Айтис (від айту— розповідати), айтіш— імпровізоване змагання двох акинів, форма усної народної пісенної поезії у казахів і киргизів. Айтис акомпанується киргизьким національним музичним інструментом комузом, а у казахів домброю. У кочових народів Центральної Азії вірші айтис пов'язані з суспільним життям народу і народилися, коли ще не було мистецтва письма.
Айтис | |
---|---|
Світова спадщина | |
Айтис | |
Країна | Казахстан |
Тип | літературний жанр |
Під час айтису двоє акинів, що сидять (рідше стоять) навпроти один одного, виконують своєрідний пісенний діалог, постійно передаючи чергу та підхоплюючи слова опонента. Пісні під час змагання можуть бути на будь-яку довільну тему. За підсумками змагання вибирається переможець, при цьому оцінюється як музичність і ритмічність, так і кмітливість у підхопленні аргументів суперника.
В айтисі може брати участь і декілька акинів, хоча виступи парами найбільш поширені. Із 2008 року в Киргизстані проводяться міжнародні змагання з айтису. Перший міжнародний фестиваль відбувся у Бішкеку в серпні 2008 року. Тоді за почесне звання боролись близько 50 акинів. Другий фестиваль було проведено влітку 2009 року в Оші.
У 2001 році було створено громадський фонд , що надає підтримку акинам і розвитку айтишу.
У 2008 році мистецтво акинів-імпровізаторів було включено у перелік нематеріальної спадщини ЮНЕСКО.
У Казахстані у всіх 16 регіонах країни постійно проводяться змагання з айтису. Фінальна церемонія нагородження називається "Алтын домбыра" ("Золотий барабан").
Серед відомих киргизьких акинів радянської доби, що займалися атишом — , Калик Акієв, , , .
Найвідоміші казахські акини, що прославилися у мистецтві айтису: , , , і (у 1946 році композитор на основі айтису між Біржаном і Сарою написав оперу «»), , , Джамбул Джабаєв. Сучасні акини: , , , та інші.
Джерела
Примітки
- UNESCO - Aitysh/Aitys, art of improvisation. ich.unesco.org (англ.). Процитовано 17 липня 2023.
- АЙТЫС ӨНЕРІНІҢ ТӘРБИЕЛІК МАҢЫЗЫ | Наукові конференції. oldconf.neasmo.org.ua. Процитовано 18 липня 2023.
- . Архів оригіналу за 22 лютого 2014. Процитовано 8 травня 2014.
- . Архів оригіналу за 22 лютого 2014. Процитовано 8 травня 2014.
- . Архів оригіналу за 22 лютого 2014. Процитовано 8 травня 2014.
- http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?pg=00011&RL=00065 [ 9 травня 2014 у Wayback Machine.] Список нематеріальної спадщини ЮНЕСКО — Art of Akyns, Kyrgyz epic tellers
- Мұхамедиұлы: Жүрсін Ерманмен бірге айтыс өткізуді жоспарлап отырмыз. Sputnik Қазақстан (kz) . 20180125T1452+0600. Процитовано 18 липня 2023.
Література
- Ауэзов М. и Соболев Л. Фольклор и эпос казахского народа. — 1939.
- Габдуллин М. Казак халкынын ауыз эдебиеті. — Алма-Ата, 1958.
- Кыргыз совет адабиятынын тарыхынын очерки. — Фрунзе, 1960.
Це незавершена стаття про Казахстан. Ви можете проєкту, виправивши або дописавши її. |
Це незавершена стаття про Киргизстан. Ви можете проєкту, виправивши або дописавши її. |
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Ajtis vid ajtu rozpovidati ajtish improvizovane zmagannya dvoh akiniv forma usnoyi narodnoyi pisennoyi poeziyi u kazahiv i kirgiziv Ajtis akompanuyetsya kirgizkim nacionalnim muzichnim instrumentom komuzom a u kazahiv dombroyu U kochovih narodiv Centralnoyi Aziyi virshi ajtis pov yazani z suspilnim zhittyam narodu i narodilisya koli she ne bulo mistectva pisma AjtisSvitova spadshinaAjtisKrayina KazahstanTipliteraturnij zhanr Pid chas ajtisu dvoye akiniv sho sidyat ridshe stoyat navproti odin odnogo vikonuyut svoyeridnij pisennij dialog postijno peredayuchi chergu ta pidhoplyuyuchi slova oponenta Pisni pid chas zmagannya mozhut buti na bud yaku dovilnu temu Za pidsumkami zmagannya vibirayetsya peremozhec pri comu ocinyuyetsya yak muzichnist i ritmichnist tak i kmitlivist u pidhoplenni argumentiv supernika V ajtisi mozhe brati uchast i dekilka akiniv hocha vistupi parami najbilsh poshireni Iz 2008 roku v Kirgizstani provodyatsya mizhnarodni zmagannya z ajtisu Pershij mizhnarodnij festival vidbuvsya u Bishkeku v serpni 2008 roku Todi za pochesne zvannya borolis blizko 50 akiniv Drugij festival bulo provedeno vlitku 2009 roku v Oshi U 2001 roci bulo stvoreno gromadskij fond sho nadaye pidtrimku akinam i rozvitku ajtishu U 2008 roci mistectvo akiniv improvizatoriv bulo vklyucheno u perelik nematerialnoyi spadshini YuNESKO U Kazahstani u vsih 16 regionah krayini postijno provodyatsya zmagannya z ajtisu Finalna ceremoniya nagorodzhennya nazivayetsya Altyn dombyra Zolotij baraban Sered vidomih kirgizkih akiniv radyanskoyi dobi sho zajmalisya atishom Kalik Akiyev Najvidomishi kazahski akini sho proslavilisya u mistectvi ajtisu i u 1946 roci kompozitor na osnovi ajtisu mizh Birzhanom i Saroyu napisav operu Dzhambul Dzhabayev Suchasni akini ta inshi DzherelaPrimitkiUNESCO Aitysh Aitys art of improvisation ich unesco org angl Procitovano 17 lipnya 2023 AJTYS ӨNERINIҢ TӘRBIELIK MAҢYZY Naukovi konferenciyi oldconf neasmo org ua Procitovano 18 lipnya 2023 Arhiv originalu za 22 lyutogo 2014 Procitovano 8 travnya 2014 Arhiv originalu za 22 lyutogo 2014 Procitovano 8 travnya 2014 Arhiv originalu za 22 lyutogo 2014 Procitovano 8 travnya 2014 http www unesco org culture ich index php pg 00011 amp RL 00065 9 travnya 2014 u Wayback Machine Spisok nematerialnoyi spadshini YuNESKO Art of Akyns Kyrgyz epic tellers Muhamediuly Zhүrsin Ermanmen birge ajtys otkizudi zhosparlap otyrmyz Sputnik Қazakstan kz 20180125T1452 0600 Procitovano 18 lipnya 2023 LiteraturaAuezov M i Sobolev L Folklor i epos kazahskogo naroda 1939 Gabdullin M Kazak halkynyn auyz edebieti Alma Ata 1958 Kyrgyz sovet adabiyatynyn taryhynyn ocherki Frunze 1960 Ce nezavershena stattya pro Kazahstan Vi mozhete dopomogti proyektu vipravivshi abo dopisavshi yiyi Ce nezavershena stattya pro Kirgizstan Vi mozhete dopomogti proyektu vipravivshi abo dopisavshi yiyi