Тилігу́льський лима́н, або Тилігул — лиман на півдні України (на територіях Одеської області та Миколаївської області). Назва походить від тур. Deli Göl — «скажене озеро». Лиман являє собою старе русло річки Тилігул. Утворився завдяки затопленню морем пониззя річки. Відмежування від моря відбулося в 18-19-му сторіччях. На початок XXI сторіччя лиман відокремлений від моря піщаним пересипом завширшки близько 7 км, довжиною — 4 км. Пересип покритий солончаками і дрібними солоними озерами. Лиман має періодичний зв'язок із морем через вузький канал, завдяки чому рівень води в лимані відповідає рівню моря.
Берег Тилігульського лиману біля села Кошари | |
46°50′ пн. ш. 31°06′ сх. д. / 46.833° пн. ш. 31.100° сх. д.Координати: 46°50′ пн. ш. 31°06′ сх. д. / 46.833° пн. ш. 31.100° сх. д. | |
Частина від | Північно-західна частина Чорного моря |
---|---|
Море | Чорне море |
Прибережні країни | Україна *Миколаївська область *Одеська область |
Регіон | Одеська область Миколаївська область |
Довжина | 60 км |
Ширина | 4,5 км |
Площа | 135 км² |
Середня глибина | 5.0 м |
Максимальна глибина | 21 м |
Об'єм | 610 км³ |
Вливаються | |
Солоність | 14-23 ‰ |
Міста та поселення | Коблеве, Курісове, Мар'янівка, Каїри |
ідентифікатори і посилання | |
GeoNames | 691551 |
У проєкті OpenStreetMap | ↑72634 ·R (Одеська область, Миколаївська область) |
Тилігульський лиман Тилігульський лиман (Україна) | |
Тилігульський лиман у Вікісховищі |
На пересипі лиману та прилеглій акваторії створено орнітологічний заказник місцевого значення «Тилігульський пересип», у середній частині лиману — орнітологічний заказник загальнодержавного значення «Коса Стрілка».
Виникнення лиману
Тилігульський лиман виник у результаті зміни клімату, що став більш посушливим. У результаті цього повноводна річка Тилігул, поступово обміліла, а в пониззі стала замулюватись. Так виник Тилігульський пересип шириною близько 4, і довжиною до 7 км.
Флора і фауна
Фітопланктон
У Тилігульскому лимані відзначено 118 видів і внутрішньовидових таксонів мікроводоростей. Із них: Діатомових — 51, Дінофітових — 31, Зелених — 13, — 8, Синєзелених — 7, Кріптофітових — 6, Евгленових — 2.
Зоопланктон
Наразі в лимані реєструють 20 таксонів зоопланктону. Найчисельнішими є веслоногі ракоподібні і .
Іхтіофауна
У різні роки в лимані відзначалось до 63 видів риб, серед яких 7 видів-вселенців. Промисел завжди базувався на бичках, атерині та тюльці. До 1979 р. в окремі роки в значній кількості відловлювали тарань, судак, короп звичайний, карась. Наразі в лиман через водозапускний канал заходить піленгас, якого відловлюють на рівні з атериною і бичками.
Риби Тилігульського лиману | |||||||||||
Колючка південна (Pungitius platygaster) | Іглиця пухлощока (Syngnathus abaster) | Трубкорот (Syngnathus typhle) | Зеленушка плямиста (Symphodus ocellatus) | Піленгас (Liza haematocheilus) | Глось (Platichthys flesus) | ||||||
Атерина піщана (Atherina boyeri) | лисун мармуровий (Pomatoschistus marmoratus) | Бичок чорний (Gobius niger) | Бичок-зеленчак (Zosterisessor ophiocephalus) | Бичок-кругляк (Neogobius melanostomus) | Бичок-бабка (Neogobius fluviatilis) |
Канал «Тилігульський лиман — Чорне море»
У жовтні 2016 року почалось відновлення каналу, що з'єднує лиман із Чорним морем. Також біля моря побудований шлюз із пішохідним мостом, яким можна перейти між Одеською та Миколаївською областями.
28 грудня 2017 року Тилігульський лиман був з'єднаний із Чорним морем каналом, почалось наповнення лиману морською водою. Наповнення триватиме до квітня 2018 року.
Також планується розчищення каналу, щоб забезпечити прохід невеликих човнів. Канал дозволить зменшити солоність води у Тилігульському лимані з понад 30 ‰ (у 2017 році) до морських 16 ‰. Також це врятує лиман від пересихання, а рибу від високої солоності.
Туризм
На берегах лиману знаходяться численні дачні масиви (на західному березі). Дно лиману подекуди вкрите чорним мулом, що має лікувальні властивості. Запаси лікувальної грязі тут становлять 14 млн т.
На узбережжі біля сіл Українка і Кордон розташовані туристичні комплекси «Устриці Скіфії» і «Ойстервіль», із рестораном, пляжем та устричною фермою. Оскільки солоність лиману ідеально підходить для росту устриць, тут із 2014 року почали розвивати марикультуру, а також дорощувати устриць.
На західному березі лиману розташоване село Курісове, де є пам'ятка історії державного значення — Палац-Садиба Курісів.
Туристичний потенціал лиману | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
Джерела
- Старушенко Л. И., Бушуев С. Г. Причерноморские лиманы Одещины и их рыбохозяйственное значение. — Одесса: Астропринт, 2001. — 151 с.
- Северо-западная часть Черного моря: биология и экология / Ю. П. Зайцев, Б. Г. Александров, Г. Г. Миничева. — Киев: Наукова думка, 2006. — 701 с.
- Офіційний сайт регіонального ландшафтного парку «Тилігульський» (Миколаївська область)
- https://suspilne.media/456561-sepoce-ziz-mene-a-duze-smacna-ak-na-odesini-virosuut-ustrici/
- https://www.oysterwill.com/устричнаферма
Посилання
- Тилігульський лиман знову з'єднали з Чорним морем. 28 грудня 2017.
- СОЛОНІСТЬ ТИЛІГУЛЬСКОГО ЛИМАНУ ПЕРЕВИЩИЛА 30‰. 24 липня 2017.
Це незавершена стаття з географії України. Ви можете проєкту, виправивши або дописавши її. |
Це незавершена стаття про Чорне море. Ви можете проєкту, виправивши або дописавши її. |
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
U Vikipediyi ye statti pro inshi znachennya cogo termina Tiligul Tiligu lskij lima n abo Tiligul liman na pivdni Ukrayini na teritoriyah Odeskoyi oblasti ta Mikolayivskoyi oblasti Nazva pohodit vid tur Deli Gol skazhene ozero Liman yavlyaye soboyu stare ruslo richki Tiligul Utvorivsya zavdyaki zatoplennyu morem ponizzya richki Vidmezhuvannya vid morya vidbulosya v 18 19 mu storichchyah Na pochatok XXI storichchya liman vidokremlenij vid morya pishanim peresipom zavshirshki blizko 7 km dovzhinoyu 4 km Peresip pokritij solonchakami i dribnimi solonimi ozerami Liman maye periodichnij zv yazok iz morem cherez vuzkij kanal zavdyaki chomu riven vodi v limani vidpovidaye rivnyu morya Tiligulskij limanBereg Tiligulskogo limanu bilya sela Koshari46 50 pn sh 31 06 sh d 46 833 pn sh 31 100 sh d 46 833 31 100 Koordinati 46 50 pn sh 31 06 sh d 46 833 pn sh 31 100 sh d 46 833 31 100Chastina vid Pivnichno zahidna chastina Chornogo moryaMore Chorne morePriberezhni krayini Ukrayina Mikolayivska oblast Odeska oblastRegion Odeska oblast Mikolayivska oblastDovzhina 60 kmShirina 4 5 kmPlosha 135 km Serednya glibina 5 0 mMaksimalna glibina 21 mOb yem 610 km Vlivayutsya Tiligul CaregaSolonist 14 23 Mista ta poselennya Kobleve Kurisove Mar yanivka Kayiriidentifikatori i posilannyaGeoNames 691551U proyekti OpenStreetMap 72634 R Odeska oblast Mikolayivska oblast Tiligulskij limanTiligulskij liman Ukrayina Tiligulskij liman u Vikishovishi Na peresipi limanu ta prileglij akvatoriyi stvoreno ornitologichnij zakaznik miscevogo znachennya Tiligulskij peresip u serednij chastini limanu ornitologichnij zakaznik zagalnoderzhavnogo znachennya Kosa Strilka Viniknennya limanuKanal sho poyednuye liman iz morem Tiligulskij liman vinik u rezultati zmini klimatu sho stav bilsh posushlivim U rezultati cogo povnovodna richka Tiligul postupovo obmilila a v ponizzi stala zamulyuvatis Tak vinik Tiligulskij peresip shirinoyu blizko 4 i dovzhinoyu do 7 km Flora i faunaFitoplankton U Tiligulskomu limani vidznacheno 118 vidiv i vnutrishnovidovih taksoniv mikrovodorostej Iz nih Diatomovih 51 Dinofitovih 31 Zelenih 13 8 Sinyezelenih 7 Kriptofitovih 6 Evglenovih 2 Zooplankton Narazi v limani reyestruyut 20 taksoniv zooplanktonu Najchiselnishimi ye veslonogi rakopodibni i Ihtiofauna U rizni roki v limani vidznachalos do 63 vidiv rib sered yakih 7 vidiv vselenciv Promisel zavzhdi bazuvavsya na bichkah aterini ta tyulci Do 1979 r v okremi roki v znachnij kilkosti vidlovlyuvali taran sudak korop zvichajnij karas Narazi v liman cherez vodozapusknij kanal zahodit pilengas yakogo vidlovlyuyut na rivni z aterinoyu i bichkami Ribi Tiligulskogo limanuKolyuchka pivdenna Pungitius platygaster Iglicya puhloshoka Syngnathus abaster Trubkorot Syngnathus typhle Zelenushka plyamista Symphodus ocellatus Pilengas Liza haematocheilus Glos Platichthys flesus Aterina pishana Atherina boyeri lisun marmurovij Pomatoschistus marmoratus Bichok chornij Gobius niger Bichok zelenchak Zosterisessor ophiocephalus Bichok kruglyak Neogobius melanostomus Bichok babka Neogobius fluviatilis Kanal Tiligulskij liman Chorne more Peresohlij kanal u 2017 roci do rozchistki U zhovtni 2016 roku pochalos vidnovlennya kanalu sho z yednuye liman iz Chornim morem Takozh bilya morya pobudovanij shlyuz iz pishohidnim mostom yakim mozhna perejti mizh Odeskoyu ta Mikolayivskoyu oblastyami Peresohlij kanal pid trasoyu M14 do rozchistki 28 grudnya 2017 roku Tiligulskij liman buv z yednanij iz Chornim morem kanalom pochalos napovnennya limanu morskoyu vodoyu Napovnennya trivatime do kvitnya 2018 roku Takozh planuyetsya rozchishennya kanalu shob zabezpechiti prohid nevelikih chovniv Kanal dozvolit zmenshiti solonist vodi u Tiligulskomu limani z ponad 30 u 2017 roci do morskih 16 Takozh ce vryatuye liman vid peresihannya a ribu vid visokoyi solonosti TurizmNa beregah limanu znahodyatsya chislenni dachni masivi na zahidnomu berezi Dno limanu podekudi vkrite chornim mulom sho maye likuvalni vlastivosti Zapasi likuvalnoyi gryazi tut stanovlyat 14 mln t Na uzberezhzhi bilya sil Ukrayinka i Kordon roztashovani turistichni kompleksi Ustrici Skifiyi i Ojstervil iz restoranom plyazhem ta ustrichnoyu fermoyu Oskilki solonist limanu idealno pidhodit dlya rostu ustric tut iz 2014 roku pochali rozvivati marikulturu a takozh doroshuvati ustric Na zahidnomu berezi limanu roztashovane selo Kurisove de ye pam yatka istoriyi derzhavnogo znachennya Palac Sadiba Kurisiv Turistichnij potencial limanuTuristichnij kompleks iz restoranom ta ustrichnoyu fermoyu v s Ukrayinka Mikolayivska oblastTuristichnij kompleks iz restoranom ta ustrichnoyu fermoyu v s Ukrayinka Mikolayivska oblast Turistichnij kompleks iz restoranom ta ustrichnoyu fermoyu v s Kordon Odeska oblastTuristichnij kompleks iz restoranom ta ustrichnoyu fermoyu v s Kordon Odeska oblast Palac Sadiba Kurisiv s KurisovePalac Sadiba Kurisiv s Kurisove DzherelaStarushenko L I Bushuev S G Prichernomorskie limany Odeshiny i ih rybohozyajstvennoe znachenie Odessa Astroprint 2001 151 s Severo zapadnaya chast Chernogo morya biologiya i ekologiya Yu P Zajcev B G Aleksandrov G G Minicheva Kiev Naukova dumka 2006 701 s Oficijnij sajt regionalnogo landshaftnogo parku Tiligulskij Mikolayivska oblast https suspilne media 456561 sepoce ziz mene a duze smacna ak na odesini virosuut ustrici https www oysterwill com ustrichnafermaPosilannyaTiligulskij liman znovu z yednali z Chornim morem 28 grudnya 2017 SOLONIST TILIGULSKOGO LIMANU PEREVIShILA 30 24 lipnya 2017 Ce nezavershena stattya z geografiyi Ukrayini Vi mozhete dopomogti proyektu vipravivshi abo dopisavshi yiyi Ce nezavershena stattya pro Chorne more Vi mozhete dopomogti proyektu vipravivshi abo dopisavshi yiyi