktualnist doslidzhennya teoretichnogo aspektu danogo napryamu finansovoyi nauki Vprodovzh ostannih dvoh stolit naukovci namagayutsya uzagalniti j sistematizuvati usi empirichni napracyuvannya zadlya togo shob viznachiti prichinu poyavi i mozhlivi naslidki rinkovih anomalij a takozh dati adekvatnu ocinku i poyasnennya povedinki individiv Odnak bilshe uvagi sogodni potrebuyut same doslidzhennya teoretichnih aspektiv funkcionuvannya povedinkovih finansiv a same viznachennya sutnosti danogo ponyattya jogo vzayemozv yazkiv z inshimi ekonomichnimi kategoriyami ta harakteristiki osnovnih teorij suchasnih povedinkovih finansiv Zv yazok z inshimi naukamiU nash chas povedinkovi finansi vzayemopov yazani z bagatma inshimi naukami Golovna osoblivist povedinkovih finansiv polyagaye v yih integraciyi z riznimi teoriyami shkolami i napryamami Povedinkovi finansi pov yazani z bagatma suchasnimi naukami takimi yak Finansi Povedinkovi finansi vikoristovuyut identichni metodi ta kategoriyi mayut odnakovij ob yekt ta predmet vivchennya Povedinkova ekonomika Metodi doslidzhennya dosit podibni ale predmet i ob yekt vivchennya ye bilsh konkretizovanim Sociologiya Vikoristannya sociologichnih metodiv doslidzhennya dlya viyavlennya povedinki potencijnogo investora Psihologiya Vikoristannya psihologichnih metodiv doslidzhennya zadlya viyavlennya osobistih yakostej ta harakteristik potencijnogo investora Kulturologiya Rozglyad povedinki potencijnogo investora z tochki zoru jogo mentalitetu ta kulturnoyi nalezhnosti Klasifikaciya i teoriyi povedinkovih finansivKlasifikaciya povedinkovih finansiv za M Millera Amerikanskij ekonomist M Miller vkazuye na te sho doslidzhennya u sferi finansiv podilyayutsya na dva napryami mikronormativnij prisvyachenij individualnomu prijnyattyu rishen i pov yazanij z pidhodom sho vikoristovuyut suchasni biznes shkoli z metoyu navchannya studentiv prijnyattyu efektivnih finansovih rishen i makro normativnij pov yazanij iz doslidzhennyami pritamannimi ekonomichnim departamentam universitetiv golovnoyu metoyu yakih ye vivedennya dinamiki cin aktiviv z povedinki individiv Mikro povedinkovi finansi dokumentuyut povedinkovi pomilki privatnih investoriv ta yih naslidki makro povedinkovi finansi zacikavleni v viznachenni togo yak povedinka ekonomichnih agentiv viznachaye cini aktiviv ta poyasnyuye yih dinamiku Teoriyi vikoristannya povedinkovih finansiv T Vashenka Kandidat ekonomichnih nauk Vashenko T V z tochki zoru praktichnogo vikoristannya povedinkovih finansiv vidilyaye chotiri osnovnih teoriyi 1 Teoriya perspektiv Zagalom dana teoriya maye opisovij harakter ale bazuyetsya na rezultatah soten provedenih doslidzhen V cih eksperimentah uchasnikam proponuvali obrati alternativnij variant v umovah neviznachenosti ta riziku Dani doslidzhennya pokazali sho lyudi pevnoyu miroyu ye neefektivnimi pererobnikami informacijnih potokiv bo prijmayut spontanni rishennya shvidshe za ti yaki zasnovani na oberezhnij logici Osnovni polozhennya povedinkovoyi teoriyi perspektiv i yiyi vidminnist vid klasichnih teorij ochikuvanoyi korisnosti i racionalnih ochikuvan polyagayut v nastupnomu u teoriyi perspektiv korisnist kozhnogo rezultatu zvazhuyetsya vidpovidno do jogo imovirnosti alternativoyu funkciyi korisnosti yaka vikoristovuyetsya v klasichnij teoriyi v teoriyi perspektiv vistupaye funkciya vartosti yaka viznachena ne na pidsumkovomu dobrobuti sub yekta a na velichinah yaki ye v danomu konkretnomu vipadku vigrashnimi i prograshnimi i rozdilyayutsya deyakoyu tochkoyu bajduzhosti Pri comu tochka bajduzhosti v riznih situaciyah mozhe buti riznoyu Osnovoyu dlya danih pripushen ye tri osnovni chinniki sho stosuyutsya povedinki lyudej v umovah neviznachenosti i riziku boyazn vtrat pragnennya do viznachenosti a takozh nelinijnist perevag 2 Teoriya povedinki investoriv Sutnist teoriyi polyagaye v tomu sho investori nedostatno shvidko reaguyut na novi potoki informaciyi yak negativni tak i pozitivni yaki nadayutsya rinkom shodo kompanij emitentiv Amerikanskij ekonomist A Shlejfer poyasniv ce tverdzhennya yake zgodom otrimalo nazvu efekt konservatizmu Vin polyagaye u nedostatnij reakciyi na negativnu informaciyu sho dosit chasto sposterigayetsya v situaciyah koli informaciya ne vidpovidaye uyavlennyam pro kompaniyu emitenta Nekorektna robota z modelyami teoriyi imovirnosti a takozh nevchasna reakciya bezsumnivno sprichinyuyut vtrati Nepravilne vikoristannya na praktici modelej teoriyi jmovirnostej polyagaye v tomu sho gruntuyuchis na seriyi adekvatnoyi informaciyi pro kompaniyi investori peredbachayut zberezhennya pozitivnoyi tendenciyi i v majbutnomu Dane nevipravdane perekonannya znovu vede do pereocinki akcij i znizhennya dohodu yih vlasnikiv 3 Teoriya shumovoyi torgivli Cya teoriya polyagaye v tomu sho na rinku postijno prisutni neperevireni dani chutki yaki nazivayutsya shumovimi trejderami V takih umovah rishennya chastishe prijmayutsya ne na osnovi dostovirnoyi ta adekvatnoyi informaciyi a pid provodom shumu 4 Teoriya vplivu psihologichnih yakostej trejdera na efektivnist provedenih nim operacij Za ciyeyu teoriyeyu potencijnij uchasnik rinku obov yazkovo povinen mati nizku yakostej takih yak vidsutnist bazhannya pidkoriti sobi rinok i pochati jogo kontrolyuvati zdatnist rozpiznati stan stresu ta viroblyati zahisni mehanizmi proti neobdumanih dij zdatnist abstraguvatis vid vlasnih emocij i perezhivan zdatnist vrahovuvati vpliv negativnih ustanovok upodoban i nastroyiv Nayavnist pererahovanih ris porodzhuye tak zvanij trejdernij optimizm umova uspishnoyi diyalnosti na fondovomu rinku Klasifikaciya sub yektivnih faktoriv povedinkovih finansiv Suchasni vcheni Lisicina V P ta Vashenko T V stverdzhuyut sho vsi sub yektivni faktori povedinkovih finansiv varto podiliti na dvi veliki grupi faktori pov yazani z pomilkovim sprijnyattyam dijsnosti abo nepravilnoyu ocinkoyu realnoyi situaciyi vpliv sposobu podachi informaciyi yak znachimoyi tak i ne zovsim na ocinku situaciyi ta formuvannya vidpovidnogo rishennya diya tak zvanogo efektu yakorya emocijni faktori zakladeni v lyudskij prirodi yaki vplivayut na povedinku lyudej efekt konservatizmu efekt viznachenosti vidraza do vtrat efekt kompetentnosti efekt kapkana Same ci chinniki i faktori poyasnyuyut irracionalnu povedinku individiv na finansovomu rinku Praktichne zastosuvannya cih efektiv pospriyalo viokremlennyu povedinkovih finansiv u samostijnij napryam suchasnoyi finansovoyi nauki Ne zvazhayuchi na svij she dosit yunij naukovij vik povedinkovi finansi zdobuvayut vse bilshe i bilshe prihilnikiv v osobah teoretikiv i praktikiv ekonomichnih ta finansovih disciplin Rozuminnya psihologiyi prijnyattya riznomanitnih finansovih rishen ta zdatnist unikati rizikiv mabut polovina uspihu bud yakogo finansovogo proektu Tradicijna finansova teoriya Tradicijni finansi vklyuchayut taki perekonannya I rinok i investori ye absolyutno racionalnimi Investori po spravzhnomu dbayut pro utilitarni harakteristiki Investori mayut idealnij samokontrol Yih ne plutayut kognitivni pomilki chi pomilki obrobki informaciyi Teoriya povedinkovih finansiv Osoblivostyami povedinkovogo finansuvannya ye Investoriv traktuyut yak normalnih a ne racionalnih Voni faktichno mayut obmezhennya u svoyemu samokontroli Na investoriv vplivayut vlasni uperedzhennya Investori roblyat kognitivni pomilki yaki mozhut prizvesti do nepravilnih rishenSposterezhennya u povedinkovih finansahProtyagom bagatoh rokiv doslidniki zrobili kilka cikavih sposterezhen u cij galuzi Voni detalno zadokumentuvali kozhen i zaproponuvali sho nastupne mozhna vikoristovuvati yak pokazniki majbutnoyi povedinki 1 Strah vtrati bilshe motivuye nizh nagorodi za uspishne investuvannya Investori vkladayut svoyi groshi v aktivi shob voni mogli zarobiti bilshe groshej Odnak yak tilki voni investuyut strah vtratiti svoyi groshi zdayetsya perevazhaye u yihnij svidomosti Investori chasto trimayutsya na vtrachenij aktiv iz gordosti Navit koli aktiv prodovzhuye znizhuvatisya u vartosti voni vidmovlyayutsya viznati sho prijnyali pogane investicijne rishennya i chiplyayutsya za nogo spodivayuchis sho voni zmozhut povernuti svoyi groshi Zazvichaj cogo ne buvaye i voni zakinchuyutsya she bilshimi vtratami 2 Lyudi viryat u sho hochut viriti Lyudi yak pravilo ignoruyut pogani novini pro investiciyi ta analiz navit koli yihni groshi stavlyat pid zagrozu Bozhevillya posilyuyetsya koli voni vikoristovuyut marnu ta nevidpovidnu informaciyu dlya pidtrimki rishennya yake hochut prijnyati Uspishni investori znayut ob yektivno divitisya na rechi i utrimuyutsya vid nadmirnogo optimizmu pri prijnyatti rishennya 3 Investori chasto perekonani koli mayut neveliku kilkist informaciyi Racionalno vi mozhete pripustiti sho investori budut mensh vpevneni koli yim bude menshe informaciyi Na zhal voni istorichno legko buli vpevneni dobrimi novinami Koli fondovij rinok pracyuvav dobre voni vvazhali sho mozhna zarobiti bagato groshej za neveliku robotu 4 Usi dolari ne obroblyayutsya odnakovo Bilshist lyudej dumayut sho dolar ce dolar nezalezhno vid togo yak vi jogo krutite Ale zgidno z deyakimi teoriyami ta sposterezhennyami ce ne tak Lyudi yak pravilo prinosyat bilshe groshej na zaroblenu kopijku nizh na tri yaki mogli b zaoshaditi Krim togo groshi otrimani cherez spadshinu chasto vitrachayutsya bilsh oshadlivo nizh groshi nad yakimi beneficiar inakshe pracyuvav bi Mudri lyudi keruyut svoyimi groshima odnakovo nezalezhno vid togo zvidki voni pohodyat Voni takozh tak samo vazhko zaoshadzhuyut groshi na podatkah yak i zaroblyayuchi yih 5 Dokladni opisi vplivayut na investoriv bilshe nizh nudni ale bilsh vidpovidni fakti Na lyudej chasto bilshe vplivaye zvit na p yati storinkah iz fantazijnoyu grafikoyu nizh nabir zhorstkih danih Kilka fragmentiv danih mozhut buti bilsh relevantnimi ta korisnimi dlya prijnyattya rishennya ale trivalij ta zahoplyuyuchij zvit zdayetsya silnishe vplivaye na bagatoh lyudej Ce navit toj vipadok koli voni ne shukayut chogos konkretnogo abo ne mayut peredumov shodo togo sho shukayut 6 Rishennya vazhche prijnyati koli u spozhivachiv bagato variantiv Navit koli voni kupuyut majzhe odnakovi tovari za analogichnimi cinami spozhivachi chasto paralizuyutsya koli sprava dohodit do prijnyattya rishennya Bagato raziv voni roblyat vipadkovij vibir a ne ocinyuyut produkti dlya prijnyattya obgruntovanogo rishennya Chim bilshe variantiv voni stikayutsya tim vazhche yim vibirati racionalno 7 Lyudi chasto vikoristovuyut dovilnu abo nevidpovidnu metriku dlya prisvoyennya znachennya Investori ta spozhivachi chasto pridumuyut vipadkovij sposib viznachiti vartist cinnogo papera abo tovaru Cya koncepciya vidoma yak priv yazka Odnim iz prikladiv ye te koli investori divlyatsya na visoku ta nizku cinu cinnogo papera protyagom roku i pripuskayut sho cinni paperi zavzhdi budut torguvati v comu cinovomu diapazoni Yaksho ce torgivlya na nizkij storoni voni kupuyut yiyi z ochikuvannyam sho vona zbilshitsya Zvichajno vin mozhe i ce chasto perehodit na novu nizku teritoriyu zalishayuchi investoram znachni zbitki Inshij priklad batki yaki zobov yazuyut vitratiti vstanovlenu sumu skazhimo 15 vid grudnevogo dohodu na rizdvyani podarunki vnaslidok chogo pridbati legkovazhni podarunki yaki yihni diti ne hochut Yak bi himerno ce ne zvuchalo deyaki batki dotrimuyutsya takih zhorstkih i shvidkih pravil 8 Psihichnij oblik Psihichnij oblik ce koli lyudi dilyat groshi na rizni rahunki z sub yektivnih prichin U nih mozhe buti rahunok shob zaoshaditi na nastupnih litnih kanikulah odin na rizdvyani podarunki ta odin na navchannya v koledzhi yihnih ditej Ce mozhe dopomogti yim vidchuti sebe bilsh organizovanimi ale ce mozhe prizvesti do nestabilnogo finansovogo planuvannya ta nebazhannya perevoditi groshi z rahunku z nizkim dohodom na bilsh pributkovij 9 Pomilkovist azartnih gravciv Lyudi yak pravilo perekonlivi ta nelogichni pri prognozuvanni vipadkovih majbutnih podij Odna z pomilok yaku voni roblyat ce dumka sho minuli podiyi mayut bud yakij zv yazok z majbutnimi podiyami Napriklad yaksho htos perevertaye monetu dvichi i vona shorazu pidnimaye hvosti voni jmovirno mayut bilshe shansiv na te sho moneta stane golovoyu dali Voni pripuskayut sho zakon serednih rozmiriv pracyuye ne vrahovuyuchi sho moneta tak samo jmovirno sho nastupnogo razu z yavitsya golovoyu Os skilki lyudej pereglyadayut torgovi strategiyi na osnovi vipadkovih ruhiv cin Ce takozh poyasnyuye vazhkij chas koli lyudi otrimuyut pributok vid torgovih strategij tehnichnogo analizu a takozh sumnivi bagatoh finansovih fahivciv shodo samogo tehnichnogo analizu Voni stverdzhuyut sho na rinku nemaye pam yati i sho sprobi prognozuvati jogo vihodyachi z poperednih zmin cin ye vpravnistyu Ye horoshij shans sho voni pravi 10 Robit bilshe uvagi na ostannih podiyah a ne na rozglyadi vsih podij razom Lyudi pripuskayut sho ostanni ta aktualni podiyi jdut ruka ob ruku Ce pravda pevnoyu miroyu ale v bagatoh vipadkah ce obgruntuvannya ne maye sensu Investori chasto divlyatsya na najaktualnishij zvit grupi analitikiv yaki mali dostup do odniyeyi i tiyeyi zh informaciyi i vvazhayut sho vona pravilna Voni ne vvazhayut sho vsi analitiki pered nimi pereglyadali odni j ti sami dani za odin i toj zhe chasovij promizhok ale prijshli do riznih rezultativ Ce majzhe tak yak yakshobi ranishe podiyi chi doslidzhennya buli statistichno neznachnimi i ne zaslugovuvali na vklyuchennya do vibirki 11 Tisk dlya vidpovidnosti perekonannyam inshih Lyudi jdut z potokom i roblyat ti sami pomilki sho i vsi inshi navkolo Ce pov yazano abo z neobhidnistyu prijnyattya abo nemozhlivistyu viznati sho veliki grupi mozhut pomilyatisya Ce odni z najbilsh chasto zafiksovanih yavish u povedinkovih finansah Voni sposterigalisya protyagom periodiv desyatilit chi stolit Bihevioristi ta finansovi doslidniki postijno shukayut bilsh tonki ta dobroyakisni prikladi togo yak psihologiya vplivaye na finansovi rishennya ta yak mi mozhemo vikoristovuvati cyu informaciyu na nashu korist Tradicijno bihevioristichni finansi doslidzhuyut vzayemozv yazok finansovih rishen i psihologiyi na makrorivni Voni dopomagayut zrozumiti chomu okremi osobi kupuyut abo prodayut finansovi instrumenti ignoruyuchi rezultati fundamentalnogo analizu ta vedut sebe irracionalno v prijnyatti finansovo investicijnih rishen PosilannyaWhat is Behavioral Finance https www investopedia com terms b behavioralfinance asp https www behavioralfinance com http www vestnik econom mgu od ua journal 2017 23 1 2017 5 pdf https core ac uk download pdf 78513016 pdf