Перше Сицилійське повстання — велике повстання рабів, яке тривало протягом 136—132 років до н. е., стало частиною громадянських війн Римської республіки.
Перше Сицилійське повстання | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Громадянські війни в Стародавньому Римі | |||||||
Римський барельєф. Солдат веде закутих рабів | |||||||
| |||||||
Сторони | |||||||
Римська республіка | Повсталі раби | ||||||
Командувачі | |||||||
Гай Фульвій Флакк Луцій Кальпурній Пізон Фругі Публій Рупілій | Евн† Клеон† |
Передумови
Сицилія здавна була класичною країною рабства, для розвитку якого тривале військове становище на острові вже створювала дуже сприятливі умови. До середини II ст. до н. е. концентрація рабів досягла там значної чисельностіСкільки?. «Така кількість рабів наповнило всю Сицилію, — говорить Діодор, — що хто почув про це не вірили і вважали це перебільшенням».
Вціліле подекуди дрібне селянство було вкрай збіднілим. Чисельність рабів створювала для них надзвичайно важкий режим. Особливістю сицилійських побутових умов було те, що господарі вельми мало дбали про їжу і одяг для своїх рабів, надаючи їм добувати це власними силами, тобто грабунками на дорогах. Римська влада, боячись могутніх рабовласників, не вживала жодних серйозних заходів для боротьби з розбоями. Це створювало на острові надзвичайно тривожну і напружену обстановку, в якій складалися передумови повстання.
Перебіг подій
Повстанню передував досить тривалий період підготовки, в якому провідну роль відігравав домашній раб Евн, що походив з сирійської Апамеї. Одного разу 136 року до н. е. до багатого сицилійського рабовласника Дамофілу (він разом зі своєю дружиною Мегаллідой навіть серед сицилійських рабовласників виділявся надзвичайною жорстокістю в поводженні з рабами) прийшло декілька голих рабів з проханням видати їм одяг. Той не побажав розмовляти й наказав висікти рабів, а потім відпустити їх. Це стало приводом до повстання. Отримавши благословення Евна, близько 400 сільських рабів зібралися за містом і звідти, зробивши жертвопринесення і зв'язавши себе взаємними клятвами, вночі увірвалися до міста під проводом Евна. До них приєдналися міські раби, і почалося масове побиття рабовласників — майже все вільне населення було винищено. Виняток склали лише збройові майстри, яких Евн наказав залишити в живих і в кайданах посадити за виготовлення зброї. Пожаліли також доньку Дамофіла, яка мала гарне ставлення до рабів. Раби дали їй надійну охорону й неушкодженою доставили в Катану до родичів.
Потім обрали Евна царем під ім'ям Антіоха. Евн організував при собі раду, членами якого призначив найбільш видатних по розуму рабів. У числі їх був грек Ахей, який протягом 3 днів організував з рабів озброєний загін більш ніж 6 тис. осіб. Успіх повстання зараз же відгукнувся в інших місцях Сицилії. Близько Акраганта утворився другий великий центр руху. На чолі його став колишній кілійкійськй пірат Клеон. Захопивши Акрагант і всю найближчу область, він із загоном рабів у 5 тис. осіб добровільно підкорився Евну як його помічник і військовик.
Об'єднані сили повсталих розбили 8-тисячнум римську армію під командою претора Луція Гіпсея. Це додало повстанню ще більшого розмаху. Кількість повстанців дійшло до 200 тис. осіб. У руки рабів перейшли майже всі великі міста центральної та східної частин острова — Енна, Акрагант, Тавроменій, Катану, Мессану і, можливо, навіть Сіракузи. У результаті в Сицилії утворилася держава рабів, що спиралася на великі збройні сили. Про ступінь її організованості свідчить той факт, що Евн-Антіох карбував монети зі своїм ім'ям та царським титулом.
Становище на острові стало настільки загрозливим, що римський сенат змушений був вжити надзвичайних заходів для придушення повстання, тим більше, що приклад Сіцилії виявився заразливим, викликавши в багатьох місцях Римської республіки рух рабів. У 135 році до н. е. претор Марк Перперна зазнав невдачі при придушенні повстання. На острів було спрямовано консульські армії. Утім, консул 134 року до н. е. Гай Фульвій Флакк не мав ніякого успіху.
Його наступнику, консулу 133 року до н. е. Луцію Кальпурнію Пізону, вдалося впритул наблизитися до стін Енни. Але далі цього справа не пішла, і ще в 132 році до н. е. консул Публій Рупілій облягав місто Тавроменій. За рік до цього впала Нуманція, і римські легіони з Іспанії були перекинуті до Сицилії. Тавроменій вдалося взяти лише після довгої облоги, коли обложені були доведені до крайнього ступеня виснаження. Але й за цих умов Тавроменій було захоплено лише завдяки зраді одного раба у 132 році до н. е. Така сама доля спіткала і Енну. Рупілій обклав місто, довівши обложених до відчаю. Клеон зробив вилазку з невеликим загоном, проте зазнав поразки й загинув. Евн потрапив живим до рук римлян і згодом помер у в'язниці. Після взяття Енни консул Рупілій невеликими добірними загонами знищив інші загони рабів.
Значення
Повстання рабів на Сицилії стало сигналом до низки повстань в Італії та Греції. Чутки про велике повстання широко розійшлися ввсім греко-римським світом. Діодор говорить про змову 150 рабів у Римі, про рух в Аттиці, у якому брало участь більше 1 тис. рабів, на Делосі та в інших місцях. Орозій повідомляє, що в Мінтурно 450 рабів були розп'яті на хрестах, а в Сінуессі спалахнуло велике повстання 4 тис. рабів, що змусило до застосування суттєвих військових заходів. В афінських копальнях повстання рабів було придушене стратегом Гераклітом. На Делосі руху рабів удалося запобігти «завдяки пильності громадян».
Джерела
- Shaw, Brent (2001). Spartacus and the Slave Wars: a brief history with documents. pp. 79-106.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Pershe Sicilijske povstannya velike povstannya rabiv yake trivalo protyagom 136 132 rokiv do n e stalo chastinoyu gromadyanskih vijn Rimskoyi respubliki Pershe Sicilijske povstannyaGromadyanski vijni v Starodavnomu RimiRimskij barelyef Soldat vede zakutih rabiv Rimskij barelyef Soldat vede zakutih rabivData 136 do n e 132 do n e Misce SiciliyaRezultat Peremoga RimuStoroniRimska respublika Povstali rabiKomanduvachiGaj Fulvij Flakk Lucij Kalpurnij Pizon Frugi Publij Rupilij Evn Kleon PeredumoviSiciliya zdavna bula klasichnoyu krayinoyu rabstva dlya rozvitku yakogo trivale vijskove stanovishe na ostrovi vzhe stvoryuvala duzhe spriyatlivi umovi Do seredini II st do n e koncentraciya rabiv dosyagla tam znachnoyi chiselnostiSkilki Taka kilkist rabiv napovnilo vsyu Siciliyu govorit Diodor sho hto pochuv pro ce ne virili i vvazhali ce perebilshennyam Vcilile podekudi dribne selyanstvo bulo vkraj zbidnilim Chiselnist rabiv stvoryuvala dlya nih nadzvichajno vazhkij rezhim Osoblivistyu sicilijskih pobutovih umov bulo te sho gospodari velmi malo dbali pro yizhu i odyag dlya svoyih rabiv nadayuchi yim dobuvati ce vlasnimi silami tobto grabunkami na dorogah Rimska vlada boyachis mogutnih rabovlasnikiv ne vzhivala zhodnih serjoznih zahodiv dlya borotbi z rozboyami Ce stvoryuvalo na ostrovi nadzvichajno trivozhnu i napruzhenu obstanovku v yakij skladalisya peredumovi povstannya Perebig podijPovstannyu pereduvav dosit trivalij period pidgotovki v yakomu providnu rol vidigravav domashnij rab Evn sho pohodiv z sirijskoyi Apameyi Odnogo razu 136 roku do n e do bagatogo sicilijskogo rabovlasnika Damofilu vin razom zi svoyeyu druzhinoyu Megallidoj navit sered sicilijskih rabovlasnikiv vidilyavsya nadzvichajnoyu zhorstokistyu v povodzhenni z rabami prijshlo dekilka golih rabiv z prohannyam vidati yim odyag Toj ne pobazhav rozmovlyati j nakazav visikti rabiv a potim vidpustiti yih Ce stalo privodom do povstannya Otrimavshi blagoslovennya Evna blizko 400 silskih rabiv zibralisya za mistom i zvidti zrobivshi zhertvoprinesennya i zv yazavshi sebe vzayemnimi klyatvami vnochi uvirvalisya do mista pid provodom Evna Do nih priyednalisya miski rabi i pochalosya masove pobittya rabovlasnikiv majzhe vse vilne naselennya bulo vinisheno Vinyatok sklali lishe zbrojovi majstri yakih Evn nakazav zalishiti v zhivih i v kajdanah posaditi za vigotovlennya zbroyi Pozhalili takozh donku Damofila yaka mala garne stavlennya do rabiv Rabi dali yij nadijnu ohoronu j neushkodzhenoyu dostavili v Katanu do rodichiv Potim obrali Evna carem pid im yam Antioha Evn organizuvav pri sobi radu chlenami yakogo priznachiv najbilsh vidatnih po rozumu rabiv U chisli yih buv grek Ahej yakij protyagom 3 dniv organizuvav z rabiv ozbroyenij zagin bilsh nizh 6 tis osib Uspih povstannya zaraz zhe vidguknuvsya v inshih miscyah Siciliyi Blizko Akraganta utvorivsya drugij velikij centr ruhu Na choli jogo stav kolishnij kilijkijskj pirat Kleon Zahopivshi Akragant i vsyu najblizhchu oblast vin iz zagonom rabiv u 5 tis osib dobrovilno pidkorivsya Evnu yak jogo pomichnik i vijskovik Ob yednani sili povstalih rozbili 8 tisyachnum rimsku armiyu pid komandoyu pretora Luciya Gipseya Ce dodalo povstannyu she bilshogo rozmahu Kilkist povstanciv dijshlo do 200 tis osib U ruki rabiv perejshli majzhe vsi veliki mista centralnoyi ta shidnoyi chastin ostrova Enna Akragant Tavromenij Katanu Messanu i mozhlivo navit Sirakuzi U rezultati v Siciliyi utvorilasya derzhava rabiv sho spiralasya na veliki zbrojni sili Pro stupin yiyi organizovanosti svidchit toj fakt sho Evn Antioh karbuvav moneti zi svoyim im yam ta carskim titulom Stanovishe na ostrovi stalo nastilki zagrozlivim sho rimskij senat zmushenij buv vzhiti nadzvichajnih zahodiv dlya pridushennya povstannya tim bilshe sho priklad Siciliyi viyavivsya zarazlivim viklikavshi v bagatoh miscyah Rimskoyi respubliki ruh rabiv U 135 roci do n e pretor Mark Perperna zaznav nevdachi pri pridushenni povstannya Na ostriv bulo spryamovano konsulski armiyi Utim konsul 134 roku do n e Gaj Fulvij Flakk ne mav niyakogo uspihu Jogo nastupniku konsulu 133 roku do n e Luciyu Kalpurniyu Pizonu vdalosya vpritul nablizitisya do stin Enni Ale dali cogo sprava ne pishla i she v 132 roci do n e konsul Publij Rupilij oblyagav misto Tavromenij Za rik do cogo vpala Numanciya i rimski legioni z Ispaniyi buli perekinuti do Siciliyi Tavromenij vdalosya vzyati lishe pislya dovgoyi oblogi koli oblozheni buli dovedeni do krajnogo stupenya visnazhennya Ale j za cih umov Tavromenij bulo zahopleno lishe zavdyaki zradi odnogo raba u 132 roci do n e Taka sama dolya spitkala i Ennu Rupilij obklav misto dovivshi oblozhenih do vidchayu Kleon zrobiv vilazku z nevelikim zagonom prote zaznav porazki j zaginuv Evn potrapiv zhivim do ruk rimlyan i zgodom pomer u v yaznici Pislya vzyattya Enni konsul Rupilij nevelikimi dobirnimi zagonami znishiv inshi zagoni rabiv ZnachennyaPovstannya rabiv na Siciliyi stalo signalom do nizki povstan v Italiyi ta Greciyi Chutki pro velike povstannya shiroko rozijshlisya vvsim greko rimskim svitom Diodor govorit pro zmovu 150 rabiv u Rimi pro ruh v Attici u yakomu bralo uchast bilshe 1 tis rabiv na Delosi ta v inshih miscyah Orozij povidomlyaye sho v Minturno 450 rabiv buli rozp yati na hrestah a v Sinuessi spalahnulo velike povstannya 4 tis rabiv sho zmusilo do zastosuvannya suttyevih vijskovih zahodiv V afinskih kopalnyah povstannya rabiv bulo pridushene strategom Geraklitom Na Delosi ruhu rabiv udalosya zapobigti zavdyaki pilnosti gromadyan DzherelaShaw Brent 2001 Spartacus and the Slave Wars a brief history with documents pp 79 106