Ця стаття може містити . (листопад 2013) |
«Людвіг Феєрбах і кінець німецької класичної філософії» (нім. Ludwig Feuerbach und der Ausgang der klassischen deutschen Philosophie) — твір німецького мислителя Фрідріха Енгельса (1820–1895), присвячений характеристиці відносин марксистської філософії до своїх теоретичних джерел і містить нарис про її найважливіші положення.
Історія написання
Написаний твір був 1886 року з приводу книги данського соціолога та філософа Карла Ніколая Старке (1858–1926) «Людвіг Феєрбах» (1885); проте Енгельс приділяє їй незначну увагу. Справжні причини написання цього нарису були інші: поширення марксизму супроводжувалося його вульгаризацією, його еклектичним тлумаченням на рівні догегелівської філософії (кантіанство тощо), тому треба було роз'яснити, якими є головні риси історичного матеріалізму.
Зміст твору
Характеризуючи появу на історичній сцені французької філософії XVIII ст. і класичної німецької філософії, Енгельс говорить про «філософські революції». Проте у ще глибшому розумінні став революцією процес створення історичного матеріалізму Марксом й Енгельсом. Цей процес включав засвоєння у новій синтезі всього цінного зі спадщини філософської культури та насамперед її найвищого досягнення — філософії Георга Гегеля (1770-1831). Тому 1-у главу «Людвіга Феєрбаха…» присвячено Гегелю та історії розколу гегелівської школи.
Погляди Гегеля Енгельс передає так, як вони історично виступили як ідейне джерело марксистської філософії, а саме — в їхній суперечності між діалектичною методою та догматизмом, некритичністю та консерватизмом його системи. Гегелівська філософія загалом, це — це «…грандіозний підсумок всього попереднього розвитку філософії…»; вся вона — «…тільки ідеалістично поставлений на голову матеріалізм»; у ній — разюче багатство ідей, що їх засвоєння є умовою справжнього виходу з «лабіринту» філософських проблем. Феєрбах же, відновлюючи матеріалізм, не подолав філософію Гегеля за допомогою «зняття» критики, але просто відкинув її. Хоча саме Феєрбах дав становленню марксизму «могутній поштовх».
У 2-й главі Енгельс протиставляє обивательському, утилітаристському уявленню про «матеріальне» та «матеріалізм» наукове, філософське поняття про них. Філософське поняття матеріалізму формулюється як відповідь на основне питання філософії (що первинне — матерія чи дух?); різниця ж у відповіді на це питання становить критерій класифікації філософських концепцій. При цьому Енгельс виділяє «два боки» цього питання. З точки зору марксизму, мислення здатне, за висловом Енгельса, продукувати вірне відображення дійсності. «На філософській мові це питання зветься питання про тотожність мислення і буття…» Саме матеріалістично усвідомлена тотожність мислення і буття визначає збіг гносеології, онтології та логіки в діалектиці, яка зводиться цим до «…науки про загальні закони руху зовнішнього світу і людського мислення», бо ці закони «…по суті тотожні…» Тому мислення, що пізнає, є завжди рухом понять згідно з логікою самого предмета.
Доказ предметної істинності знання і тим самим спростування дуалізму й агностицизму «…лежить у практиці, а саме в експерименті і промисловості». Тут Енгельс відволікається від інших функцій практики і від ролі її перетворених форм (відносини корисності). Звертаючи увагу на особливості діалектичного матеріалізму, Енгельс відзначає три обмеженості старого матеріалізму: 1) механістичність; 2) метафізичність; 3) ідеалізм у розумінні суспільства. При цьому треба враховувати, що головним недоліком попередніх носіїв матеріалістичного світогляду є його споглядальність.
У 3-й главі Енгельс показує, що Феєрбах не тільки залишився ідеалістом у розумінні суспільства, а й опинився тут набагато біднішими за Гегеля. У соціальних відносинах «…він бачить лише одну сторону: мораль». Причиною етичного ідеалізму Феєрбаха є його антропологізм.
4-та глава містить характеристику революційного перевороту в філософії, що його здійснили Маркс й Енгельс, а також екскурсію у царину матеріалістичної теорії історії.
Основоположники марксизму сприйняли та переробили класичну філософську спадщину. Гегелівську діалектику вони звільнили від «ідеологічного перекручення». Вся справа в тім, аби не тільки «визнавати» діалектику, а й уміти «…застосовувати її на ділі в кожному окремому випадку і в кожній даній галузі дослідження». Марксизм проголосив принципово нове ставлення між предметом філософії та предметами інших позитивних наук. Оцінюючи відкриття клітини, встановлення закону збереження і перетворення енергії та теорію Дарвіна як три великі відкриття, Енгельс угледів в них початок засвоєння діалектичної методи мислення самими позитивними науками. Оскільки таке засвоєння відбувається, воно позбавляє філософію монополії на завдання «…скласти в більш-менш систематичній формі ясну картину природи як одного зв'язного цілого», оскільки науки стають повноправними будівничими систем. Теоретично розвинені науки роблять зайвою особливу, окрему від них науку про світ загалом, на що раніше претендувала філософія. Тим самим філософії надається можливість зосередити свою увагу на дослідженні загальних характеристик дійсності, на розробці діалектики як логіки та теорії наукового пізнання.
У нарисі матеріалістичного розуміння історії марксизм протиставляється домарксовим соціологічним концепціям як такий, що він вперше розкрив матеріальні рушійні сили, що ховаються за ідеальними спонукальними силами; розглядаючи лише загальну незалежність перших від других, Енгельс відволікається від того, що і ті й інші можуть виступати як нібито незалежні від людської діяльності, від реальної людини. Енгельс пояснює найважливіші положення марксистської теорії ляск і класової боротьби, теорії базису і надбудови, аналізує класовий характер держави.
Історія видання
«Людвіг Феєрбах…» був надрукований спочатку в німецькій соціал-демократичній газеті «Neue Zeit» (1886, №№4 і 5), а 1888 року вийшов у Штутгарті окремою брошурою з передмовою автора. Перший український переклад з'явився 1930 року і ввійшов до збірки: Карл Маркс і Фрідріх Енгельс. Фоєрбах (з «Німецької ідеології») / Пер. з нім. П.Бензя. — Харків—Київ: Державне видавництво України, 1930.
Див. також
Першоджерела
- Ф.Енгельс. Людвіг Фейербах і кінець німецької класичної філософії [ 23 жовтня 2013 у Wayback Machine.]
Література
- Г. Батицев. Людвиг Фейербах и конец немецкой классической философии // «Философская энциклопедия». — Т. 3. / Ред. коллект.: Ф. В. Константинов (главный редактор) и др. Институт философии АН СССР. — Москва: «Советская энциклопедия», 1964. — С. 268–269.
- Людвиг Фейербах и конец немецкой классической философии // Философский энциклопедический словарь / Гл. редакция: Л. Ф. Ильчев и др. — Москва: «Советская энциклопедия», 1983. — С. 330.
- М. Т. Иовчук (рук. авт. коллектива) и др. Ф. Энгельс и современные проблемы философии. — Москва: «Мысль», 1971. — 567 с.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Cya stattya mozhe mistiti originalne doslidzhennya Bud laska udoskonalte yiyi perevirivshi sumnivni tverdzhennya j dodavshi posilannya na dzherela Tverdzhennya yaki mistyat lishe originalne doslidzhennya mayut buti vilucheni listopad 2013 Lyudvig Feyerbah i kinec nimeckoyi klasichnoyi filosofiyi nim Ludwig Feuerbach und der Ausgang der klassischen deutschen Philosophie tvir nimeckogo mislitelya Fridriha Engelsa 1820 1895 prisvyachenij harakteristici vidnosin marksistskoyi filosofiyi do svoyih teoretichnih dzherel i mistit naris pro yiyi najvazhlivishi polozhennya Istoriya napisannyaNapisanij tvir buv 1886 roku z privodu knigi danskogo sociologa ta filosofa Karla Nikolaya Starke 1858 1926 Lyudvig Feyerbah 1885 prote Engels pridilyaye yij neznachnu uvagu Spravzhni prichini napisannya cogo narisu buli inshi poshirennya marksizmu suprovodzhuvalosya jogo vulgarizaciyeyu jogo eklektichnim tlumachennyam na rivni dogegelivskoyi filosofiyi kantianstvo tosho tomu treba bulo roz yasniti yakimi ye golovni risi istorichnogo materializmu Zmist tvoruHarakterizuyuchi poyavu na istorichnij sceni francuzkoyi filosofiyi XVIII st i klasichnoyi nimeckoyi filosofiyi Engels govorit pro filosofski revolyuciyi Prote u she glibshomu rozuminni stav revolyuciyeyu proces stvorennya istorichnogo materializmu Marksom j Engelsom Cej proces vklyuchav zasvoyennya u novij sintezi vsogo cinnogo zi spadshini filosofskoyi kulturi ta nasampered yiyi najvishogo dosyagnennya filosofiyi Georga Gegelya 1770 1831 Tomu 1 u glavu Lyudviga Feyerbaha prisvyacheno Gegelyu ta istoriyi rozkolu gegelivskoyi shkoli Poglyadi Gegelya Engels peredaye tak yak voni istorichno vistupili yak idejne dzherelo marksistskoyi filosofiyi a same v yihnij superechnosti mizh dialektichnoyu metodoyu ta dogmatizmom nekritichnistyu ta konservatizmom jogo sistemi Gegelivska filosofiya zagalom ce ce grandioznij pidsumok vsogo poperednogo rozvitku filosofiyi vsya vona tilki idealistichno postavlenij na golovu materializm u nij razyuche bagatstvo idej sho yih zasvoyennya ye umovoyu spravzhnogo vihodu z labirintu filosofskih problem Feyerbah zhe vidnovlyuyuchi materializm ne podolav filosofiyu Gegelya za dopomogoyu znyattya kritiki ale prosto vidkinuv yiyi Hocha same Feyerbah dav stanovlennyu marksizmu mogutnij poshtovh U 2 j glavi Engels protistavlyaye obivatelskomu utilitaristskomu uyavlennyu pro materialne ta materializm naukove filosofske ponyattya pro nih Filosofske ponyattya materializmu formulyuyetsya yak vidpovid na osnovne pitannya filosofiyi sho pervinne materiya chi duh riznicya zh u vidpovidi na ce pitannya stanovit kriterij klasifikaciyi filosofskih koncepcij Pri comu Engels vidilyaye dva boki cogo pitannya Z tochki zoru marksizmu mislennya zdatne za vislovom Engelsa produkuvati virne vidobrazhennya dijsnosti Na filosofskij movi ce pitannya zvetsya pitannya pro totozhnist mislennya i buttya Same materialistichno usvidomlena totozhnist mislennya i buttya viznachaye zbig gnoseologiyi ontologiyi ta logiki v dialektici yaka zvoditsya cim do nauki pro zagalni zakoni ruhu zovnishnogo svitu i lyudskogo mislennya bo ci zakoni po suti totozhni Tomu mislennya sho piznaye ye zavzhdi ruhom ponyat zgidno z logikoyu samogo predmeta Dokaz predmetnoyi istinnosti znannya i tim samim sprostuvannya dualizmu j agnosticizmu lezhit u praktici a same v eksperimenti i promislovosti Tut Engels vidvolikayetsya vid inshih funkcij praktiki i vid roli yiyi peretvorenih form vidnosini korisnosti Zvertayuchi uvagu na osoblivosti dialektichnogo materializmu Engels vidznachaye tri obmezhenosti starogo materializmu 1 mehanistichnist 2 metafizichnist 3 idealizm u rozuminni suspilstva Pri comu treba vrahovuvati sho golovnim nedolikom poperednih nosiyiv materialistichnogo svitoglyadu ye jogo spoglyadalnist U 3 j glavi Engels pokazuye sho Feyerbah ne tilki zalishivsya idealistom u rozuminni suspilstva a j opinivsya tut nabagato bidnishimi za Gegelya U socialnih vidnosinah vin bachit lishe odnu storonu moral Prichinoyu etichnogo idealizmu Feyerbaha ye jogo antropologizm 4 ta glava mistit harakteristiku revolyucijnogo perevorotu v filosofiyi sho jogo zdijsnili Marks j Engels a takozh ekskursiyu u carinu materialistichnoyi teoriyi istoriyi Osnovopolozhniki marksizmu sprijnyali ta pererobili klasichnu filosofsku spadshinu Gegelivsku dialektiku voni zvilnili vid ideologichnogo perekruchennya Vsya sprava v tim abi ne tilki viznavati dialektiku a j umiti zastosovuvati yiyi na dili v kozhnomu okremomu vipadku i v kozhnij danij galuzi doslidzhennya Marksizm progolosiv principovo nove stavlennya mizh predmetom filosofiyi ta predmetami inshih pozitivnih nauk Ocinyuyuchi vidkrittya klitini vstanovlennya zakonu zberezhennya i peretvorennya energiyi ta teoriyu Darvina yak tri veliki vidkrittya Engels uglediv v nih pochatok zasvoyennya dialektichnoyi metodi mislennya samimi pozitivnimi naukami Oskilki take zasvoyennya vidbuvayetsya vono pozbavlyaye filosofiyu monopoliyi na zavdannya sklasti v bilsh mensh sistematichnij formi yasnu kartinu prirodi yak odnogo zv yaznogo cilogo oskilki nauki stayut povnopravnimi budivnichimi sistem Teoretichno rozvineni nauki roblyat zajvoyu osoblivu okremu vid nih nauku pro svit zagalom na sho ranishe pretenduvala filosofiya Tim samim filosofiyi nadayetsya mozhlivist zoserediti svoyu uvagu na doslidzhenni zagalnih harakteristik dijsnosti na rozrobci dialektiki yak logiki ta teoriyi naukovogo piznannya U narisi materialistichnogo rozuminnya istoriyi marksizm protistavlyayetsya domarksovim sociologichnim koncepciyam yak takij sho vin vpershe rozkriv materialni rushijni sili sho hovayutsya za idealnimi sponukalnimi silami rozglyadayuchi lishe zagalnu nezalezhnist pershih vid drugih Engels vidvolikayetsya vid togo sho i ti j inshi mozhut vistupati yak nibito nezalezhni vid lyudskoyi diyalnosti vid realnoyi lyudini Engels poyasnyuye najvazhlivishi polozhennya marksistskoyi teoriyi lyask i klasovoyi borotbi teoriyi bazisu i nadbudovi analizuye klasovij harakter derzhavi Istoriya vidannya Lyudvig Feyerbah buv nadrukovanij spochatku v nimeckij social demokratichnij gazeti Neue Zeit 1886 4 i 5 a 1888 roku vijshov u Shtutgarti okremoyu broshuroyu z peredmovoyu avtora Pershij ukrayinskij pereklad z yavivsya 1930 roku i vvijshov do zbirki Karl Marks i Fridrih Engels Foyerbah z Nimeckoyi ideologiyi Per z nim P Benzya Harkiv Kiyiv Derzhavne vidavnictvo Ukrayini 1930 Div takozhLyudvig Feyerbah Tezi pro FeyerbahaPershodzherelaF Engels Lyudvig Fejerbah i kinec nimeckoyi klasichnoyi filosofiyi 23 zhovtnya 2013 u Wayback Machine LiteraturaG Baticev Lyudvig Fejerbah i konec nemeckoj klassicheskoj filosofii Filosofskaya enciklopediya T 3 Red kollekt F V Konstantinov glavnyj redaktor i dr Institut filosofii AN SSSR Moskva Sovetskaya enciklopediya 1964 S 268 269 Lyudvig Fejerbah i konec nemeckoj klassicheskoj filosofii Filosofskij enciklopedicheskij slovar Gl redakciya L F Ilchev i dr Moskva Sovetskaya enciklopediya 1983 S 330 M T Iovchuk ruk avt kollektiva i dr F Engels i sovremennye problemy filosofii Moskva Mysl 1971 567 s