Ця стаття містить правописні, лексичні, граматичні, стилістичні або інші мовні помилки, які треба виправити. (травень 2017) |
На території Дніпропетровської області вапняки зустрічаються серед кам'яновугільних і неогенових відкладів.
Загальний опис
Вапняки як цементна сировина
Кристалічні вапняки кам'яновугільного віку світло-сірі, місцями сірувато-зелені, тверді, середньозернисті, доломітизовані, вскриті окремими свердловинами в Павлоградському районі на глибинах 50-200 м. В зв'язку з глибоким заляганням вапняки не експлуатуються, запаси їх не підраховані.
Неогенові вапняки широко розповсюджені в межах Причорноморської западини і південної окраїни Українського щита, який межує з Причорноморською впадиною (Апостолівський, Миколаївський, Широківський і Софіївський райони). Серед неогенових вапняків найбільш поширені середньосарматські, приурочені вони до долин річок Інгулець, Кам'янка, Базавлук, Томаківка, які протікають у південних районах області. Понтичні вапняки в більшості розмиті і збережені лише в долині р. Інгулець.
Середньосарматські вапняки сарматського ярусу мають пластове залягання з видержаною потужністю на значній площі, рідше, в місцях максимальної дії постсарматської денудації, зустрічається лінзоподібне залягання, виповняючи окремі пониження в кристалічному ложі. Покрівля карбонатної товщі, в результаті цих же денудаційних процесів, нерівна.
Середньосарматські відклади залягають із стратиграфічною незгідністю безпосередньо на корі вивітрювання кристалічних порід, а в місцях відсутності її на породах кристалічного фундаменту. В підошві відкладів середнього сармату залягають пластоподібні сірі і зелені, щільні, сланцюваті глини, потужністю до 5 м і лінзоподібні піски кварцові, світло-сірі, середньо- і дрібнозернисті.
Стратиграфічне вище залягає товща білих і світло-сірих з жовтуватим відтінком вапняків, які представлені оолітовими, ооліто-детритусовими, ракушниковими і мергелистими відмінностями. Контакт нижньолежащими породами ризький, чіткий. Відслонюються сарматські вапняки на схилах річних долин, в балках і ярах. Потужність їх від 0,5—2,0 м, у схилових частинах рельєфу до 15—20 м на водорозділі.
Вапняки на всю потужність свого залягання особливо у верхній частині в значній мірі зруйновані і видозмінені вторинними процесами до рихло-уламкуватих і глиноподібних порід, в яких нерівномірно розміщені уламки і брили щільного вапняку. Типові для вапняків карстові порожнини і пустоти «залічені» вапняково-глинистим матеріалом, що зумовлює в товщі вапняків мінливість хімічного складу і фізико-механічних властивостей. Перекриваються середньосарматські відклади пліоценовими глинами і вапняками понтичного ярусу і глинами червоно-бурими. Відклади понтичного ярусу поширені лише в долині р. Інгулець, в решті частини поширення середнього сармату вони розмиті, як було вказано вище.
Глини залягають безпосередньо на середньосарматських відкладах у вигляді лінз потужністю 2,6 м. Глини сірого, жовтого, зеленого кольору, більшість мергелисті (MgO до 6,8 %), з уламками вапняку. Безпосередньо на глинах, а саме в місцях їх розмиву на середньосарматських вапняках залягають понтичні вапняки від вохристого до жовто-бурого, потужністю 2-8 м, в середньому 5,0 м.
Вапняки заключають в собі малопотужні (5-7 см) невитримані за потужністю й за площею прошарки сірих і зелених обохрених глин. Червоно-бурі глини залягають безпосередньо на вапняках понтичного ярусу, а саме в місцях їх розмиву — на вапняках сарматського ярусу. Максимально вони поширені в межах сучасних водорозділів. Глини червоно-бурого, жовто-бурого кольору, щільні, в'язкі, в ґрунті містять уламки вапняку, рідше конкреції гіпсу, вапнякові стяжіння. По гранулометричному складу в глинах переважає пилувата і глиниста фракції з розміром зерен 0,01-0,005 мм (96-98 %), число пластичності 26 %. За хімічним складом відповідають вимогам промисловості до глинистої добавки в сировинній шихті для виробництва портландцементу. Потужність глин 2-12 м, в середньому 6 м.
Четвертинні відклади покривають суцільним чохлом, більш стародавні відклади і представлені червоно-бурими, жовтувато-бурими, жовтувато-сірими і бурими щільними суглинками і палево-жовтими лесовидними суглинками і ґрунтово-рослинною верствою. Рельєф покрівлі, без урахування ґрунтово-рослинної верстви, збігається з денною поверхнею.
Суглинки по гранулометричному складу майже не відрізняються від червоно-бурих глин, зате володіють більш низьким числом пластичності. Середня потужність четвертинних відкладів 5-9 м.
Балансом запасів в області враховане одне Жовтокам'янське родовище цементних вапняків і глин. В 1961 р. трестом «Дніпрогеологія» розвідані дільниці Ливиновська і Жовта, в результаті ДКЗ СРСР затверджені запаси вапняку по категоріях А+В+С1 в кількості 19 250 тис. т по категорії С2 — 4 910 тис. т. В 1972 р. по результатам дорозвідки експедицією «Укргеостром» МПРМ УРСР затверджені ДКЗ СРСР запаси вапняків по категоріях А+В+С1 в кількості 53 445 тис. т, глини по категоріях А+В+С1 в кількості 25 217 тис. т, по категорії С2 — 12 921 тис. т.
На 01.01.1998 р. на балансі УТДФ по Жовтокам'янському-1 родовищу запаси вапняків складають по категоріях А+В+С1 50 457 тис. т, С2— 25 070 тис. т.
З метою створення сировинної бази для цементного виробництва в області трестом «Укрпівденгеологія» з 1975 р. проводились пошуки цементної сировини в районі Жовтокам'янського і Мар'їнського родовищ. В результаті пошуків оцінені як цементна сировина і підраховані запаси вапняків і глин по категорії С2. Родовища Златоустовське I, Златоустовське II, Ново-Олексіївське I, Софіївське IV, Мар'їнське II і Мар'їнське I.
Вапняк для випалювання на вапно
При виробництві будівельного вапна, необхідного для приготування будівельних розчинів і бетонів, а також такого, що використовується при виготовленні силікатної цегли і блоків, застосовуються вапняки, доломіти, крейда і мергелисті різновидності цих порід.
Будівельне вапно в залежності від умов затвердіння підрозділяється на повітряне, яке забезпечує затвердіння будівельних розчинів і бетонів і зберігання міцності в повітряно-сухих умовах і гідравлічне, яке забезпечує затвердіння будівельних розчинів і бетонів і зберігання ними міцності як на повітрі, так і в воді.
Повітряне негашене вапно в залежності від складу в ньому окислів кальцію і магнію підрозділяють на кальцієве, магнезіальне і доломітове, а також на негашене і гідратне (гашене), яке утримують гашенням кальцієвого, магнієвого і доломітового вапна.
Гідравлічне вапно підрозділяється на слабо гідравлічне і сильно гідравлічне.
По фракційному складу підрозділяють грудкове і порошкоподібне вапно.
Будівельне негашене вапно підрозділяється на скорогашене (не більше 8 хвилин), середньогашене (не більше 25 хвилин) і повільногашене (більше 25 хвилин).
На території Дніпропетровської області, в південній її частині широко поширені неогенові вапняки, які застосовуються в виробництві будівельного вапна. Приурочені вапняки до причорноморської впадини й Українського щита в південній її частині.
Найбільш поширені середньосарматські вапняки по долинах рік Інгулець, Кам'янка, Базавлук, Томаківка та ін. Понтичні вапняки залягають із стратиграфічною незгідністю на корі вивітрювання кристалічних порід, а в місцях розливу її на породах фундаменту.
Вище залягають четвертинні відклади, які представлені червоно-бурими, жовто-бурими і бурими суглинками, палево-жовтими лесовидними суглинками і ґрунтово-рослинною верствою.
Балансом в області враховано три родовища вапняків: Шолохівке I, Шолохівське II в Миколаївському районі, Миколо-Козельске — в Широківському районі.
Крім запасів вапняків, які рахуються на балансі в кількості 26 641 тис. т, розвідані запаси по категорії С2 в кількості 59 254 тис. т, які змогли би повністю задовольняти потреби області в карбонатній сировині для виробництва вапна.
Див. також
Примітки
Джерела
- Паламарчук М. М., Горленко І. О., Яснюк Т. Є. Географія мінеральних ресурсів Української РСР. — К.: Рад. школа, 1985. — 135 с.
- Астахов А. С. Экономическая оценка запасов полезных ископаемых. — М.: Недра, 1981. (рос.)
- Вигдергауз Л. И. и др. Строительные материалы Украины, Днепропетровская область. (Минерально-сырьевая база). — К.: Изд-во «Будівельник», 1964.(рос.)
- Григорович М. Б., Немировская М. Г. Минеральное сырье для промышленности строительных материалов и его оценка при геологоразведочных работах. — М.: Изд-во «Недра», 1974.(рос.)
- Сахно С. С., Душенко И. С., Сахно Г. Д. Минерально-сырьевая база строительных материалов Украины. Днепропетровская область. — К.: Изд-во треста «Киевгеология», 1974.(рос.)
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Cya stattya mistit pravopisni leksichni gramatichni stilistichni abo inshi movni pomilki yaki treba vipraviti Vi mozhete dopomogti vdoskonaliti cyu stattyu pogodivshi yiyi iz chinnimi movnimi standartami traven 2017 Na teritoriyi Dnipropetrovskoyi oblasti vapnyaki zustrichayutsya sered kam yanovugilnih i neogenovih vidkladiv Zagalnij opisVapnyaki yak cementna sirovina Kristalichni vapnyaki kam yanovugilnogo viku svitlo siri miscyami siruvato zeleni tverdi serednozernisti dolomitizovani vskriti okremimi sverdlovinami v Pavlogradskomu rajoni na glibinah 50 200 m V zv yazku z glibokim zalyagannyam vapnyaki ne ekspluatuyutsya zapasi yih ne pidrahovani Neogenovi vapnyaki shiroko rozpovsyudzheni v mezhah Prichornomorskoyi zapadini i pivdennoyi okrayini Ukrayinskogo shita yakij mezhuye z Prichornomorskoyu vpadinoyu Apostolivskij Mikolayivskij Shirokivskij i Sofiyivskij rajoni Sered neogenovih vapnyakiv najbilsh poshireni serednosarmatski priurocheni voni do dolin richok Ingulec Kam yanka Bazavluk Tomakivka yaki protikayut u pivdennih rajonah oblasti Pontichni vapnyaki v bilshosti rozmiti i zberezheni lishe v dolini r Ingulec Serednosarmatski vapnyaki sarmatskogo yarusu mayut plastove zalyagannya z viderzhanoyu potuzhnistyu na znachnij ploshi ridshe v miscyah maksimalnoyi diyi postsarmatskoyi denudaciyi zustrichayetsya linzopodibne zalyagannya vipovnyayuchi okremi ponizhennya v kristalichnomu lozhi Pokrivlya karbonatnoyi tovshi v rezultati cih zhe denudacijnih procesiv nerivna Serednosarmatski vidkladi zalyagayut iz stratigrafichnoyu nezgidnistyu bezposeredno na kori vivitryuvannya kristalichnih porid a v miscyah vidsutnosti yiyi na porodah kristalichnogo fundamentu V pidoshvi vidkladiv serednogo sarmatu zalyagayut plastopodibni siri i zeleni shilni slancyuvati glini potuzhnistyu do 5 m i linzopodibni piski kvarcovi svitlo siri seredno i dribnozernisti Stratigrafichne vishe zalyagaye tovsha bilih i svitlo sirih z zhovtuvatim vidtinkom vapnyakiv yaki predstavleni oolitovimi oolito detritusovimi rakushnikovimi i mergelistimi vidminnostyami Kontakt nizhnolezhashimi porodami rizkij chitkij Vidslonyuyutsya sarmatski vapnyaki na shilah richnih dolin v balkah i yarah Potuzhnist yih vid 0 5 2 0 m u shilovih chastinah relyefu do 15 20 m na vodorozdili Vapnyaki na vsyu potuzhnist svogo zalyagannya osoblivo u verhnij chastini v znachnij miri zrujnovani i vidozmineni vtorinnimi procesami do rihlo ulamkuvatih i glinopodibnih porid v yakih nerivnomirno rozmisheni ulamki i brili shilnogo vapnyaku Tipovi dlya vapnyakiv karstovi porozhnini i pustoti zalicheni vapnyakovo glinistim materialom sho zumovlyuye v tovshi vapnyakiv minlivist himichnogo skladu i fiziko mehanichnih vlastivostej Perekrivayutsya serednosarmatski vidkladi pliocenovimi glinami i vapnyakami pontichnogo yarusu i glinami chervono burimi Vidkladi pontichnogo yarusu poshireni lishe v dolini r Ingulec v reshti chastini poshirennya serednogo sarmatu voni rozmiti yak bulo vkazano vishe Glini zalyagayut bezposeredno na serednosarmatskih vidkladah u viglyadi linz potuzhnistyu 2 6 m Glini sirogo zhovtogo zelenogo koloru bilshist mergelisti MgO do 6 8 z ulamkami vapnyaku Bezposeredno na glinah a same v miscyah yih rozmivu na serednosarmatskih vapnyakah zalyagayut pontichni vapnyaki vid vohristogo do zhovto burogo potuzhnistyu 2 8 m v serednomu 5 0 m Vapnyaki zaklyuchayut v sobi malopotuzhni 5 7 sm nevitrimani za potuzhnistyu j za plosheyu prosharki sirih i zelenih obohrenih glin Chervono buri glini zalyagayut bezposeredno na vapnyakah pontichnogo yarusu a same v miscyah yih rozmivu na vapnyakah sarmatskogo yarusu Maksimalno voni poshireni v mezhah suchasnih vodorozdiliv Glini chervono burogo zhovto burogo koloru shilni v yazki v grunti mistyat ulamki vapnyaku ridshe konkreciyi gipsu vapnyakovi styazhinnya Po granulometrichnomu skladu v glinah perevazhaye piluvata i glinista frakciyi z rozmirom zeren 0 01 0 005 mm 96 98 chislo plastichnosti 26 Za himichnim skladom vidpovidayut vimogam promislovosti do glinistoyi dobavki v sirovinnij shihti dlya virobnictva portlandcementu Potuzhnist glin 2 12 m v serednomu 6 m Chetvertinni vidkladi pokrivayut sucilnim chohlom bilsh starodavni vidkladi i predstavleni chervono burimi zhovtuvato burimi zhovtuvato sirimi i burimi shilnimi suglinkami i palevo zhovtimi lesovidnimi suglinkami i gruntovo roslinnoyu verstvoyu Relyef pokrivli bez urahuvannya gruntovo roslinnoyi verstvi zbigayetsya z dennoyu poverhneyu Suglinki po granulometrichnomu skladu majzhe ne vidriznyayutsya vid chervono burih glin zate volodiyut bilsh nizkim chislom plastichnosti Serednya potuzhnist chetvertinnih vidkladiv 5 9 m Balansom zapasiv v oblasti vrahovane odne Zhovtokam yanske rodovishe cementnih vapnyakiv i glin V 1961 r trestom Dniprogeologiya rozvidani dilnici Livinovska i Zhovta v rezultati DKZ SRSR zatverdzheni zapasi vapnyaku po kategoriyah A V S1 v kilkosti 19 250 tis t po kategoriyi S2 4 910 tis t V 1972 r po rezultatam dorozvidki ekspediciyeyu Ukrgeostrom MPRM URSR zatverdzheni DKZ SRSR zapasi vapnyakiv po kategoriyah A V S1 v kilkosti 53 445 tis t glini po kategoriyah A V S1 v kilkosti 25 217 tis t po kategoriyi S2 12 921 tis t Na 01 01 1998 r na balansi UTDF po Zhovtokam yanskomu 1 rodovishu zapasi vapnyakiv skladayut po kategoriyah A V S1 50 457 tis t S2 25 070 tis t Z metoyu stvorennya sirovinnoyi bazi dlya cementnogo virobnictva v oblasti trestom Ukrpivdengeologiya z 1975 r provodilis poshuki cementnoyi sirovini v rajoni Zhovtokam yanskogo i Mar yinskogo rodovish V rezultati poshukiv ocineni yak cementna sirovina i pidrahovani zapasi vapnyakiv i glin po kategoriyi S2 Rodovisha Zlatoustovske I Zlatoustovske II Novo Oleksiyivske I Sofiyivske IV Mar yinske II i Mar yinske I Vapnyak dlya vipalyuvannya na vapno Pri virobnictvi budivelnogo vapna neobhidnogo dlya prigotuvannya budivelnih rozchiniv i betoniv a takozh takogo sho vikoristovuyetsya pri vigotovlenni silikatnoyi cegli i blokiv zastosovuyutsya vapnyaki dolomiti krejda i mergelisti riznovidnosti cih porid Budivelne vapno v zalezhnosti vid umov zatverdinnya pidrozdilyayetsya na povitryane yake zabezpechuye zatverdinnya budivelnih rozchiniv i betoniv i zberigannya micnosti v povitryano suhih umovah i gidravlichne yake zabezpechuye zatverdinnya budivelnih rozchiniv i betoniv i zberigannya nimi micnosti yak na povitri tak i v vodi Povitryane negashene vapno v zalezhnosti vid skladu v nomu okisliv kalciyu i magniyu pidrozdilyayut na kalciyeve magnezialne i dolomitove a takozh na negashene i gidratne gashene yake utrimuyut gashennyam kalciyevogo magniyevogo i dolomitovogo vapna Gidravlichne vapno pidrozdilyayetsya na slabo gidravlichne i silno gidravlichne Po frakcijnomu skladu pidrozdilyayut grudkove i poroshkopodibne vapno Budivelne negashene vapno pidrozdilyayetsya na skorogashene ne bilshe 8 hvilin serednogashene ne bilshe 25 hvilin i povilnogashene bilshe 25 hvilin Na teritoriyi Dnipropetrovskoyi oblasti v pivdennij yiyi chastini shiroko poshireni neogenovi vapnyaki yaki zastosovuyutsya v virobnictvi budivelnogo vapna Priurocheni vapnyaki do prichornomorskoyi vpadini j Ukrayinskogo shita v pivdennij yiyi chastini Najbilsh poshireni serednosarmatski vapnyaki po dolinah rik Ingulec Kam yanka Bazavluk Tomakivka ta in Pontichni vapnyaki zalyagayut iz stratigrafichnoyu nezgidnistyu na kori vivitryuvannya kristalichnih porid a v miscyah rozlivu yiyi na porodah fundamentu Vishe zalyagayut chetvertinni vidkladi yaki predstavleni chervono burimi zhovto burimi i burimi suglinkami palevo zhovtimi lesovidnimi suglinkami i gruntovo roslinnoyu verstvoyu Balansom v oblasti vrahovano tri rodovisha vapnyakiv Sholohivke I Sholohivske II v Mikolayivskomu rajoni Mikolo Kozelske v Shirokivskomu rajoni Krim zapasiv vapnyakiv yaki rahuyutsya na balansi v kilkosti 26 641 tis t rozvidani zapasi po kategoriyi S2 v kilkosti 59 254 tis t yaki zmogli bi povnistyu zadovolnyati potrebi oblasti v karbonatnij sirovini dlya virobnictva vapna Div takozhKorisni kopalini Dnipropetrovskoyi oblastiPrimitkiDzherelaPalamarchuk M M Gorlenko I O Yasnyuk T Ye Geografiya mineralnih resursiv Ukrayinskoyi RSR K Rad shkola 1985 135 s Astahov A S Ekonomicheskaya ocenka zapasov poleznyh iskopaemyh M Nedra 1981 ros Vigdergauz L I i dr Stroitelnye materialy Ukrainy Dnepropetrovskaya oblast Mineralno syrevaya baza K Izd vo Budivelnik 1964 ros Grigorovich M B Nemirovskaya M G Mineralnoe syre dlya promyshlennosti stroitelnyh materialov i ego ocenka pri geologorazvedochnyh rabotah M Izd vo Nedra 1974 ros Sahno S S Dushenko I S Sahno G D Mineralno syrevaya baza stroitelnyh materialov Ukrainy Dnepropetrovskaya oblast K Izd vo tresta Kievgeologiya 1974 ros