«Дрібний біс» — роман російського письменника-символіста Федіра Сологуба, вперше опублікований в 1905 році (частково). Окреме видання романа вийшло 1907 році. Роман Федора Сологуба витримав десять прижиттєвих видань і став одним з найпопоулярніших романів в Російській імперії.
Автор | Федір Сологуб |
---|---|
Назва мовою оригіналу | Мелкий бес |
Країна | Росія |
Мова | російська |
Жанр | роман |
Видавництво | журнал «Вопросы жизни», Санкт-Петербург |
Видано | 1905 |
Сторінок | видання «Эксмо»;— «Мелкий бес: Романы. Рассказы» с.640, сам текст роману 280 с. |
Ця стаття містить правописні, лексичні, граматичні, стилістичні або інші мовні помилки, які треба виправити. (листопад 2018) |
Написання роману
Як сказано в передмові, роман писався 10 років (1892–1902), хоча в дійсності робота власне над твором почалась в 1897 році, до того автор, лиш готував нариси та сюжетні лінії. Оприлюднити роман виявилось не легко, багато видань відмовлялись друкувати його і повертали рукопис, уникаючи ризику. Роман був зовсім не простим — в ньому присутні теми сексуальних збочень, а персонажі не викликали симпатії через свою злобність, мстивість та брехливість. Жалюгідність цих людей доведена до гротескності.
Сюжет і головні герої роману
Головний персонаж твору — Ардальон Борисович Передонов вчитель словесності в гімназії і статський радник — обмежена, груба, забобонна, брехлива і неприємна особа, схильний до садизму і психічного розладу. Він живе разом зі своєю родичкою Варварою Дмитрівною Малошиною, як він запевняє людей — троюрідною сестрою. Ардальон Борисович мріє про місце інспектора гімназії. Варвара Дмитрівна пообіцяла попросити княгиню Вовчанську, щоб та поклопоталася йому про місце інспектора, але як нібито сказала княгиня, він має одружитись на Варварі Дмитрівні. Малошина дурить його, і за гроші домовляється з вдовою Грушиною написати лист нібито від княгині. Передонов думає про те чи не посвататись на одній з сестер свого знайомого Рутилова. Рутилов не проти, а от сестри Рутилова лиш сміються над ним і глузують. Переполовенська надіялась видати за нього заміж свою племінницю. Передонов хоче також посватати свого друга Володина за молоду дівчину Надію Василівну Адаменко, що живе зі своїм молодшим братом-гімназистом. Та Володин такий само обмежений, як і Передонов, Надії Василівні з ним не цікаво і вона йому згодом відмовляє.
Тим часом Грушина підроблює лист «від княгині», Варвара Дмитрівна віддає лист Передонову. Той якось промовився про це багатій вдові Вершиній у якої живуть брат і сестра поляки Владя і Марта. Вершина думала про те, що віддати безприданицю Марту заміж за Передонова і натякає, що Варвара могла його обдурити, адже конверту листа немає. Але Варвара і Грушина присилають другий лист через петербурзьких знайомих уже з конвертом. Переполовенська незадоволена розвитком подій пускає слух, що Володин коханець Варвари, хоч це не так. Передонов у своїй недовірі інколи доходить до параної — він гадає, що його через заздрощі можуть отруїти і може це зробити навіть сама Варвара Дмитрівна. Ардальон Борисович хоче перестрахуватись — сходити до найвпливовіших осіб міста і попросити у їх не вірити в наклепи щодо нього. Спершу Передонов іде до міського голови — Скучаєва, потім до прокурора Авіновіцького, до предводителя дворянства Вериги, до голови земельного повітового земського управління Кирилова, до справника Міньчукова.
Тим часов в поселенні пройшли чутки, що в гімназію поступає новий учень — Саша Пильников — доволі гарний, «більш схожий на дівчинку чим на хлопця» за словами городян. Це стає для Передонова нав'язливою ідеєю — він цілком серйозно гадає, що Саша Пильніков переодіта дівчина. Він запевняє в цьому директора гімназії — директор вирішив це перевірити разом з гімназичним лікарем, це звичайно виявилось неправдою. Одна з сестер Рутилових вирішує сходити подивитись на цього Сашу Пильникова, про якого ходять такі чутки. Людмила швидко знаходить з хлопцем спільну мову попри різницю у віці. Згодом Людимила розуміє, що вона закохалась в Сашу, вони починають часто ходити один до одного в гості. Одного разу вона його впрошує роздітись по пояс, що перетворилось у звичку. Згодом Саша навіть сниться Людмилі, сниться він інколи і Передонову, у снах він його спокушає. Передонов починає божеволіти він бачить маленьку недотикомку — дрібного біса, він навіть боїться кота і відводить його в перукарню, щоб там його постригли. Божевілля Передонова стає помітнішим. Одного разу його в клубі побив нотаріус Гудаєвський, за те, що він висік його сина дома. Директор пропонує Ардальону покинути гімназію, на що той заявляє: що буде інспектором. Він виколює очі королям і валетам на гральних картах, пише доноси на недотикомку, на баранця, який прикидується Володиним. На підході вже і весілля Ардальона Борисовича і Варвари Дмитрівни. Після весілля життя у них практично не змінилось. Переполовенська дізналась, що Варвара все підлаштувала з листом і порадила Передонову в анонімному листі пошукати княгиню у себе, але той все не правильно зрозумів. Згодом, чутки про підроблений лист розходяться по всьому місту, всі сміються над обдуреним Передоновим, а особливо в домі у Вершиної. Марта тим часом виходить заміж за Мурина. Передонов намагається спіймати з допомогою клею наедотикомку, але та в його уяві не прилипає до підлоги. Варвара і Грушина пишуть анонімний лист директору гімназії Хрипачу, що Саша зацікавлений однією з сестер Рутилових віддається розпусті разом з нею.
Незабаром актори місцевого театру влаштовують маскарад. Сестри Рутилові вирішили нарядити Сашу гейшею і зробили це так майстерно, що перший дамський приз дістався саме йому (ніхто не впізнав хлопчика). Натовп під впливом алкоголем став вимагати зняти маску з гейші, а у відповідь на відмову спробували схопити гейшу, але Сашу врятував актор Бенгальський, що виніс його на руках з натовпу. Передонов вирішив тим часом спалити недотикомку, яка знову почала йому ввижатись. Він підніс сірника до завіси і через якусь мить спалахнула пожежа. Її помітили вже на вулиці. Театр згорів, але люди врятувалися. Наступні події переконали всіх, що чутки про Сашу і панночок Рутилових — маячня. Передонов почав розуміти, що його обдурили щодо листа княгині. Якось увечері до нього зайшов Володин, і вони сіли за стіл. Гість «бекав», пустував і жартував над хазяїном. Передонов оскаженілий схопив ніж і перерізав Володину горло. Коли увійшли сусіди вбивця сидів понуро і щось бурмотів щось незв'зне і безглузде.
Символічні образи роману
Роман «Дрібний біс» є символістським. У ньому присутні багато символів. Та сама «недотикомка» — образ зла, що зустрічається і в творах інших письменників попередників Сологуба. «Недотикомка» мучила не тільки Передонова, але й самого автора. Він написав раніше вірш про неї — «Недотыкомка серая…»:
«Недотыкомка серая
Всё вокруг меня вьётся да вертится, —
То не Лихо ль со мною очертится
Во единый погибельный круг?
Недотыкомка серая
Истомила коварной улыбкою,
Истомила присядкою зыбкою, —
Помоги мне, таинственный друг!
Недотыкомку серую
Отгони ты волшебными чарами,
Или наотмашь, что ли, ударами,
Или словом заветным каким.
Недотыкомку серую
Хоть со мной умертви ты, ехидную,
Чтоб она хоть в тоску панихидную
Не ругалась над прахом моим».
Отже цей образ, невловимої тіні зла, яка ніби є, але водночас її ніби немає, він з'явився значно раніше. Образ міста у романі походить до Витегри, де Сологуб жив у 1889–1892 рр. Персонажі «Дрібного біса», також як і «Важких снів», були наділені рисами своїх живих моделей. Були реальні Передонов, панночки Рутилові, історія з маскарадом. Наскільки відомо, прототипом вчителя був якийсь Страхов, за словами Сологуба, більш божевільний, ніж Передонов, що дійсно зійшов з розуму остаточно в 1898 році. Що стосується «симфонії парфумів» Людмили, то великим любителем парфумерії був сам письменник, на столі у якого, за спогадами сучасників, завжди стояв флакон з парфумами. Справа навіть не в самій парфумерії, скільки у значенні запаху, аромату для творчості Сологуба в цілому. Ароматом можна виразити почуття, як наприклад з допомогою мистецтва, про що і говорить Людмила Саші — це і є символічний образ «симфонії парфумів».
Джерела
- Переказ роману[недоступне посилання з липня 2019]
- Текст роману в бібліотеці Lib.ru [ 8 листопада 2011 у Wayback Machine.]
- Стаття про роман
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Dribnij bis roman rosijskogo pismennika simvolista Fedira Sologuba vpershe opublikovanij v 1905 roci chastkovo Okreme vidannya romana vijshlo 1907 roci Roman Fedora Sologuba vitrimav desyat prizhittyevih vidan i stav odnim z najpopoulyarnishih romaniv v Rosijskij imperiyi Dribnij bis AvtorFedir SologubNazva movoyu originaluMelkij besKrayina RosiyaMovarosijskaZhanrromanVidavnictvozhurnal Voprosy zhizni Sankt PeterburgVidano1905Storinokvidannya Eksmo Melkij bes Romany Rasskazy s 640 sam tekst romanu 280 s Cya stattya mistit pravopisni leksichni gramatichni stilistichni abo inshi movni pomilki yaki treba vipraviti Vi mozhete dopomogti vdoskonaliti cyu stattyu pogodivshi yiyi iz chinnimi movnimi standartami listopad 2018 Napisannya romanuYak skazano v peredmovi roman pisavsya 10 rokiv 1892 1902 hocha v dijsnosti robota vlasne nad tvorom pochalas v 1897 roci do togo avtor lish gotuvav narisi ta syuzhetni liniyi Oprilyudniti roman viyavilos ne legko bagato vidan vidmovlyalis drukuvati jogo i povertali rukopis unikayuchi riziku Roman buv zovsim ne prostim v nomu prisutni temi seksualnih zbochen a personazhi ne viklikali simpatiyi cherez svoyu zlobnist mstivist ta brehlivist Zhalyugidnist cih lyudej dovedena do grotesknosti Syuzhet i golovni geroyi romanuGolovnij personazh tvoru Ardalon Borisovich Peredonov vchitel slovesnosti v gimnaziyi i statskij radnik obmezhena gruba zabobonna brehliva i nepriyemna osoba shilnij do sadizmu i psihichnogo rozladu Vin zhive razom zi svoyeyu rodichkoyu Varvaroyu Dmitrivnoyu Maloshinoyu yak vin zapevnyaye lyudej troyuridnoyu sestroyu Ardalon Borisovich mriye pro misce inspektora gimnaziyi Varvara Dmitrivna poobicyala poprositi knyaginyu Vovchansku shob ta poklopotalasya jomu pro misce inspektora ale yak nibito skazala knyaginya vin maye odruzhitis na Varvari Dmitrivni Maloshina durit jogo i za groshi domovlyayetsya z vdovoyu Grushinoyu napisati list nibito vid knyagini Peredonov dumaye pro te chi ne posvatatis na odnij z sester svogo znajomogo Rutilova Rutilov ne proti a ot sestri Rutilova lish smiyutsya nad nim i gluzuyut Perepolovenska nadiyalas vidati za nogo zamizh svoyu pleminnicyu Peredonov hoche takozh posvatati svogo druga Volodina za molodu divchinu Nadiyu Vasilivnu Adamenko sho zhive zi svoyim molodshim bratom gimnazistom Ta Volodin takij samo obmezhenij yak i Peredonov Nadiyi Vasilivni z nim ne cikavo i vona jomu zgodom vidmovlyaye Tim chasom Grushina pidroblyuye list vid knyagini Varvara Dmitrivna viddaye list Peredonovu Toj yakos promovivsya pro ce bagatij vdovi Vershinij u yakoyi zhivut brat i sestra polyaki Vladya i Marta Vershina dumala pro te sho viddati bezpridanicyu Martu zamizh za Peredonova i natyakaye sho Varvara mogla jogo obduriti adzhe konvertu lista nemaye Ale Varvara i Grushina prisilayut drugij list cherez peterburzkih znajomih uzhe z konvertom Perepolovenska nezadovolena rozvitkom podij puskaye sluh sho Volodin kohanec Varvari hoch ce ne tak Peredonov u svoyij nedoviri inkoli dohodit do paranoyi vin gadaye sho jogo cherez zazdroshi mozhut otruyiti i mozhe ce zrobiti navit sama Varvara Dmitrivna Ardalon Borisovich hoche perestrahuvatis shoditi do najvplivovishih osib mista i poprositi u yih ne viriti v naklepi shodo nogo Spershu Peredonov ide do miskogo golovi Skuchayeva potim do prokurora Avinovickogo do predvoditelya dvoryanstva Verigi do golovi zemelnogo povitovogo zemskogo upravlinnya Kirilova do spravnika Minchukova Tim chasov v poselenni projshli chutki sho v gimnaziyu postupaye novij uchen Sasha Pilnikov dovoli garnij bilsh shozhij na divchinku chim na hlopcya za slovami gorodyan Ce staye dlya Peredonova nav yazlivoyu ideyeyu vin cilkom serjozno gadaye sho Sasha Pilnikov pereodita divchina Vin zapevnyaye v comu direktora gimnaziyi direktor virishiv ce pereviriti razom z gimnazichnim likarem ce zvichajno viyavilos nepravdoyu Odna z sester Rutilovih virishuye shoditi podivitis na cogo Sashu Pilnikova pro yakogo hodyat taki chutki Lyudmila shvidko znahodit z hlopcem spilnu movu popri riznicyu u vici Zgodom Lyudimila rozumiye sho vona zakohalas v Sashu voni pochinayut chasto hoditi odin do odnogo v gosti Odnogo razu vona jogo vproshuye rozditis po poyas sho peretvorilos u zvichku Zgodom Sasha navit snitsya Lyudmili snitsya vin inkoli i Peredonovu u snah vin jogo spokushaye Peredonov pochinaye bozhevoliti vin bachit malenku nedotikomku dribnogo bisa vin navit boyitsya kota i vidvodit jogo v perukarnyu shob tam jogo postrigli Bozhevillya Peredonova staye pomitnishim Odnogo razu jogo v klubi pobiv notarius Gudayevskij za te sho vin visik jogo sina doma Direktor proponuye Ardalonu pokinuti gimnaziyu na sho toj zayavlyaye sho bude inspektorom Vin vikolyuye ochi korolyam i valetam na gralnih kartah pishe donosi na nedotikomku na barancya yakij prikiduyetsya Volodinim Na pidhodi vzhe i vesillya Ardalona Borisovicha i Varvari Dmitrivni Pislya vesillya zhittya u nih praktichno ne zminilos Perepolovenska diznalas sho Varvara vse pidlashtuvala z listom i poradila Peredonovu v anonimnomu listi poshukati knyaginyu u sebe ale toj vse ne pravilno zrozumiv Zgodom chutki pro pidroblenij list rozhodyatsya po vsomu mistu vsi smiyutsya nad obdurenim Peredonovim a osoblivo v domi u Vershinoyi Marta tim chasom vihodit zamizh za Murina Peredonov namagayetsya spijmati z dopomogoyu kleyu naedotikomku ale ta v jogo uyavi ne prilipaye do pidlogi Varvara i Grushina pishut anonimnij list direktoru gimnaziyi Hripachu sho Sasha zacikavlenij odniyeyu z sester Rutilovih viddayetsya rozpusti razom z neyu Nezabarom aktori miscevogo teatru vlashtovuyut maskarad Sestri Rutilovi virishili naryaditi Sashu gejsheyu i zrobili ce tak majsterno sho pershij damskij priz distavsya same jomu nihto ne vpiznav hlopchika Natovp pid vplivom alkogolem stav vimagati znyati masku z gejshi a u vidpovid na vidmovu sprobuvali shopiti gejshu ale Sashu vryatuvav aktor Bengalskij sho vinis jogo na rukah z natovpu Peredonov virishiv tim chasom spaliti nedotikomku yaka znovu pochala jomu vvizhatis Vin pidnis sirnika do zavisi i cherez yakus mit spalahnula pozhezha Yiyi pomitili vzhe na vulici Teatr zgoriv ale lyudi vryatuvalisya Nastupni podiyi perekonali vsih sho chutki pro Sashu i pannochok Rutilovih mayachnya Peredonov pochav rozumiti sho jogo obdurili shodo lista knyagini Yakos uvecheri do nogo zajshov Volodin i voni sili za stil Gist bekav pustuvav i zhartuvav nad hazyayinom Peredonov oskazhenilij shopiv nizh i pererizav Volodinu gorlo Koli uvijshli susidi vbivcya sidiv ponuro i shos burmotiv shos nezv zne i bezgluzde Simvolichni obrazi romanuRoman Dribnij bis ye simvolistskim U nomu prisutni bagato simvoliv Ta sama nedotikomka obraz zla sho zustrichayetsya i v tvorah inshih pismennikiv poperednikiv Sologuba Nedotikomka muchila ne tilki Peredonova ale j samogo avtora Vin napisav ranishe virsh pro neyi Nedotykomka seraya Nedotykomka seraya Vsyo vokrug menya vyotsya da vertitsya To ne Liho l so mnoyu ochertitsya Vo edinyj pogibelnyj krug Nedotykomka seraya Istomila kovarnoj ulybkoyu Istomila prisyadkoyu zybkoyu Pomogi mne tainstvennyj drug Nedotykomku seruyu Otgoni ty volshebnymi charami Ili naotmash chto li udarami Ili slovom zavetnym kakim Nedotykomku seruyu Hot so mnoj umertvi ty ehidnuyu Chtob ona hot v tosku panihidnuyu Ne rugalas nad prahom moim Otzhe cej obraz nevlovimoyi tini zla yaka nibi ye ale vodnochas yiyi nibi nemaye vin z yavivsya znachno ranishe Obraz mista u romani pohodit do Vitegri de Sologub zhiv u 1889 1892 rr Personazhi Dribnogo bisa takozh yak i Vazhkih sniv buli nadileni risami svoyih zhivih modelej Buli realni Peredonov pannochki Rutilovi istoriya z maskaradom Naskilki vidomo prototipom vchitelya buv yakijs Strahov za slovami Sologuba bilsh bozhevilnij nizh Peredonov sho dijsno zijshov z rozumu ostatochno v 1898 roci Sho stosuyetsya simfoniyi parfumiv Lyudmili to velikim lyubitelem parfumeriyi buv sam pismennik na stoli u yakogo za spogadami suchasnikiv zavzhdi stoyav flakon z parfumami Sprava navit ne v samij parfumeriyi skilki u znachenni zapahu aromatu dlya tvorchosti Sologuba v cilomu Aromatom mozhna viraziti pochuttya yak napriklad z dopomogoyu mistectva pro sho i govorit Lyudmila Sashi ce i ye simvolichnij obraz simfoniyi parfumiv DzherelaPerekaz romanu nedostupne posilannya z lipnya 2019 Tekst romanu v biblioteci Lib ru 8 listopada 2011 u Wayback Machine Stattya pro roman