Протолче, Протолча — місто на півдні острова Хортиця. Було одним з головних міст перед відправленням до Царгорода і місцем збору руських дружин перед походами на степовиків.
Загальний опис
Назва походить від «протолча, протолочча» — стиснута течія річки, перекати, пороги; вузьке місце між крутих берегів; або від «протолочити», тобто прокласти стежинку.
Із західної сторони острова Хортиці плавні у північному напрямку поступово звужуються, досягаючи підвищеного берега
Олександр Всеволодович Бодянський, учень Дмитра Яворницького вперше знайшов Протолчу. 1976 року почалися археологічні дослідження.
Протолча постійно існувала щонайменше з кінця 10 сторіччя до кінця 14 сторіччя, хоча називається також початок 5 сторіччя, за часів просування грецьких колоній поселення. До 1243 року місто було руським (українським). Після 1243 року місто входило до Золотої Орди з населенням — бродники. Зникнення Протолчі відносять до початку 15 сторіччя, саме до переходу земель до Великого Литовського князівства з Золотої Орди.
Поселення мало декілька гектарів площі. Протолча мала фортецю[]. У місті був перший в Україні християнський собор 9 сторіччя, на місці якого згодом було влаштоване паганське капіще. Населення Протолчі було великою мірою слов'янське, у більшості християнське. На ранньому етапі у ньому жило багато греків[]. У місті оброблялися метали і були інші ремесла. Тутешній народ мав назву бродники, тому що обслуговував броди. Юрій Вілінов називає Протолчу столицею бродників.
Тут був Протолчий брід, що вів з правого берега через Старий Дніпро на південну, плавневу частину Хортиці і далі через череду озер і Новий Дніпро на лівий берег. Дніпровий брід існував до 1956 року. коли він був залитий водами Каховського водосховища.
Літописи
Вперше згадане о 1103 року у зв'язку з походом Святополку проти половців. Взимку 1190 року Ростислав Рюрикович пішов проти половців «…поїхали вони бистро у напад до Протолчего і тут зайняли багато стад половецьких на лузі на дніпровськім. А за Дніпром неможно було їм їхати, а то Дніпро було у кризі…». В останній раз Протолча згадується у зв'язку з битвою на річці Калка у 1223 році, коли руси і половці були переможені монголами.
Див. також
Посилання
Література
- Шевченко Т. К. Звіт про роботу Хортицької археологічної експедиції 1976 р. // НА ІА HAH України. — 1976/137, ф.е. 8268-8270
- Казачек Н. Л. Некоторые аспекты формирования комплексов археологических памятников на о. Хортица // Вестник краеведа. — Запорожье, 1990. — № 1. — С. 16
- Кобалія Д. Р.
- Фоменко В. Г. Где был древний Протолчий брод? // Известия Всесоюзного географического общества. — 1963. — Т. 95, вып. 6. — С. 547—550.
- Сокульський А. Л. Археологія Протолче, його просторово-планіграфічна характеристика // Сокульський А. Л. Козацька Хортиця. Історико-культурне значення в процесі виникнення і становлення запорозького козацтва: монографія. — Запоріжжя: [КПУ], 2008. — С. 197—220.
- Вілінов Ю. А. Літописне Протовче // Вілінов Ю. А. Хортиця — острів у філіграні епох і шляхів. — Запоріжжя: Полиграф, 2005. — С. 106—116.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Protolche Protolcha misto na pivdni ostrova Horticya Bulo odnim z golovnih mist pered vidpravlennyam do Cargoroda i miscem zboru ruskih druzhin pered pohodami na stepovikiv Zagalnij opisNazva pohodit vid protolcha protolochcha stisnuta techiya richki perekati porogi vuzke misce mizh krutih beregiv abo vid protolochiti tobto proklasti stezhinku Iz zahidnoyi storoni ostrova Hortici plavni u pivnichnomu napryamku postupovo zvuzhuyutsya dosyagayuchi pidvishenogo berega Oleksandr Vsevolodovich Bodyanskij uchen Dmitra Yavornickogo vpershe znajshov Protolchu 1976 roku pochalisya arheologichni doslidzhennya Protolcha postijno isnuvala shonajmenshe z kincya 10 storichchya do kincya 14 storichchya hocha nazivayetsya takozh pochatok 5 storichchya za chasiv prosuvannya greckih kolonij poselennya Do 1243 roku misto bulo ruskim ukrayinskim Pislya 1243 roku misto vhodilo do Zolotoyi Ordi z naselennyam brodniki Zniknennya Protolchi vidnosyat do pochatku 15 storichchya same do perehodu zemel do Velikogo Litovskogo knyazivstva z Zolotoyi Ordi Poselennya malo dekilka gektariv ploshi Protolcha mala fortecyu dzherelo U misti buv pershij v Ukrayini hristiyanskij sobor 9 storichchya na misci yakogo zgodom bulo vlashtovane paganske kapishe Naselennya Protolchi bulo velikoyu miroyu slov yanske u bilshosti hristiyanske Na rannomu etapi u nomu zhilo bagato grekiv dzherelo U misti obroblyalisya metali i buli inshi remesla Tuteshnij narod mav nazvu brodniki tomu sho obslugovuvav brodi Yurij Vilinov nazivaye Protolchu stoliceyu brodnikiv Tut buv Protolchij brid sho viv z pravogo berega cherez Starij Dnipro na pivdennu plavnevu chastinu Hortici i dali cherez cheredu ozer i Novij Dnipro na livij bereg Dniprovij brid isnuvav do 1956 roku koli vin buv zalitij vodami Kahovskogo vodoshovisha LitopisiVpershe zgadane o 1103 roku u zv yazku z pohodom Svyatopolku proti polovciv Vzimku 1190 roku Rostislav Ryurikovich pishov proti polovciv poyihali voni bistro u napad do Protolchego i tut zajnyali bagato stad poloveckih na luzi na dniprovskim A za Dniprom nemozhno bulo yim yihati a to Dnipro bulo u krizi V ostannij raz Protolcha zgaduyetsya u zv yazku z bitvoyu na richci Kalka u 1223 roci koli rusi i polovci buli peremozheni mongolami Div takozhIstoriya ZaporizhzhyaPosilannyaLiteraturaShevchenko T K Zvit pro robotu Hortickoyi arheologichnoyi ekspediciyi 1976 r NA IA HAH Ukrayini 1976 137 f e 8268 8270 Kazachek N L Nekotorye aspekty formirovaniya kompleksov arheologicheskih pamyatnikov na o Hortica Vestnik kraeveda Zaporozhe 1990 1 S 16 Kobaliya D R Fomenko V G Gde byl drevnij Protolchij brod Izvestiya Vsesoyuznogo geograficheskogo obshestva 1963 T 95 vyp 6 S 547 550 Sokulskij A L Arheologiya Protolche jogo prostorovo planigrafichna harakteristika Sokulskij A L Kozacka Horticya Istoriko kulturne znachennya v procesi viniknennya i stanovlennya zaporozkogo kozactva monografiya Zaporizhzhya KPU 2008 S 197 220 Vilinov Yu A Litopisne Protovche Vilinov Yu A Horticya ostriv u filigrani epoh i shlyahiv Zaporizhzhya Poligraf 2005 S 106 116