Кам'яне́ць-Поді́льська худо́жньо-промисло́ва шко́ла — навчальний заклад у Кам'янці на Поділлі, який проіснував з 1905 р. до 1933 р. Навчальний заклад заснував маляр В'ячеслав Розвадовський, та пізніше керували ним Микола Роот та Володимир Гагенмейстер. За поширення народного подільського мистецтва школа була розгромлена більшовиками та майже усі її викладачі були знищені радянською владою.
Приміщення школи знаходилось на вул. Домініканській в приміщенні подомініканських будівель, на другому поверсі, поряд з Давньосховищем Подільського церковного історико-археологічного товариства.
Відомості
Рисувальні класи
Школа заснована у 1905 році художником В'ячеславом Розвадовським (*1875), Одеса, в родині службовців-залізничників, у 1890—1894 навчався в Одеській рисувальній школі). Повернувшись в Україну та оселившись у Кам'янці-Подільському, В'ячеслав Розвадовський заснував мистецьку школу з українською мовою навчання для дітей із незаможних сімей, а також інтернат при ній. Утримувалась школа на кошти місцевого земства, а підпорядкована імператорській Академії мистецтв в Санкт-Перербурзі. Згодом в школі була заснована і художня керамічна майстерня. Розвадовським була запроваджена шкільна форма - подільський народний одяг.
В закладі було створено керамічне відділення, що базувалося на зразках подільської кераміки.
В 1908 році школу закрили, а В. Розвадовський покинув Кам'янець-Подільський через переслідування за національні погляди на процес освіти в художній школі.
Художньо-промислова навчальна майстерня
15 грудня 1908 р. в Кам'янці-Подільському відкрили художньо-промислову навчальну майстерню, яка спеціалізувалася на керамічному виробництві, та вечірні рисувальні класи при ній. Завідувачем майстерні призначили Миколу Федоровича Роота. Микола Роот (1871—1960) народився в Петербурзі в заможній естонській родині. В 1888—1900 рр. навчався в Петербурзькій академії мистецтв та на педагогічних курсах. Удосконалював майстерність у Франції. Викладав малювання в Єревані та Ревелі. Роот — член Кам'янець-Подільського товариства образотворчого мистецтва та Товариства вчителів малювання в Петербурзі. Крім спеціальних предметів (малювання, технічне креслення, ліпка), учням викладали Закон Божий, російську мову, арифметику. Чільне місце у виробничому процесі займала практична робота в лабораторії та керамічному цеху, де було п'ять пічок для випалювання керамічних виробів і сушарка. Вечірні рисувальні класи відвідували жителі міста. Серед них Кость Широцький — майбутній мистецтвознавець, літературознавець і педагог, Володимир Січинський — син дослідника подільської старовини Юхима Сіцінського.
Термін навчання був три роки.
Уже в 1913 році Микола Роот був переведений на посаду керівника художньо-промислової школи у м. Псков.
Художньо-промислова школа
Приміщення школи знаходилось по вул. Огієнка, трохи вище від університету.
1914 рік. Період війни. Під час Першої Світової Війни населення Камʼянця та школу евакуювали двічі. Перший раз у 1915 р. у зв'язку з наближенням фронту до Харкова. Повернута була школа в серпні 1916 р. І другий раз в серпні 1917 р. до Лубен, Полтавської області. Повернуто було знову в липні 1918 р.
1 листопада 1916 р., завідувати майстернею в Кам'янці-Подільському призначили Володимира Гагенмейстера. Саме з його іменем пов'язані найяскравіші сторінки художньо-промислової школи. В цей період суцільної розрухи у вересні 1916 року з Петербурга для підтримки культурного осередку, яким опікується Імператорська Академія мистецтв, направляється керувати Кам'янець-Подільськими художньо-ремісничими майстернями Володимир Карл Гагенмейстер — як іноземець, який повинен був повністю утвердити імперський дух в художньому закладі. Навернути майбутніх митців у покірних слуг царського уряду. Рік був не зовсім сприятливим для занять мистецтвом. Народився ж В. Гагенмейстер у російському місті Виборг, 1887 року, в сім'ї ліфляндського дворянина та естонки.
Кам'янець-Подільський стояв на прикордонні і перехресті бойових дій. Тут розміщувався штаб командування Південно-Західного фронту.
Школу треба було майже заново збирати докупи. Випускник Петербурзького училища О. Штігліца, вихований на мистецьких традиціях прибалтійського краю і Петербурга мало знав звичаї, побут, народне мистецтво Поділля, але його полонило чарівне Поділля з його фольклорним багатством. Вельми прорахувалось Петербурзьке Міністерство. В. Гагенмейстер, понад усе, був художником. Він почав досліджувати українську культуру, народно-мистецьку спадщину краю. Художні майстерні було перейменовано на художньо-промислову школу, з'явились нові відділення. В школі поглиблюється вивчення спеціальних художніх предметів. Більше уваги звертається на вивченні рисунка, акварельного живопису, творчого рисування, ліплення, технології керамічної справи і декоруванні керамічних виробів, виробництві орнаментальних виробів, килимарстві, вишиванні на основі подільських мотивів. Був створений міцний і дружній колектив педагогів. Викладачі і учні подорожували по селах Поділля (переважно пішки), збирали етнографічні матеріали, робили замальовки розписів, виявляли народних умільців. В положенні Кам'янець-Подільської художньо-промислової школи було зазначено, що її завданням є «розвивати існуючі художні промисли на Поділлі та сприяти відродженню народного мистецтва».
Володимир викладав композицію, графіку, історію всесвітнього прикладного мистецтва. Водночас займався дослідженням народного мистецтва і при школі організував майстерню літографії, яка працювала з 1921 по 1931 рік. Видавництво художньої школи випустило 127 мистецьких видань, з них 87 опрацював Володимир Миколайович. На жаль, видання мали невеликі тиражі: 50-100 і лише в кількох випадках 200-500 примірників, тому це бібліографічна рідкість.
При школі був заснований художній музей.
На запрошення старого товариша з кам'янецької «Просвіти» Антона Середи Володимир Гагенмейстер переїхав до Харкова, де став викладати в поліграфічному інституті. 1936 року Гагенмейстер переїхав до Києва. Тут він завідував експериментальними художніми майстернями при Музеї українського мистецтва. Заарештували Гагенмейстера вночі проти 12 грудня 1937 року, коли його дочці було лише 10 років. Постановою трійки Київського облуправління НКВС від 31 грудня його звинуватили в участі в українській націоналістичній організації та в шпигунстві на користь буржуазної Польщі. 20 січня 1938 року Володимира Миколайовича розстріляли. У подальші роки й без того рідкісні кам'янецькі українознавчі видання — праці «викритого ворога народу» — вилучали і знищували.
Викладачі школи
В школі викладали талановиті художники: О. Адамович, Володимир Гагенмейстер, Вронський, Варвара Корецька, К. Кржемінський, Б. Крюков, В. Шаврін. Коли тут створили військовий округ і ліквідували майже всі навчальні заклади, викладачі роз'їхалися з міста. Але їх знайшли і знищили.
В 1937 році загинули в Києві: О. Адамович, К. Кржемінський, І. Стойкевич, трохи раніше — В. Гоца і М. Коссак, при загадкових обставинах пропав в Москві В. Шаврін, помер в ташкентській в'язниці В. Розвадовський.
Кам'янець-Подільська художньо-промислова школа виховала художників, скульпторів, мистецтвознавців, серед них: Василь Артеменко, Юхим Гаврилюк, Сергій Кукуруза, Михайло Ліщинер, Григорій Пустовойтенко, Зінаїда Охримович, Ніна Сулковська, Тамара Сис та інші.
Склокерамічний технікум
Щоб задавити школу як українознавчий осередок, 1931 року більшовики звузили її профіль, перетворивши на склокерамічний технікум. Відтак видавництво було ліквідовано.
В 1933 рік почався посилений наступ на українську культуру. Викликали на допит викладачів і директора. Звинувачування : “Чрезмерно популяризируете украинское народное искусство”. Після розгрому школи частину студентів перевели в Миргородський і Межгірський технікуми, а викладачі порозбігались подалі від прикордонного Кам’янця-Подільського. 1933 року ліквідовано й сам технікум, викладачі й студенти якого встигли так багато зробити для української культури. Студентів перевели до Балахни Горьківської області.
Посилання
- МАЙЖЕ НЕВІДОМИЙ РООТ
- 1280 СТОРІНОК ПРО 28 РОКІВ [ 4 квітня 2016 у Wayback Machine.]
- КОЛЕКЦІЯ ЗРАЗКІВ ХАТНІХ РОЗПИСІВ [ 5 квітня 2022 у Wayback Machine.]
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Kam yane c Podi lska hudo zhno promislo va shko la navchalnij zaklad u Kam yanci na Podilli yakij proisnuvav z 1905 r do 1933 r Navchalnij zaklad zasnuvav malyar V yacheslav Rozvadovskij ta piznishe keruvali nim Mikola Root ta Volodimir Gagenmejster Za poshirennya narodnogo podilskogo mistectva shkola bula rozgromlena bilshovikami ta majzhe usi yiyi vikladachi buli znisheni radyanskoyu vladoyu Primishennya shkoli znahodilos na vul Dominikanskij v primishenni podominikanskih budivel na drugomu poversi poryad z Davnoshovishem Podilskogo cerkovnogo istoriko arheologichnogo tovaristva VidomostiRisuvalni klasi V yacheslav Rozvadovskij Shkola zasnovana u 1905 roci hudozhnikom V yacheslavom Rozvadovskim 1875 Odesa v rodini sluzhbovciv zaliznichnikiv u 1890 1894 navchavsya v Odeskij risuvalnij shkoli Povernuvshis v Ukrayinu ta oselivshis u Kam yanci Podilskomu V yacheslav Rozvadovskij zasnuvav mistecku shkolu z ukrayinskoyu movoyu navchannya dlya ditej iz nezamozhnih simej a takozh internat pri nij Utrimuvalas shkola na koshti miscevogo zemstva a pidporyadkovana imperatorskij Akademiyi mistectv v Sankt Pererburzi Zgodom v shkoli bula zasnovana i hudozhnya keramichna majsternya Rozvadovskim bula zaprovadzhena shkilna forma podilskij narodnij odyag V zakladi bulo stvoreno keramichne viddilennya sho bazuvalosya na zrazkah podilskoyi keramiki V 1908 roci shkolu zakrili a V Rozvadovskij pokinuv Kam yanec Podilskij cherez peresliduvannya za nacionalni poglyadi na proces osviti v hudozhnij shkoli Hudozhno promislova navchalna majsternya 15 grudnya 1908 r v Kam yanci Podilskomu vidkrili hudozhno promislovu navchalnu majsternyu yaka specializuvalasya na keramichnomu virobnictvi ta vechirni risuvalni klasi pri nij Zaviduvachem majsterni priznachili Mikolu Fedorovicha Roota Mikola Root 1871 1960 narodivsya v Peterburzi v zamozhnij estonskij rodini V 1888 1900 rr navchavsya v Peterburzkij akademiyi mistectv ta na pedagogichnih kursah Udoskonalyuvav majsternist u Franciyi Vikladav malyuvannya v Yerevani ta Reveli Root chlen Kam yanec Podilskogo tovaristva obrazotvorchogo mistectva ta Tovaristva vchiteliv malyuvannya v Peterburzi Krim specialnih predmetiv malyuvannya tehnichne kreslennya lipka uchnyam vikladali Zakon Bozhij rosijsku movu arifmetiku Chilne misce u virobnichomu procesi zajmala praktichna robota v laboratoriyi ta keramichnomu cehu de bulo p yat pichok dlya vipalyuvannya keramichnih virobiv i susharka Vechirni risuvalni klasi vidviduvali zhiteli mista Sered nih Kost Shirockij majbutnij mistectvoznavec literaturoznavec i pedagog Volodimir Sichinskij sin doslidnika podilskoyi starovini Yuhima Sicinskogo Termin navchannya buv tri roki Uzhe v 1913 roci Mikola Root buv perevedenij na posadu kerivnika hudozhno promislovoyi shkoli u m Pskov Hudozhno promislova shkola Primishennya shkoli znahodilos po vul Ogiyenka trohi vishe vid universitetu 1914 rik Period vijni Pid chas Pershoyi Svitovoyi Vijni naselennya Kamʼyancya ta shkolu evakuyuvali dvichi Pershij raz u 1915 r u zv yazku z nablizhennyam frontu do Harkova Povernuta bula shkola v serpni 1916 r I drugij raz v serpni 1917 r do Luben Poltavskoyi oblasti Povernuto bulo znovu v lipni 1918 r 1 listopada 1916 r zaviduvati majsterneyu v Kam yanci Podilskomu priznachili Volodimira Gagenmejstera Same z jogo imenem pov yazani najyaskravishi storinki hudozhno promislovoyi shkoli V cej period sucilnoyi rozruhi u veresni 1916 roku z Peterburga dlya pidtrimki kulturnogo oseredku yakim opikuyetsya Imperatorska Akademiya mistectv napravlyayetsya keruvati Kam yanec Podilskimi hudozhno remisnichimi majsternyami Volodimir Karl Gagenmejster yak inozemec yakij povinen buv povnistyu utverditi imperskij duh v hudozhnomu zakladi Navernuti majbutnih mitciv u pokirnih slug carskogo uryadu Rik buv ne zovsim spriyatlivim dlya zanyat mistectvom Narodivsya zh V Gagenmejster u rosijskomu misti Viborg 1887 roku v sim yi liflyandskogo dvoryanina ta estonki Kam yanec Podilskij stoyav na prikordonni i perehresti bojovih dij Tut rozmishuvavsya shtab komanduvannya Pivdenno Zahidnogo frontu Shkolu treba bulo majzhe zanovo zbirati dokupi Vipusknik Peterburzkogo uchilisha O Shtiglica vihovanij na misteckih tradiciyah pribaltijskogo krayu i Peterburga malo znav zvichayi pobut narodne mistectvo Podillya ale jogo polonilo charivne Podillya z jogo folklornim bagatstvom Velmi prorahuvalos Peterburzke Ministerstvo V Gagenmejster ponad use buv hudozhnikom Vin pochav doslidzhuvati ukrayinsku kulturu narodno mistecku spadshinu krayu Hudozhni majsterni bulo perejmenovano na hudozhno promislovu shkolu z yavilis novi viddilennya V shkoli pogliblyuyetsya vivchennya specialnih hudozhnih predmetiv Bilshe uvagi zvertayetsya na vivchenni risunka akvarelnogo zhivopisu tvorchogo risuvannya liplennya tehnologiyi keramichnoyi spravi i dekoruvanni keramichnih virobiv virobnictvi ornamentalnih virobiv kilimarstvi vishivanni na osnovi podilskih motiviv Buv stvorenij micnij i druzhnij kolektiv pedagogiv Vikladachi i uchni podorozhuvali po selah Podillya perevazhno pishki zbirali etnografichni materiali robili zamalovki rozpisiv viyavlyali narodnih umilciv V polozhenni Kam yanec Podilskoyi hudozhno promislovoyi shkoli bulo zaznacheno sho yiyi zavdannyam ye rozvivati isnuyuchi hudozhni promisli na Podilli ta spriyati vidrodzhennyu narodnogo mistectva Volodimir vikladav kompoziciyu grafiku istoriyu vsesvitnogo prikladnogo mistectva Vodnochas zajmavsya doslidzhennyam narodnogo mistectva i pri shkoli organizuvav majsternyu litografiyi yaka pracyuvala z 1921 po 1931 rik Vidavnictvo hudozhnoyi shkoli vipustilo 127 misteckih vidan z nih 87 opracyuvav Volodimir Mikolajovich Na zhal vidannya mali neveliki tirazhi 50 100 i lishe v kilkoh vipadkah 200 500 primirnikiv tomu ce bibliografichna ridkist Pri shkoli buv zasnovanij hudozhnij muzej Na zaproshennya starogo tovarisha z kam yaneckoyi Prosviti Antona Seredi Volodimir Gagenmejster pereyihav do Harkova de stav vikladati v poligrafichnomu instituti 1936 roku Gagenmejster pereyihav do Kiyeva Tut vin zaviduvav eksperimentalnimi hudozhnimi majsternyami pri Muzeyi ukrayinskogo mistectva Zaareshtuvali Gagenmejstera vnochi proti 12 grudnya 1937 roku koli jogo dochci bulo lishe 10 rokiv Postanovoyu trijki Kiyivskogo oblupravlinnya NKVS vid 31 grudnya jogo zvinuvatili v uchasti v ukrayinskij nacionalistichnij organizaciyi ta v shpigunstvi na korist burzhuaznoyi Polshi 20 sichnya 1938 roku Volodimira Mikolajovicha rozstrilyali U podalshi roki j bez togo ridkisni kam yanecki ukrayinoznavchi vidannya praci vikritogo voroga narodu viluchali i znishuvali Vikladachi shkoli V shkoli vikladali talanoviti hudozhniki O Adamovich Volodimir Gagenmejster Vronskij Varvara Korecka K Krzheminskij B Kryukov V Shavrin Koli tut stvorili vijskovij okrug i likviduvali majzhe vsi navchalni zakladi vikladachi roz yihalisya z mista Ale yih znajshli i znishili V 1937 roci zaginuli v Kiyevi O Adamovich K Krzheminskij I Stojkevich trohi ranishe V Goca i M Kossak pri zagadkovih obstavinah propav v Moskvi V Shavrin pomer v tashkentskij v yaznici V Rozvadovskij Kam yanec Podilska hudozhno promislova shkola vihovala hudozhnikiv skulptoriv mistectvoznavciv sered nih Vasil Artemenko Yuhim Gavrilyuk Sergij Kukuruza Mihajlo Lishiner Grigorij Pustovojtenko Zinayida Ohrimovich Nina Sulkovska Tamara Sis ta inshi Sklokeramichnij tehnikum Shob zadaviti shkolu yak ukrayinoznavchij oseredok 1931 roku bilshoviki zvuzili yiyi profil peretvorivshi na sklokeramichnij tehnikum Vidtak vidavnictvo bulo likvidovano V 1933 rik pochavsya posilenij nastup na ukrayinsku kulturu Viklikali na dopit vikladachiv i direktora Zvinuvachuvannya Chrezmerno populyariziruete ukrainskoe narodnoe iskusstvo Pislya rozgromu shkoli chastinu studentiv pereveli v Mirgorodskij i Mezhgirskij tehnikumi a vikladachi porozbigalis podali vid prikordonnogo Kam yancya Podilskogo 1933 roku likvidovano j sam tehnikum vikladachi j studenti yakogo vstigli tak bagato zrobiti dlya ukrayinskoyi kulturi Studentiv pereveli do Balahni Gorkivskoyi oblasti PosilannyaMAJZhE NEVIDOMIJ ROOT 1280 STORINOK PRO 28 ROKIV 4 kvitnya 2016 u Wayback Machine KOLEKCIYa ZRAZKIV HATNIH ROZPISIV 5 kvitnya 2022 u Wayback Machine