Полтавкинська культура — археологічна культура розвинутої (середньої) бронзової доби. Займала велику територію степового і лісостепового Надволжя, Передуралля й частину Західного Казахстану.
Полтавкинська культура | |
Попередник | Ямна культура |
---|---|
Наступник | Зрубна культурно-історична спільність |
Час/дата початку | |
Час/дата закінчення | |
Полтавкинська культура у Вікісховищі |
Датується (2900) 2700—2100 роками до н. е..
Полтавкинська культура відома переважно за курганними могилами. Поселення виявлені тільки у північному Надкаспії та у Нижньому Надволжі.
Дослідження
Виділена у 1920-ті роки саратовським археологом П. Д. Рау.
Полтавкинська культура названа за пам'яткою у заволзькому селі Стара Полтавка Старополтавського району на півночі Саратівської області.
Культура досліджувалася петербурзьким археологом Ермітажу Н. Д. Качаловою, І. Б. Васильєвим та П. Ф. Кузнецовим біля Самари, В. Я. Кияшко у Наддонні.
Поширення
У Північному Надкаспії, Нижньму й Середньому Надволжі до Самарської Луки, від кордонів Казахстану та долиною річки Самари на сході до частини Нижнього Наддоння на заході.
Вироби
Відмінність полтавкинської культури від ямної є у змінах у гончарних виробах і збільшення кількості металевих речей. Горщики стають плоскодонними.
Господарство
Основне заняття полтавкинців — кочове скотарство.
За час існування полтавкинської культури відбувається помітне зростання чисельності населення, розширюється виробництво мідних знарядь праці й зброї, засноване на розробці мідистих піщаників Середнього Поволжя.
Удосконалення возів з дерев'яними колесами, запряжених биками, дозволило полтавкинцям проникати у віддалені райони Південної Європи.
Поховання
Ямні поховання тривають й за полтавкинської доби, але з меншим використанням охри.
Полтавкинці ховали померлих в поодиноких могилах під великими насипними курганами в ямах глибиною понад 2 м. У похованнях простежується яскраво виражений культ вогню. Померлим клали мідні ножі, шила, списи, грушоподібні намиста, срібні та мідні прикраси у вигляді спіралей, глиняний посуд яйцеподібної форми, орнаментований гребінчастим штампом та дерев'яний посуд.
Походження
Разом зі західною сусідкою катакомбної культурою вона є спадкоємицею ямної культури. Проте полтавкинська культура є повною наслідницею ямної культури на відміну від своєї західної сучасниці катакомбної культури, що наслідує ямну тільки частково. Ймовірно, у генезі полтавкинської культури також взяло участь місцеве енеолітичне населення.
Є припущення впливу майкопської культури на південні терена полтавкинської культури.
Деякі дослідники розглядають полтавкинську культуру як ранній прояв зрубної культури.
На базі цієї культури сформувалися племена зрубної культури. Вона також стала основою для пізнішої .
Генетика
Аналіз ДНК у представників полтавкинської культури, що жили 4900-4400 років тому, були виявлені:
- Y-хромосомні гаплогрупи
- (за старою номенклатурою R1b1a2a2, або за новою номенклатурою, — R1b-ht35 чи R-Z2103)) (2 зразки),
- (R1a1a1b2a або R-Z94) (1 зразок)
- мітохондріальні гаплогрупи
- ,
- ,
- .
(R-Z2103) є східною лінією домінуючого у Західній Європі генного типу. Він відділився 3800 років до н. е. й за сучасності найпоширеніший серед вірмен, анатолійців, південних греків, албанців, лурів, румунів та мордви.
(R-Z94) є частиною «слов'янської» R1a, до якої належить майже половина чоловіків України, проте R-Z94 має південний вектор, представники якого найчисельніші серед башкир, арабів, євреїв-ашкеназів та індійців.
Культура у Пензенській області
У області пам'ятки культури представлені її середньоволзьким варіантом. Відомі поселення біля сіл Великий Колояр й Велика Кавендра . Більшість пам'ятників представлено курганними могильниками. Довготривалі поселення з добре вираженим культурним шаром в Середньому Поволжі невідомі.
Примітки
- Ставицкий, В. В. (2001). ПОЛТАВКИНСКАЯ АРХЕОЛОГИЧЕСКАЯ КУЛЬТУРА / Пензенская энциклопедия. Москва: Научное издательство «Большая Российская энциклопедия».
- Iain Mathieson et al. Eight thousand years of natural selection in Europe, 2015
- Family Tree DNA - Genetic Testing for Ancestry, Family History & Genealogy. www.familytreedna.com (англ.). Процитовано 18 жовтня 2017.
- Maciamo. Haplogroup R1b (Y-DNA). Eupedia (англ.). Процитовано 18 жовтня 2017.
- Family Tree DNA - R1a and all subclades Y-chromosome Haplogroup Project. www.familytreedna.com. Процитовано 19 жовтня 2017.
Джерела
- Полтавкинская культура
- Кияшко А. В. Полтавкинские подбойные погребения низовий Волги и Дона// Нижневолжский археологический вестник: Изд-во Волгоград. ун-та. — Волгоград, 1998. — Вып. 1. — С. 17 — 28.
- Сухорукова Е. П. О некоторых особенностях погребального обряда захоронений полтавкинской культуры на территории Заволжья и Волго-Донского междуречья
- J. P. Mallory, «Poltavka Culture», Encyclopedia of Indo-European Culture, Fitzroy Dearborn, 1997.
- Качалова Н. К. О локальных различиях полтавкинской культурно-исторической общности //Археологический сборник Государственного Эрмитажа. Л., 1984. № 24
- Васильев И. Б., Матеева Г. И. У истоков истории Самарского Поволжья. Самара, 1986.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Poltavkinska kultura arheologichna kultura rozvinutoyi serednoyi bronzovoyi dobi Zajmala veliku teritoriyu stepovogo i lisostepovogo Nadvolzhya Peredurallya j chastinu Zahidnogo Kazahstanu Poltavkinska kulturaPoperednikYamna kulturaNastupnikZrubna kulturno istorichna spilnistChas data pochatkuChas data zakinchennya Poltavkinska kultura u Vikishovishi Datuyetsya 2900 2700 2100 rokami do n e Poltavkinska kultura vidoma perevazhno za kurgannimi mogilami Poselennya viyavleni tilki u pivnichnomu Nadkaspiyi ta u Nizhnomu Nadvolzhi DoslidzhennyaVidilena u 1920 ti roki saratovskim arheologom P D Rau Poltavkinska kultura nazvana za pam yatkoyu u zavolzkomu seli Stara Poltavka Staropoltavskogo rajonu na pivnochi Sarativskoyi oblasti Kultura doslidzhuvalasya peterburzkim arheologom Ermitazhu N D Kachalovoyu I B Vasilyevim ta P F Kuznecovim bilya Samari V Ya Kiyashko u Naddonni PoshirennyaU Pivnichnomu Nadkaspiyi Nizhnmu j Serednomu Nadvolzhi do Samarskoyi Luki vid kordoniv Kazahstanu ta dolinoyu richki Samari na shodi do chastini Nizhnogo Naddonnya na zahodi VirobiVidminnist poltavkinskoyi kulturi vid yamnoyi ye u zminah u goncharnih virobah i zbilshennya kilkosti metalevih rechej Gorshiki stayut ploskodonnimi GospodarstvoOsnovne zanyattya poltavkinciv kochove skotarstvo Za chas isnuvannya poltavkinskoyi kulturi vidbuvayetsya pomitne zrostannya chiselnosti naselennya rozshiryuyetsya virobnictvo midnih znaryad praci j zbroyi zasnovane na rozrobci midistih pishanikiv Serednogo Povolzhya Udoskonalennya voziv z derev yanimi kolesami zapryazhenih bikami dozvolilo poltavkincyam pronikati u viddaleni rajoni Pivdennoyi Yevropi PohovannyaYamni pohovannya trivayut j za poltavkinskoyi dobi ale z menshim vikoristannyam ohri Poltavkinci hovali pomerlih v poodinokih mogilah pid velikimi nasipnimi kurganami v yamah glibinoyu ponad 2 m U pohovannyah prostezhuyetsya yaskravo virazhenij kult vognyu Pomerlim klali midni nozhi shila spisi grushopodibni namista sribni ta midni prikrasi u viglyadi spiralej glinyanij posud yajcepodibnoyi formi ornamentovanij grebinchastim shtampom ta derev yanij posud PohodzhennyaRazom zi zahidnoyu susidkoyu katakombnoyi kulturoyu vona ye spadkoyemiceyu yamnoyi kulturi Prote poltavkinska kultura ye povnoyu naslidniceyu yamnoyi kulturi na vidminu vid svoyeyi zahidnoyi suchasnici katakombnoyi kulturi sho nasliduye yamnu tilki chastkovo Jmovirno u genezi poltavkinskoyi kulturi takozh vzyalo uchast misceve eneolitichne naselennya Ye pripushennya vplivu majkopskoyi kulturi na pivdenni terena poltavkinskoyi kulturi Deyaki doslidniki rozglyadayut poltavkinsku kulturu yak rannij proyav zrubnoyi kulturi Na bazi ciyeyi kulturi sformuvalisya plemena zrubnoyi kulturi Vona takozh stala osnovoyu dlya piznishoyi GenetikaAnaliz DNK u predstavnikiv poltavkinskoyi kulturi sho zhili 4900 4400 rokiv tomu buli viyavleni Y hromosomni gaplogrupi za staroyu nomenklaturoyu R1b1a2a2 abo za novoyu nomenklaturoyu R1b ht35 chi R Z2103 2 zrazki R1a1a1b2a abo R Z94 1 zrazok mitohondrialni gaplogrupi R Z2103 ye shidnoyu liniyeyu dominuyuchogo u Zahidnij Yevropi gennogo tipu Vin viddilivsya 3800 rokiv do n e j za suchasnosti najposhirenishij sered virmen anatolijciv pivdennih grekiv albanciv luriv rumuniv ta mordvi R Z94 ye chastinoyu slov yanskoyi R1a do yakoyi nalezhit majzhe polovina cholovikiv Ukrayini prote R Z94 maye pivdennij vektor predstavniki yakogo najchiselnishi sered bashkir arabiv yevreyiv ashkenaziv ta indijciv Kultura u Penzenskij oblastiU oblasti pam yatki kulturi predstavleni yiyi serednovolzkim variantom Vidomi poselennya bilya sil Velikij Koloyar j Velika Kavendra Bilshist pam yatnikiv predstavleno kurgannimi mogilnikami Dovgotrivali poselennya z dobre virazhenim kulturnim sharom v Serednomu Povolzhi nevidomi PrimitkiStavickij V V 2001 POLTAVKINSKAYa ARHEOLOGIChESKAYa KULTURA Penzenskaya enciklopediya Moskva Nauchnoe izdatelstvo Bolshaya Rossijskaya enciklopediya Iain Mathieson et al Eight thousand years of natural selection in Europe 2015 Family Tree DNA Genetic Testing for Ancestry Family History amp Genealogy www familytreedna com angl Procitovano 18 zhovtnya 2017 Maciamo Haplogroup R1b Y DNA Eupedia angl Procitovano 18 zhovtnya 2017 Family Tree DNA R1a and all subclades Y chromosome Haplogroup Project www familytreedna com Procitovano 19 zhovtnya 2017 DzherelaPoltavkinskaya kultura Kiyashko A V Poltavkinskie podbojnye pogrebeniya nizovij Volgi i Dona Nizhnevolzhskij arheologicheskij vestnik Izd vo Volgograd un ta Volgograd 1998 Vyp 1 S 17 28 Suhorukova E P O nekotoryh osobennostyah pogrebalnogo obryada zahoronenij poltavkinskoj kultury na territorii Zavolzhya i Volgo Donskogo mezhdurechya J P Mallory Poltavka Culture Encyclopedia of Indo European Culture Fitzroy Dearborn 1997 Kachalova N K O lokalnyh razlichiyah poltavkinskoj kulturno istoricheskoj obshnosti Arheologicheskij sbornik Gosudarstvennogo Ermitazha L 1984 24 Vasilev I B Mateeva G I U istokov istorii Samarskogo Povolzhya Samara 1986