Історія електронних видань починається з появи перших електронних періодичних дайджестів та журналів у США у 1980-х роках., коли медіа стали опановувати новий цифровий формат.
Теоретичні засади
Науковці почали створювати гіпотези щодо виникнення безпаперових видань ще до появи перших медіа у цифровому форматі. Зокрема першими електронні журнали описали американські вчені Н. Сондак та Р. Шварц у статті «Безпаперовий журнал» ще у 1973 році. У роботі досліджуються електронні журнали у форматі мікрофіш, які зчитуватися комп'ютерами. Можливість створення електронних видань теоретично була обґрунтована в численних дослідженнях та експериментах американських та британських науковців. Як зазначає українська дослідниця Т. Ярошенко, подібні експерименти велися з 1974 року Національною науковою фундацією США. Результатом роботи фундації стала «EIES» (The Electronic Information Exchange System — електронна система обміну інформацією), спрямована на спрощення доступу науковців до документів через використання комп'ютерів. Системи доставки та збереження електронних документів упроваджувалися в Національній бібліотеці Британії, Інституті наукової інформації у США, Технічній інформаційній бібліотеці в НДР, Національному центрі періодики у США та інших організаціях. Проте навіть розуміння технології не дозволило цим організаціям створити самостійний мережевий електронний журнал, окрім проекту «EIES», який є свідченням успішної розробки електронної періодики. Дослідники лише працювали над теоретичним синтезом наявної інформації, щоб осягнути зміни, що мали б відбутися з впровадженням безпаверового видавництва. Наукові статті кінця 1970-х — початку 1980-х років переважно позитивно оцінюють електронний формат, оскільки він має низку переваг перед друкованим. Дж. Сендерс у 1976 році в статті «Науковий журнал майбутнього» визначив такі переваги електронного журналу: швидка доставка великої кількості інформації та постійна комунікація між редакцією та автором. У Р. Ройстачера в публікації «Віртуальний журнал» 1976 року також зазначається низка позитивних характеристик, серед яких нескінченна кількість сторінок, можливість пошуку тощо. Перспективи розвитку електронних видань розглядав Ф. Ланкастер у праці «На шляху до безпаперової інформаційної системи», що побачила світ у 1978 році. Однак на цьому етапі розвитку мережеві технології були малорозвинутими, дослідження стосувалися не електронних журналів у мережі, а потенційних можливостей розповсюдження видань.
Цікаво спостерігати, як дослідники Р. Глітц та М. Туроф у 1982 році намагаються визначити перспективи розвитку електронних журналів на основі мережі «EIES». Із цих праць очевидно, що електронні видання як явище з'явилися зовсім нещодавно і науковці не випрацювали теоретичної бази для аналізу журналів. У статті дослідники, один з яких є директором «EIES», плутають поняття журналу з мережею, що свідчить або про відсутність розуміння видавничої справи, або ототожнення журналів із текстовою комунікацією.
За прогнозами цих науковців, електронні журнали розвиватимуться в чотирьох формах:
- як періодична розсилка;
- як нерецензований «паперовий ярмарок»;
- як аналог традиційних журналів;
- у новітньому форматі.
Дослідники вказують на видання, які наразі зникли з мережі. У першій формі новини періодично розсилалися зацікавленим особам. У другій формі матеріали складалися на одному місці, їх без обробки могли прочитати інші. Форма, що наслідує традиційні журнали, вказана третьою, а четвертою є новітня на той час схема комунікації. Читачі могли ставити запитання та отримувати відповіді. Пізніше редакція збирала цікаві запитання та публікувала їх для загалу. Можна помітити багато спільного між першою та третьою формою, відмінність була лише в характері та жанровій специфіці матеріалів — у розсилці превалювали короткі газетні форми, а в журналі — аналітичні. Другу форму взагалі не можна розглядати як видання. У четвертому варіанті дослідники вбачають бажану інтерактивність видань. Згодом цей варіант буде цілком реалізовано в дайджестах «ARPANET».
Дискові журнали
Розповсюдження самвидаву в електронному форматі почалося з кінця 70-х років ХХ ст. У цей період збільшилася кількість ЕОМ, інформацію тиражували на магнітних стрічках. Широке впровадження комп'ютерної техніки створило передумови для появи електронних видань.
Електронні вижання до появи інтернету в США розповсюджувалися на дисках. Вони мали назву «Disk magazine» («дискові журнали»). У розмовній англійській мові використовують скорочення «diskmag» («дискмаг»). Дискові журнали також відомі під назвою «magazette» (контамінації від «magazine on diskette» — журнал на дискеті) — це видання, що розповсюджувалися в електронній формі на магнітних чи оптичних носіях і читалися за допомогою комп'ютера. Вони були популярними в 80-х та 90-х роках ХХ сторіччя, до появи доступного швидкісного інтернету. Розповсюджувалися переважно на дискетах (floppy disk), звідки й походить їхня назва. Коли в кінці 90-х інтернет став доступним для більшості користувачів, видання перейшли в мережу, продовжуючи називати себе дисковими журналами.
На відміну від езинів, які розповсюджувалися в чистому текстовому форматі, дискові журнали виходили у вигляді програми, що запускалася на комп'ютері читачів. Це дозволяло цим електронним виданням містити елементи, які на той час не могли передати жодні інші медіа: малюнки, графічний інтерфейс, фонову музику, анімацію, інтерактивні елементи. Дискові журнали розроблялися для певної комп'ютерної платформи і навіть для ігрових телеприставок. Журнали для популярних платформ, таких як Apple Macintosh чи IBM PC, мали більшу популярність, аніж інші не менш цікаві, але розроблені для непоширених комп'ютерів. Сьогодні складно досліджувати подібні журнали, оскільки необхідно або шукати той комп'ютер, на якому їх можна прочитати, або програму, що імітує роботу на цій платформі.
Основною причиною виникнення дискових журналів став попит на комп'ютерну літературу. Традиційні друковані видання не завжди вчасно реагували на появу нової вільної ніші на ринку. Починаючи з 70-х років ХХ ст., комп'ютерна література була дуже потрібною, оскільки обчислювальна техніка супроводжувалася інструкціями, які не могли вмістити всі можливі проблеми, що виникали в користувачів. Сам комп'ютер як мультифункціональний пристрій дозволяв не тільки читати професійну пресу, але й створювати її. К. Д. Волко зазначає, що дискові журнали були формою комунікації комп'ютеризованої молоді в ті часи, коли доступу до мережі інтернет не було. Ці люди належали до першої генерації, що зростала з домашніми персональними комп'ютерами. Оскільки їхні батьки та вчителі знали про нові технології менше, ніж вони, цим молодим користувачам доводилося освоювати комп'ютери та вчити програмування самостійно. Дискові журнали були тією платформою, де ця самоорганізована молодь могла обмінюватися знаннями. Переважно текстова інформація в дискових журналах подавалася у формі статей, оглядів або інструкцій щодо використання комп'ютера. Читачі також послуговувалися програмами, які безкоштовно розповсюджувалися з виданням. Дискові журнали, за спогадами сучасників, були корисними для читачів:
«Сьогодні кожен книжковий магазин має великий відділ комп’ютерної літератури і навіть в аптеках є комп’ютерні журнали. Але ні книги, ні журнали не були доступні нам у той час. Єдиним джерелом корисної інформації був журнал «Cursor», який видавав Р. Джефрієр. Це був не просто журнал! «Cursor» виходив трохи нерегулярно на касетах. Кожен випуск містив шість програм, які можна було запустити одразу. Це був мікс графіки, музики, ігор, пазлів, утиліт, навчальних і прикладних програм, як, наприклад, підрахунок відсотків на кредит. Усі вони були корисними, а деякі справжніми знахідками» .
Деякі дискові журнали існували за рахунок дотацій, які їм надавали комп'ютерні фірми, інші — за рахунок передплати. Тому видавництва таких журналів переважно були комерційними фірмами, що позитивно впливало на організацію роботи редакції. Наприклад, річна передплата (12 номерів) на дисковий журнал «CLOAD» коштувала 95 доларів на дисках і 50 доларів на касетах Комерційні засади роботи впливали як на якість статей, так і на тематику видання. Видавці не могли дозволити собі писати про те, що цікаво тільки їм, як це робили головні редактори езинів. Першим відомим дисковим журналом був «CLOAD magazine», розроблений для комп'ютерів Radio Shack TRS-80. Його засновниками були видавець Р. МакЕлрой та редактор Д. Фуллер. Журнал почав виходити у 1978 році на касетах і був названий на честь команди текстового інтерфейсу цього комп'ютера, що означала завантаження програми з касети на комп'ютер. В інших джерелах першим дисковим журналом визнають «Chromasette», створений для того ж самого комп'ютера TRS-80. Перший номер видання вийшов 1981 року. Головним редактором журналу був Д. Лагерквіст.
У вересні 1981 року виходить перший випуск журналу «Softdisk», який спочатку називався «Softdisk Magazette». Він розроблявся для популярної комп'ютерної платформи Apple II і виходив на 5¼ дискетах. Це був перший журнал, що використовував у своїй дистрибуції не касети, а дискети. Журнал створив Д. Мангхем разом зі своєю дружиною Джуді. «Softdisk» виходив як додаток до офіційного журналу «Softalk». Спочатку видавці планували, щоб користувачі після прочитання журналу повертатимуть дискети назад, щоб отримати новий випуск. Для цього використовували пластикові поштові пакети, які можна було відіслати назад, оскільки на звороті була заздалегідь оплачена поштова пересилка зі зворотною адресою редакції. Потреба в такій складній дистрибуції виникла через високі ціни на магнітні носії та намагання редакції постійно тримати контакт із читачами. Саме серед користувачів можна було знайти потенційних авторів. Оскільки більшість професійних журналістів не могли написати якісні тексти комп'ютерної тематики, редакції доводилося працювати з комп'ютерниками, які знали прикладну сферу. Авторам нових публікацій «платили» купонами на безкоштовний номер. Вартість одного видання становила п'ять доларів за умови, що читач вислав дискету видавцеві. Однак не тільки фінансові чинники впливали на бажання публікувати свої матеріали. Через цей журнал розповсюджувалися різні програми, які розроблялися самими читачами. Навколо «Softdisk» сформувалася ціла група людей (так звана спільнота), що працювала на видання безкоштовно. Із часом журнал комерціалізувався, оформив щорічну передплату, почав продаватися в магазинах. Видавці відмовилися від складної процедури пересилання дискет. Це видання згодом породило цілу серію журналів для інших комп'ютерів, таких як Softdisk G-S для комп'ютера Apple IIgs. Дискмаг був перероблений для інших платформ, таких, як Commodore 64, IBM PC та Apple Macintosh, що значно розширило аудиторію видання за рахунок користувачів цих комп'ютерів. Останній 166-й номер видання вийшов у серпні 1995 року. Головний редактор П. Рокітскі уже створював журнал самотужки, оскільки комп'ютери, для яких робилося це видання, на той час остаточно застаріли й у журналу не було ані читачів, ані авторів. Сьогодні всі випуски журналу вміщуються на двох компакт-дисках, які продаються разом із програмою, що імітує на комп'ютері читача платформу Apple II. Паралельно з «Softdisk» виходили й інші видання, такі, як «Diskazine», «Window», «I.B.Magazette», «UPTIME» та «PC Life». Деякі видавці друкованих комп'ютерних журналів додавали до своїх видань дискмаги. Їх розповсюджували разом, під однією упаковкою. Інші видавці заснували окрему передплату для таких дискових журналів.
У 1986 році в Європі починає виходити голландський англійськомовний журнал «ST NEWS» для комп'ютерів Atari ST. Щоб зрозуміти масштаби цього видання, наведемо статистику за 10 років його існування, що підрахував дослідник Р. Карсмейкер. За період з 1986 по 1996 з'явилося 42 випуски журналу, що містили 2 000 статей, 465 оглядів програм та 120 інструкцій. У 1986 році виходять також журнали «F.A.S.T.E.R.» (закрився у 1987), «INSoft Disk Newsletter» (закрився у 1988).
Восени 1989 року в Києві почало поширюватися е-видання на 5 ¼" дискетах "Софтпанорама" [ 5 травня 2019 у Wayback Machine.] з матеріалами семінару «Системне програмування» [1] [ 1 лютого 2013 у Wayback Machine.], під редакцією Миколи Миколайовича Безрукова — перший вітчизняний електронний щомісячних, в якому протягом 1989-1995 років публікувалися матеріали не лише науково-технічної, але також і громадсько-політичної тематики.
З розвитком інтернету дискові журнали не перестали існувати. Мережа стала доступною для пересічних користувачів тільки в другій половині 1990-х. У цей час модернізувалися лише носії (у середині 90-х років минулого століття дискові журнали перейшли на оптичні CD). Ємність цих носіїв інформації (700 Мбайт) та потужні комп'ютери дозволяли видавцям більше використовувати музику та відео. Це суттєво розширювало аудиторію цих видань, оскільки публікація трейлерів фільмів та музичних композицій диверсифікували дискові журнали, які до того охоплювали переважно комп'ютерну тематику.
Догіпертекстовий період мережевих видань
Перше мережеве періодичне видання «TCP-IP Digest», що згодом було перейменовано на «TCP-IP Distribution List» («Список розповсюдження TCP-IP»), з'явилося 8 жовтня 1981 року. Перший номер існував у вигляді одного файлу, однак це була збірка повідомлень з форуму, або, як це тоді називалося, групи обговорення (Discussion Group). У сучасних архівах це видання розбите за місяцями, але такий вигляд «TCP/IP Digest» набув тільки зараз. У минулому його випуски виходили щонеділі, тому сучасна форма існування дайджесту не відповідає оригіналу. Мережа FIDO видавала свої новини «FidoNews» у форматі розсилки. На відміну від дайджестів, це було повноцінне видання з оригінальними текстами. Мережа FIDO базувалася на системі вузлів — комп'ютерів, що відігравали роль сучасних серверів інтернету. За відсутності гіпертекстової технології інформацію про появу нового вузла можна було отримати лише з цього видання. Тому окрім новин, у «FidoNews» публікувалася технічна інформація — списки вузлів мережі. За форматом це видання було ближчим до газети, аніж до журналу. Перший номер вийшов 1 грудня 1984 року в текстовому форматі шириною 67 символів. Складним питанням залишається визначення першого електронного журналу. У дослідника В. Монті зустрічаємо згадку про прототип електронного журналу, що видавався у 1976 році в Інституті технологій Нью-Джерсі (США). Журнал виходив щотижня в текстовому форматі тільки для читання. Очевидно йдеться про експерименти М. Турофа на базі мережі «EIES», які були описані цим науковцем у статті «The Electronic Journal: a Progress Report Journal of the American Society for Information Science». До наших днів збереглося перше періодичне видання під назвою «TCP-IP Digest». Дайджест був механістичним поєднанням листування комп'ютерних спеціалістів і майже не містив редакційної обробки матеріалів, окрім вступного слова та вихідних даних. На право першого езину претендує «Cheap Truth» 1983 року випуску, однак наявні в інтернеті файли містять дати, а головний редактор заявив в інтерв'ю, що існували й більш ранні видання. Також не можна упускати того факту, що «Cheap Truth» спочатку поширювався в друкованому вигляді, а в мережу потрапив для «якнайширшого розповсюдження». Тобто це була лише електронна копія друкованого видання. Поширеною є інформація про те, що перший мережевий електронний журнал створив гурт американських хакерів «Cult of the Dead Cow» («Культ мертвої корови»), який опублікував свій перший езин у 1984 році і видає його до сьогодні. Видання містило не лише технічну інформацію, а також публікації про анархізм.
Одним із перших езинів був також «H.A.C.K.», що видавався в 1984 році Греєм Вольфом. Проте публікації у виданні були інструкціями зі взламування телефонних мереж та доступу до баз даних у мережі. Тільки з четвертого номера видавець створює шапку для свого видання і пише вступне слово. Збереглися випуски езину «FSFnet», датовані груднем 1984 року. Це періодичне видання вийшло в кооперативній університетській мережі BITNET, що існувала окремо від інтернету. Згодом його перейменували на «DargonZine». Популярними виданнями були маргінальні езини «Phrack» заснований з 1985 року, як «TAP» і «2600». На відміну від «Cult of the Dead Cow», в якому публікували переважно індивідуальні матеріали членів угруповання, «Phrack» публікував тематичні збірки статей, на кшталт друкованих журналів. У листопаді 1985 року Р. Тішлер (Taran King) і К. Неідорф (Knight Lightning) сформували редакцію цього езину. Тексти були присвячені не лише комп'ютерній тематиці. У видання входили матеріали, присвячені фрікерству (незаконне підключення до телефонних мереж) та анархізму (схеми виготовлення вибухівки та відкривання замків у дверях). Завдяки доступності через інтернет і відсутності плати журнал швидко здобув популярність. Перший випуск езину був викладений на різних BBS під назвами «Metal Shop», «Elite» і «Kleptic Palace».
Після появи у США мережеві електронні журнали починають випускати і в Європі. У 1987 році виходить німецький хакерський електронний журнал «Illegal». Згодом він переходить на англійську мову. Цей езин охоплював аудиторію з різних країн, окрім німців, його читали у Швеції, Данії та Нідерландах.
У різних джерелах першим академічним журналом називають не одне й теж саме видання. За свідченнями редактора Чарльза Бейлі першим науковим журналом може вважатися «New Horizons in Adult Education», перший номер якого датується 1987 роком. Існують згадки про журнал «PACS Review», що починає випускатися в 1989 уже згадуваним доктором Ч. Бейлі з Університету Х'юстона. Проте в електронному архіві у вихідних даних першого номера зазначений 1990 рік. Головний редактор особисто теж підтверджує, що перший номер вийшов у 1990 році. Також у двох науковців зустрічається згадка про журнал «Psycholoquy», що вийшов у 1989 році за редакцією доктора С. Бернарда з Університету Принстона. Однак перші номери видання зникли з мережі і зараз є недоступними. «Psycholoquy» та «PACS Review» мали децентралізовану (peer2peer) систему рецензування, при якій статті рецензуються усіма читачами журналу. З інших джерел відомо, що першим рецензованим академічним мережевим електронним журналом був «The Online Journal of Current Clinical Trials» («Онлайн-журнал сучасних клінічних випробувань»). Його перший номер вийшов 1 липня 1992 року. Це був спільний проект організацій «OCLC» та «AAAS». Він містив результати клінічних випробувань, огляди корисних книг, аналітичні статті та листи до редакції. Журнал індексувався бібліографічними базами даних «BIOSIS» та «MEDLINE». Видання розповсюджувалося через модемний прямий доступ до сервера, а також через інтернет завдяки спеціалізованій мережі «Electronic Publishing Service». Широкого поширення перші електронні журнали досягли через альтернативні мережі BBS (електронні дошки оголошень), що набули популярності серед користувачів перших персональних комп'ютерів у США. Першу електронну дошку оголошень винайшов у 1978 році В. Крістенсен. Цей винахід пов'язаний із великим сніговим штормом 1978 року, що зупинив роботу в Чикаго на декілька тижнів. Комп'ютерний програміст фірми ІВМ написав програму, що дозволяла б комп'ютерам через телефонну мережу під'єднуватися до комп'ютера, зчитувати текст, завантажувати програми та робити інші операції. За аналогією з дошками оголошень ця технологія отримала назву BBS (bulletin board system — електронна дошка оголошень). 16 січня 1978 року Крістенсен запустив цю програму, роздав номер терміналу своїм друзям, у яких на той час уже були комп'ютери, та написав статтю в журнал «Байт».
На той час існувала військова експериментальна комп'ютерна мережа, що мала назву ARPANET. Там уже видавалися періодичні дайджести, але доступ до військової мережі мало обмежене коло людей — науковців, техніків. Тому розвиток самвидавної електронної періодики ми спостерігаємо саме в таких незалежних комп'ютерних мережах, як BBS. У цій технології фактично вперше з'явилася можливість затримати мережеву масову комунікацію в часі. Власник електронної дошки оголошень встановлював на своєму комп'ютері термінал, що слугував сервером для користувачів. Людина, що приєдналася через свій модем до терміналу, зчитувала всі наявні там повідомлення і могла лишати свої. Оскільки більшість інформації було в текстовому форматі ASCII, вони займали дуже мало місця. Для такої комунікації користувачам потрібними були комп'ютер, модем і телефонна лінія. BBS долучив значно ширші кола до масової комунікації через комп'ютерні мережі, аніж це могла зробити офіційна ARPANET. BBS як засіб розповсюдження електронних видань виявився зручним. Ми спостерігаємо цілий мережевий видавничий бум у кінці 80-х на початку 90-х років. Фактично у власників приватних комп'ютерів не було можливості обирати мережі, бо перший комерційний провайдер з'явився тільки у 1989 році. Від початку 80-х до середини 90-х років ХХ століття більшість BBS була у власності приватних людей, так званих «SysOp» (system operator –системний оператор), які займалися цим як хобі. Деякі BBS надавали доступ лише за підпискою — читачам, що заплатили за доступ. Користувачі таких дощок утворювали різноманітні групи за інтересами і спілкувалися переважно в мережі. Для зв'язку з BBS інших регіонів вони могли застосовувати фрікінг (нелегальний доступ до телефонних ліній). Це було досить поширеним явищем, оскільки перші користувачі мережі інтернет були технічно підготовлені для цього. Відомо, що навіть творці компанії «Apple» Возняк і Джобс починали з продажу незаконних апаратів для зламування телефонних мереж.
Мережа інтернет не є єдиним простором. Під впливом мережі WWW, яка об'єднала своїм інтерфейсом більшість сервісів всесвітньої мережі, створюється хибне враження, що вона і є інтернетом, однак це лише один, хоч і важливий, його сервіс. До появи приватних провайдерів доступ до інтернету з його тогочасними сервісами FTP, e-mail, gopher були привілеями військових, науковців та студентів університетів. Пересічний користувач персонального комп'ютера не міг отримати доступ до інтернету, створювати свої регіональні мережі, які й заповнили BBS. Вони створювали альтернативні мережі, доступ до яких могли мати всі охочі. Через це BBS стали популярними і на ціле десятиліття були єдиним доступним для приватних осіб мережевим засобом масової комунікації. Паралельно розвиваються подібні до BBS мережі. У 1979 році Т. Траскот разом з Д. Елісом винаходять подібну до BBS систему, що набула поширення лише на початку 90-х, — ехоконференції. Цей винахід зняв просторові обмеження BBS, оскільки його підключили до ARPAnet. Для отримання нових повідомлень уже не потрібно було додзвонюватися до терміналу. Тепер варто було лише підписатися на конференцію і нові повідомлення починали приходити у вигляді пошти. Такий метод доставки був реалізований через пакетну передачу даних, тому інформація могла передаватися по всьому світові.. У новій мережі з'являються періодичні видання, першим з яких було «FIDOnews», що вийшло у 1984 році під редагуванням Т. Дженінга.
Лише наприкінці 80-х років, з появою комерційних провайдерів, стало можливим долучитися до інтернету пересічним громадянам без наукового ступеня або військового звання. Тобто інтернет став справді масовим. У цей час популярними стали й ехоконференції. Перше помітне застосування мережі як ЗМК відбулося під час суспільних заворушень у Східній Європі та війни в Перській затоці. Саме тоді інформація змогла розповсюдитися із зони конфлікту не лише через офіційні ЗМІ, але й через інтернет. Це перевернуло уявлення людей щодо потенціалу цієї глобальної системи зв'язку. Ось що сказав про це директор компанії «Microsoft» Б. Гейтс: «Під час недавнього політичного конфлікту в Росії обидві сторони могли апелювати до світової громадськості, відправляючи свої повідомлення на електронні дошки. Так мережі дозволяють контактувати зовсім незнайомим людям, що стривожені однаковими проблемами».
Текстові видання називали ASCII-журналами, від назви англійського кодування. Це був міжплатформний формат тексту, тому його могли створювати та читати на будь-якому комп'ютері, що відрізняло езини від дискових журналів, які створювалися винятково для якоїсь однієї марки комп'ютерів. Головний редактор «Prime Anarchist Column» зазначав: «Багато людей запитують, на якому комп'ютері я роблю цей журнал. Я маю 8-бітний Atari і це взагалі не проблема».
Мережа 1.0
Перша суттєва трансформація відбулася електронних видань через появу нової технології — гіпертексту. Поки набував популярності протокол ехоконференцій nttp, у 1989 році в Женевській лабораторії ядерної фізики (CERN) науковець Т. Бенерс-Лі розробляє гіпертекстовий протокол http. Нова технологія дала змогу поширити інтернет далеко за межі технічних та військових еліт. Пройде ще декілька років, поки гіпертекст стане масовим явищем. Гіпертекстова мережа WWW не лише краще долала часову та просторову розмежованість, а й давала змогу макетувати текст разом із зображеннями (до того видання взагалі були лише текстовими). Стало можливим робити посилання на інші тексти безпосередньо з документа, пошук файлів став дійсно глобальним. Якщо раніше щоб знайти потрібний матеріал доводилося інколи тижнями шукати його в різноманітних групах конференцій, то тепер потрібний текст знаходили пошукові машини та гіпертекстові каталоги. Посилання зв'язали всі документи світу в одну велику бібліотеку. Саме через таку популярність гіпертекстової мережі WWW переважна більшість користувачів і асоціює з нею інтернет, забуваючи, що це лише загальна назва для багатьох сервісів.
Гіпертекстова мережа WWW трансформувала не лише видання. Вона стала наскільки популярною, що згодом через її інтерфейс почали користуватися й іншими мережами (ftp, news, електронна пошта тощо), таким чином відбулася загальна трансформація мережевих видань. Зрештою WWW поглинула всі мережі й сьогодні вважається майже синонімом терміну «інтернет». У «Каталозі електронних журналів», що вийшов у 1991 році у США, подається інформація про розповсюдження видань. І якщо на початку переважна більшість журналів розсилалася через електронну пошту, а вебсайтів взагалі не було, то в 1996 році майже 90 % видань мали свої сторінки у мережі WWW. Гіпертекстова мережа впливала не лише на форму подачі інформації, але й на періодичність, оскільки тепер стало можливо публікувати нові статті не групами (як у друкованому журналі), а поступово. Як зазначили дослідники А. Ховав та П. Грей, одразу після презентації WWW була заснована величезна кількість електронних журналів з «подальшим високим рівнем смертності серед них». На важливість гіперпосилань для навчальних електронниї видань вказував В. Монті у статті «Вебжурнали й освіта». Цей американський дослідник зазначав, що активні посилання та різні формати дозволяють студентам обирати власний стиль навчання. На базі гіпертекстових документів з'явилися нові види видань: статичні та динамічні сайти. Технологія розмітки тексту була такою простою, а хостинг в інтернеті настільки дешевим, що навіть школяр міг відкрити власне видання. Цим тривалий час користувалися різноманітні маргінальні угруповання молоді, що пропагували свої ідеї. Підприємства, громадські організації, партії та приватні особи також відкривали власні сайти. Зазвичай подібний ресурс містив інформацію про власника і давав можливість зв'язатися з останнім через e-mail. Мережеві електронні журнали, що розвивалися на базі HTML, від сайтів відрізняються лише тим, що останні не є періодичними виданнями. На період розвитку гіпертекстових видань припадає активне входження наукових журналів у мережевий формат. Завдяки деяким статтям того періоду можна визначити, які саме технологічні переваги HTML збиралися використовувати спільноти науковців. Якщо оперативність, безпаперовість та безкоштовність були характерними і для текстових езинів, то наскрізний пошук видань змогли робити тільки завдяки системі гіперпосилань, що зв'язувала усі сторінки видання разом. Також позитивно оцінювалася можливість інтегрувати в текст графіку та таблиці. Для наукових журналів це було важливим досягненням, оскільки вони змогли публікувати графіки та інші візуальні результати дослідження безпосередньо біля тексту про експерименти.
Трансформаційні зміни, що з'явилися з HTML, дозволили видавцям видань широко використовувати фотографії. В історії подібне вже траплялося на початку ХХ століття, коли широке запровадження фотографії змінило стилістику журналів. Важливим етапом розвитку мережевих медіа і журналів зокрема стало винайдення методів стиснення графічної інформації, що уможливило передачу зображень через повільні канали. Гіпертекст дозволив макетувати ілюстративний матеріал разом із текстом. Зображення в HTML вставляються як окремі документи. У мережі підтримуються тільки деякі формати растрової графіки — GIF, JPEG та PNG.
Див. також
Примітки
- Sondak N. The paperless journal / N. Sondak, R. Schwartz // Chemical Engineering Progress. — 1973. — № 1 (69). — P. 82–83.
- Ярошенко Т. О. Електронні журнали в системі інформаційних ресурсів бібліотеки / Т. О. Ярошенко. — К. :Знання, 2010. — 215с. — С. 75
- Turoff M. The Electronic Journal: a Progress Report Journal of the American Society for Information Science (last updated: 1986) / M. Turoff, R. Ililtz // ABI/INFORM Global. — 1982. — № 33. — Р. 195—197.
- Senders J. The scientific journal of the future // American Sociologist. — 1976. — № 11. — P. 160—164.
- Roistacher R. C. The virtual journal / R. C. Roistacher // Computer Networks. — 1978. — № 2. — P. 18—24.
- Lancaster F. W. Toward Paperless Information System / F.W. Lancaster. — NY: Academic Press, 1978. — 179 p.
- Diskmag [Electronic resource] // Economic Expert: [web-site]. — Electronic data. — London : 2014. — Mode of access: http://www.economicexpert.com/a/Diskmag.htm[недоступне посилання з червня 2019] (last updated: 05.02.2014). — Title from the screen.
- Volko C. D. An Introduction to Diskmags and the Demo Scene, and my personal relationship to them [Electronic resource] // Claus D. Volko: [web-site]. — Electronic data. — London : 2014. — Mode of access: http://www.hugi.scene.org/adok/articles/01intro.htm [ 4 травня 2016 у Wayback Machine.] (last updated: 06.02.2014). — Title from the screen.
- Shelton J. Learning With Computers [Electronic resource] / Compute! Magazine : [web-site]. — Electronic data. — New-York : 2014. — Mode of access: http://www.atarimagazines.com/compute/issue48/286_1_Learning_With_Computers.php [ 17 листопада 2011 у Wayback Machine.] (last updated: 20.08.2013). — Title from the screen.
- CLOAD [Electronic resource] // peeep.us: [web-site]. — Electronic data. — London : 2014. — Mode of access: http://www.peeep.us/0b23a522 [ 30 травня 2016 у Wayback Machine.] (last updated: 05.02.2014). — Title from the screen.
- Alfredo The «Coco» Chronicles [Electronic resource]: [web-site]. — Electronic data. — New-York : 2013. — Mode of access: http://www.cs.unc.edu/~yakowenk/coco/text/history.html [ 29 листопада 2019 у Wayback Machine.] (last updated: 20.08.2013). — Title from the screen.
- Softdisk [Electronic resource] // peeep.us: [web-site]. — Electronic data. — London : 2014. — Mode of access: http://www.peeep.us/8bf43719[недоступне посилання з червня 2019] (last updated: 05.02.2014). — Title from the screen.
- Karsmakers R. Second lustrum (last updated: 10th anniversary) reflections on ten (!) Years of freaking out [Electronic resource]/ R. Karsmakers // ST News Official Lamentation Pages: [web-site]. — Electronic data. — New-York : 2014. — Mode of access: http://www.st-news.com/frame2.htm [ 6 лютого 2016 у Wayback Machine.] (last updated: 20.08.2013). — Title from the screen.
- Fido Net's Fido News newsletter [Electronic resource] // WPS: FidoNet FidoNews: [web-site]. — Electronic data. — London : 2014. — Mode of access: http://www.wps.com/FidoNet/FidoNews/ [ 9 листопада 2006 у Wayback Machine.] (last updated: 06.02.2014). — Title from the screen.
- Monty V. Web Journals And Education / V. Monty // Education libraries. — Cincinnati, Ohio.: Special Libraries Association, Education Division ,1996. — Vol. 20. — № 3. — Р. 31.
- Визначили першого видавця інтернет-журналу у світі [Електронний ресурс] // WebCite query resul: [сайт]. — Електрон. дані. —К. : 2013. — Режим доступу: https://www.webcitation.org/6MbCcoaW9?url=http://ijimv.knukim.edu.ua/vs/index.php/kafedra/news/kafedranews/269-viznachili-pershogo-vidavtsya-internet-zhurnalu-u-sviti (дата звернення: 06.02.2014). — Назва з екрана.
- Cult of the Dead Cat [Electronic resource] // T E X T F I L E S: [web-site]. — Electronic data. — San Francisco : 2014. — Mode of access: http://www.textfiles.com/magazines/CULTDEADCAT/cultcat209.txt(05.02.2014)[недоступне посилання з червня 2019]. — Title from the screen.
- Electronic Magazines [Electronic resource] // Hacking and Computer Krashing (HACK): [web-site]. — Electronic data. — San Francisco : 2014. — Mode of access: http://www.textfiles.com/magazines/HACK/ [ 22 квітня 2016 у Wayback Machine.] (last updated: 06.02.2014). — Title from the screen.
- Fisher K. Why do we maintain the Illegal archives? [Electronic resource] / King Fisher aka Linus Walleij // T E X T F I L E S: [web-site]. — Electronic data. — San Francisco : 2014. — Mode of access: http://www.textfiles.com/magazines/ILLEGAL/readme [ 28 листопада 2014 у Wayback Machine.] (last updated: 05.02.2014). — Title from the screen.
- New Horizons in Adult Education [Electronic resource] // Nova.edu: [web-site]. — Electronic data. — London : 2014. — Mode of access: http://www.nova.edu/~aed/horizons/vol1n1 [ 5 березня 2005 у Wayback Machine.] (last updated: 06.02.2014). — Title from the screen.
- Wiggins R. W. Pioneering Internet Publishing Efforts [Electronic resource] // The Internet for Everyone Chapter 18, Section 3 : [web-site]. — Electronic data. — New-York : 2014. — Mode of access: http://archives.obs-us.com/obs/english/books/wiggins/chap18_3.html [ 30 жовтня 2009 у Wayback Machine.] (last updated: 06.02.2014). — Title from the screen.
- The Public-Access Computer Systems Review [Electronic resource] // Access Computer Systems Review: [web-site]. — Electronic data. — New-York : 2014. — Mode of access: (last updated: 06.02.2014). — Title from the screen.
- The Online Journal of Current Clinical Trials (OJCCT) [Electronic resource] // Taylor & Francis Online: [web-site]. — Electronic data. — New-York : 2014. — Mode of access: http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1300/J115V12N03_03#preview (last updated: 06.02.2014). — Title from the screen.
- Featuring Ward Christensen [Electronic resource] // Ward Christensen Biography: [web-site]. — Electronic data. — London : 2014. — Mode of access: http://bbsdays.com/people/ward_christensen/ [ 1 квітня 2016 у Wayback Machine.] (last updated: 06.02.2014). — Title from the screen.
- Zakon R. Hobbes' Internet Timeline [Electronic resource] / Robert H'obbes' Zakon // Hobbes' Internet Timeline — the definitive ARPAnet. Internet history: [web-site]. — Electronic data. — London : 2014. — Mode of access: http://www.zakon.org/robert/internet/timeline/ [ 5 травня 2009 у Wayback Machine.] (last updated: 06.02.2014). — Title from the screen.
- Ehrenfried M. History of the Apple Mac [Electronic resource] / Markus Ehrenfried // Apple History: [web-site]. — Electronic data. — Berlin : 2014. — Mode of access: http://www.markusehrenfried.de/mac/applehistory.html [ 16 жовтня 2014 у Wayback Machine.] (last updated: 06.02.2014). — Title from the screen.
- Interview with Tom Truscott [Electronic resource] // Usenet History: [web-site]. — Electronic data. — London : 2014. — Mode of access: http://www.giganews.com/usenet-history/truscott.html [ 11 квітня 2016 у Wayback Machine.] (last updated: 06.02.2014). — Title from the screen.
- Гейтс Б. Дорога в будущее [Электронный ресурс] // lib.web-malina: [сайт]. — Электрон. дан. — М. : 2014. — Режим доступа: http://lib.web-malina.com/getbook.php?bid=1477&page=26 [ 4 червня 2016 у Wayback Machine.] (дата обращения: 04.02.2014). — Загл. с экрана.
- Prime Anarchist Column [Electronic resource] // T E X T F I L E S: [web-site]. — Electronic data. — San Francisco : 2014. — Mode of access: http://www.textfiles.com/magazines/ATI/880919.txt [ 10 листопада 2004 у Wayback Machine.] (last updated: 06.02.2014). — Title from the screen.
- Longer Bio262 for Tim Berners-Lee // World Wide Web Consortium (W3C) [Electronic resource]: [web-site]. — Electronic data. — New-York : 2014. — Mode of access: http://www.w3.org/People/Berners-Lee/Longer.html [ 26 грудня 2018 у Wayback Machine.] (last updated: 22.02.2014). — Title from the screen.
- Information and documentation — Statistics on the production and distribution of books, newspapers, periodicals and electronic publications [Electronic resource] // Iso.ch: [web-site]. — Electronic data. — Geneva : 2014. — Mode of access: http://www.iso.ch/iso/en/CatalogueDetailPage.CatalogueDetail?CSNUMBER=17564&ICS1=1 (last updated: 05.02.2014). — Title from the screen.
- Hovav A. Academic Electronic Journals: Past, Present, and Future / A. Hovav, P. Gray // Advances in Computers. — 2006. — T. 67. — 329 c. — C.132–177.
- Harrison T. The Electronic Journal as the Heart of an Online Scholarly Community / T. Harrison, T. Stephen // Library Trends. — 1995. — № 43. — C. 592—608.
Джерела
- Салига, Павло (2014). (українська) . Архів оригіналу за 21 січня 2016.
- Партико З. В. Комп'ютеризація видавничого процесу : навч. посібник. - Київ: Вища школа. 1996. - 208 с.
Вікіпедія, Українська, Україна, книга, книги, бібліотека, стаття, читати, завантажити, безкоштовно, безкоштовно завантажити, mp3, відео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, малюнок, музика, пісня, фільм, книга, гра, ігри, мобільний, телефон, android, ios, apple, мобільний телефон, samsung, iphone, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, ПК, web, Інтернет
Istoriya elektronnih vidan pochinayetsya z poyavi pershih elektronnih periodichnih dajdzhestiv ta zhurnaliv u SShA u 1980 h rokah koli media stali opanovuvati novij cifrovij format Pershij nomer ezinu Cult of the Dead CowTeoretichni zasadiNaukovci pochali stvoryuvati gipotezi shodo viniknennya bezpaperovih vidan she do poyavi pershih media u cifrovomu formati Zokrema pershimi elektronni zhurnali opisali amerikanski vcheni N Sondak ta R Shvarc u statti Bezpaperovij zhurnal she u 1973 roci U roboti doslidzhuyutsya elektronni zhurnali u formati mikrofish yaki zchituvatisya komp yuterami Mozhlivist stvorennya elektronnih vidan teoretichno bula obgruntovana v chislennih doslidzhennyah ta eksperimentah amerikanskih ta britanskih naukovciv Yak zaznachaye ukrayinska doslidnicya T Yaroshenko podibni eksperimenti velisya z 1974 roku Nacionalnoyu naukovoyu fundaciyeyu SShA Rezultatom roboti fundaciyi stala EIES The Electronic Information Exchange System elektronna sistema obminu informaciyeyu spryamovana na sproshennya dostupu naukovciv do dokumentiv cherez vikoristannya komp yuteriv Sistemi dostavki ta zberezhennya elektronnih dokumentiv uprovadzhuvalisya v Nacionalnij biblioteci Britaniyi Instituti naukovoyi informaciyi u SShA Tehnichnij informacijnij biblioteci v NDR Nacionalnomu centri periodiki u SShA ta inshih organizaciyah Prote navit rozuminnya tehnologiyi ne dozvolilo cim organizaciyam stvoriti samostijnij merezhevij elektronnij zhurnal okrim proektu EIES yakij ye svidchennyam uspishnoyi rozrobki elektronnoyi periodiki Doslidniki lishe pracyuvali nad teoretichnim sintezom nayavnoyi informaciyi shob osyagnuti zmini sho mali b vidbutisya z vprovadzhennyam bezpaverovogo vidavnictva Naukovi statti kincya 1970 h pochatku 1980 h rokiv perevazhno pozitivno ocinyuyut elektronnij format oskilki vin maye nizku perevag pered drukovanim Dzh Senders u 1976 roci v statti Naukovij zhurnal majbutnogo viznachiv taki perevagi elektronnogo zhurnalu shvidka dostavka velikoyi kilkosti informaciyi ta postijna komunikaciya mizh redakciyeyu ta avtorom U R Rojstachera v publikaciyi Virtualnij zhurnal 1976 roku takozh zaznachayetsya nizka pozitivnih harakteristik sered yakih neskinchenna kilkist storinok mozhlivist poshuku tosho Perspektivi rozvitku elektronnih vidan rozglyadav F Lankaster u praci Na shlyahu do bezpaperovoyi informacijnoyi sistemi sho pobachila svit u 1978 roci Odnak na comu etapi rozvitku merezhevi tehnologiyi buli malorozvinutimi doslidzhennya stosuvalisya ne elektronnih zhurnaliv u merezhi a potencijnih mozhlivostej rozpovsyudzhennya vidan Cikavo sposterigati yak doslidniki R Glitc ta M Turof u 1982 roci namagayutsya viznachiti perspektivi rozvitku elektronnih zhurnaliv na osnovi merezhi EIES Iz cih prac ochevidno sho elektronni vidannya yak yavishe z yavilisya zovsim neshodavno i naukovci ne vipracyuvali teoretichnoyi bazi dlya analizu zhurnaliv U statti doslidniki odin z yakih ye direktorom EIES plutayut ponyattya zhurnalu z merezheyu sho svidchit abo pro vidsutnist rozuminnya vidavnichoyi spravi abo ototozhnennya zhurnaliv iz tekstovoyu komunikaciyeyu Za prognozami cih naukovciv elektronni zhurnali rozvivatimutsya v chotiroh formah yak periodichna rozsilka yak nerecenzovanij paperovij yarmarok yak analog tradicijnih zhurnaliv u novitnomu formati Doslidniki vkazuyut na vidannya yaki narazi znikli z merezhi U pershij formi novini periodichno rozsilalisya zacikavlenim osobam U drugij formi materiali skladalisya na odnomu misci yih bez obrobki mogli prochitati inshi Forma sho nasliduye tradicijni zhurnali vkazana tretoyu a chetvertoyu ye novitnya na toj chas shema komunikaciyi Chitachi mogli staviti zapitannya ta otrimuvati vidpovidi Piznishe redakciya zbirala cikavi zapitannya ta publikuvala yih dlya zagalu Mozhna pomititi bagato spilnogo mizh pershoyu ta tretoyu formoyu vidminnist bula lishe v harakteri ta zhanrovij specifici materialiv u rozsilci prevalyuvali korotki gazetni formi a v zhurnali analitichni Drugu formu vzagali ne mozhna rozglyadati yak vidannya U chetvertomu varianti doslidniki vbachayut bazhanu interaktivnist vidan Zgodom cej variant bude cilkom realizovano v dajdzhestah ARPANET Diskovi zhurnali5 nomer diskovogo zhurnalu CLOAD Rozpovsyudzhennya samvidavu v elektronnomu formati pochalosya z kincya 70 h rokiv HH st U cej period zbilshilasya kilkist EOM informaciyu tirazhuvali na magnitnih strichkah Shiroke vprovadzhennya komp yuternoyi tehniki stvorilo peredumovi dlya poyavi elektronnih vidan Elektronni vizhannya do poyavi internetu v SShA rozpovsyudzhuvalisya na diskah Voni mali nazvu Disk magazine diskovi zhurnali U rozmovnij anglijskij movi vikoristovuyut skorochennya diskmag diskmag Diskovi zhurnali takozh vidomi pid nazvoyu magazette kontaminaciyi vid magazine on diskette zhurnal na disketi ce vidannya sho rozpovsyudzhuvalisya v elektronnij formi na magnitnih chi optichnih nosiyah i chitalisya za dopomogoyu komp yutera Voni buli populyarnimi v 80 h ta 90 h rokah HH storichchya do poyavi dostupnogo shvidkisnogo internetu Rozpovsyudzhuvalisya perevazhno na disketah floppy disk zvidki j pohodit yihnya nazva Koli v kinci 90 h internet stav dostupnim dlya bilshosti koristuvachiv vidannya perejshli v merezhu prodovzhuyuchi nazivati sebe diskovimi zhurnalami Na vidminu vid eziniv yaki rozpovsyudzhuvalisya v chistomu tekstovomu formati diskovi zhurnali vihodili u viglyadi programi sho zapuskalasya na komp yuteri chitachiv Ce dozvolyalo cim elektronnim vidannyam mistiti elementi yaki na toj chas ne mogli peredati zhodni inshi media malyunki grafichnij interfejs fonovu muziku animaciyu interaktivni elementi Diskovi zhurnali rozroblyalisya dlya pevnoyi komp yuternoyi platformi i navit dlya igrovih telepristavok Zhurnali dlya populyarnih platform takih yak Apple Macintosh chi IBM PC mali bilshu populyarnist anizh inshi ne mensh cikavi ale rozrobleni dlya neposhirenih komp yuteriv Sogodni skladno doslidzhuvati podibni zhurnali oskilki neobhidno abo shukati toj komp yuter na yakomu yih mozhna prochitati abo programu sho imituye robotu na cij platformi Osnovnoyu prichinoyu viniknennya diskovih zhurnaliv stav popit na komp yuternu literaturu Tradicijni drukovani vidannya ne zavzhdi vchasno reaguvali na poyavu novoyi vilnoyi nishi na rinku Pochinayuchi z 70 h rokiv HH st komp yuterna literatura bula duzhe potribnoyu oskilki obchislyuvalna tehnika suprovodzhuvalasya instrukciyami yaki ne mogli vmistiti vsi mozhlivi problemi sho vinikali v koristuvachiv Sam komp yuter yak multifunkcionalnij pristrij dozvolyav ne tilki chitati profesijnu presu ale j stvoryuvati yiyi K D Volko zaznachaye sho diskovi zhurnali buli formoyu komunikaciyi komp yuterizovanoyi molodi v ti chasi koli dostupu do merezhi internet ne bulo Ci lyudi nalezhali do pershoyi generaciyi sho zrostala z domashnimi personalnimi komp yuterami Oskilki yihni batki ta vchiteli znali pro novi tehnologiyi menshe nizh voni cim molodim koristuvacham dovodilosya osvoyuvati komp yuteri ta vchiti programuvannya samostijno Diskovi zhurnali buli tiyeyu platformoyu de cya samoorganizovana molod mogla obminyuvatisya znannyami Perevazhno tekstova informaciya v diskovih zhurnalah podavalasya u formi statej oglyadiv abo instrukcij shodo vikoristannya komp yutera Chitachi takozh poslugovuvalisya programami yaki bezkoshtovno rozpovsyudzhuvalisya z vidannyam Diskovi zhurnali za spogadami suchasnikiv buli korisnimi dlya chitachiv Sogodni kozhen knizhkovij magazin maye velikij viddil komp yuternoyi literaturi i navit v aptekah ye komp yuterni zhurnali Ale ni knigi ni zhurnali ne buli dostupni nam u toj chas Yedinim dzherelom korisnoyi informaciyi buv zhurnal Cursor yakij vidavav R Dzhefriyer Ce buv ne prosto zhurnal Cursor vihodiv trohi neregulyarno na kasetah Kozhen vipusk mistiv shist program yaki mozhna bulo zapustiti odrazu Ce buv miks grafiki muziki igor pazliv utilit navchalnih i prikladnih program yak napriklad pidrahunok vidsotkiv na kredit Usi voni buli korisnimi a deyaki spravzhnimi znahidkami Deyaki diskovi zhurnali isnuvali za rahunok dotacij yaki yim nadavali komp yuterni firmi inshi za rahunok peredplati Tomu vidavnictva takih zhurnaliv perevazhno buli komercijnimi firmami sho pozitivno vplivalo na organizaciyu roboti redakciyi Napriklad richna peredplata 12 nomeriv na diskovij zhurnal CLOAD koshtuvala 95 dolariv na diskah i 50 dolariv na kasetah Komercijni zasadi roboti vplivali yak na yakist statej tak i na tematiku vidannya Vidavci ne mogli dozvoliti sobi pisati pro te sho cikavo tilki yim yak ce robili golovni redaktori eziniv Pershim vidomim diskovim zhurnalom buv CLOAD magazine rozroblenij dlya komp yuteriv Radio Shack TRS 80 Jogo zasnovnikami buli vidavec R MakElroj ta redaktor D Fuller Zhurnal pochav vihoditi u 1978 roci na kasetah i buv nazvanij na chest komandi tekstovogo interfejsu cogo komp yutera sho oznachala zavantazhennya programi z kaseti na komp yuter V inshih dzherelah pershim diskovim zhurnalom viznayut Chromasette stvorenij dlya togo zh samogo komp yutera TRS 80 Pershij nomer vidannya vijshov 1981 roku Golovnim redaktorom zhurnalu buv D Lagerkvist U veresni 1981 roku vihodit pershij vipusk zhurnalu Softdisk yakij spochatku nazivavsya Softdisk Magazette Vin rozroblyavsya dlya populyarnoyi komp yuternoyi platformi Apple II i vihodiv na 5 disketah Ce buv pershij zhurnal sho vikoristovuvav u svoyij distribuciyi ne kaseti a disketi Zhurnal stvoriv D Manghem razom zi svoyeyu druzhinoyu Dzhudi Softdisk vihodiv yak dodatok do oficijnogo zhurnalu Softalk Spochatku vidavci planuvali shob koristuvachi pislya prochitannya zhurnalu povertatimut disketi nazad shob otrimati novij vipusk Dlya cogo vikoristovuvali plastikovi poshtovi paketi yaki mozhna bulo vidislati nazad oskilki na zvoroti bula zazdalegid oplachena poshtova peresilka zi zvorotnoyu adresoyu redakciyi Potreba v takij skladnij distribuciyi vinikla cherez visoki cini na magnitni nosiyi ta namagannya redakciyi postijno trimati kontakt iz chitachami Same sered koristuvachiv mozhna bulo znajti potencijnih avtoriv Oskilki bilshist profesijnih zhurnalistiv ne mogli napisati yakisni teksti komp yuternoyi tematiki redakciyi dovodilosya pracyuvati z komp yuternikami yaki znali prikladnu sferu Avtoram novih publikacij platili kuponami na bezkoshtovnij nomer Vartist odnogo vidannya stanovila p yat dolariv za umovi sho chitach vislav disketu vidavcevi Odnak ne tilki finansovi chinniki vplivali na bazhannya publikuvati svoyi materiali Cherez cej zhurnal rozpovsyudzhuvalisya rizni programi yaki rozroblyalisya samimi chitachami Navkolo Softdisk sformuvalasya cila grupa lyudej tak zvana spilnota sho pracyuvala na vidannya bezkoshtovno Iz chasom zhurnal komercializuvavsya oformiv shorichnu peredplatu pochav prodavatisya v magazinah Vidavci vidmovilisya vid skladnoyi proceduri peresilannya disket Ce vidannya zgodom porodilo cilu seriyu zhurnaliv dlya inshih komp yuteriv takih yak Softdisk G S dlya komp yutera Apple IIgs Diskmag buv pereroblenij dlya inshih platform takih yak Commodore 64 IBM PC ta Apple Macintosh sho znachno rozshirilo auditoriyu vidannya za rahunok koristuvachiv cih komp yuteriv Ostannij 166 j nomer vidannya vijshov u serpni 1995 roku Golovnij redaktor P Rokitski uzhe stvoryuvav zhurnal samotuzhki oskilki komp yuteri dlya yakih robilosya ce vidannya na toj chas ostatochno zastarili j u zhurnalu ne bulo ani chitachiv ani avtoriv Sogodni vsi vipuski zhurnalu vmishuyutsya na dvoh kompakt diskah yaki prodayutsya razom iz programoyu sho imituye na komp yuteri chitacha platformu Apple II Paralelno z Softdisk vihodili j inshi vidannya taki yak Diskazine Window I B Magazette UPTIME ta PC Life Deyaki vidavci drukovanih komp yuternih zhurnaliv dodavali do svoyih vidan diskmagi Yih rozpovsyudzhuvali razom pid odniyeyu upakovkoyu Inshi vidavci zasnuvali okremu peredplatu dlya takih diskovih zhurnaliv Storinka kiyivskogo elektronnogo byuletnya Softpanorama 1989 U 1986 roci v Yevropi pochinaye vihoditi gollandskij anglijskomovnij zhurnal ST NEWS dlya komp yuteriv Atari ST Shob zrozumiti masshtabi cogo vidannya navedemo statistiku za 10 rokiv jogo isnuvannya sho pidrahuvav doslidnik R Karsmejker Za period z 1986 po 1996 z yavilosya 42 vipuski zhurnalu sho mistili 2 000 statej 465 oglyadiv program ta 120 instrukcij U 1986 roci vihodyat takozh zhurnali F A S T E R zakrivsya u 1987 INSoft Disk Newsletter zakrivsya u 1988 Voseni 1989 roku v Kiyevi pochalo poshiryuvatisya e vidannya na 5 disketah Softpanorama 5 travnya 2019 u Wayback Machine z materialami seminaru Sistemne programuvannya 1 1 lyutogo 2013 u Wayback Machine pid redakciyeyu Mikoli Mikolajovicha Bezrukova pershij vitchiznyanij elektronnij shomisyachnih v yakomu protyagom 1989 1995 rokiv publikuvalisya materiali ne lishe naukovo tehnichnoyi ale takozh i gromadsko politichnoyi tematiki Z rozvitkom internetu diskovi zhurnali ne perestali isnuvati Merezha stala dostupnoyu dlya peresichnih koristuvachiv tilki v drugij polovini 1990 h U cej chas modernizuvalisya lishe nosiyi u seredini 90 h rokiv minulogo stolittya diskovi zhurnali perejshli na optichni CD Yemnist cih nosiyiv informaciyi 700 Mbajt ta potuzhni komp yuteri dozvolyali vidavcyam bilshe vikoristovuvati muziku ta video Ce suttyevo rozshiryuvalo auditoriyu cih vidan oskilki publikaciya trejleriv filmiv ta muzichnih kompozicij diversifikuvali diskovi zhurnali yaki do togo ohoplyuvali perevazhno komp yuternu tematiku Dogipertekstovij period merezhevih vidanPershe merezheve periodichne vidannya TCP IP Digest sho zgodom bulo perejmenovano na TCP IP Distribution List Spisok rozpovsyudzhennya TCP IP z yavilosya 8 zhovtnya 1981 roku Pershij nomer isnuvav u viglyadi odnogo fajlu odnak ce bula zbirka povidomlen z forumu abo yak ce todi nazivalosya grupi obgovorennya Discussion Group U suchasnih arhivah ce vidannya rozbite za misyacyami ale takij viglyad TCP IP Digest nabuv tilki zaraz U minulomu jogo vipuski vihodili shonedili tomu suchasna forma isnuvannya dajdzhestu ne vidpovidaye originalu Merezha FIDO vidavala svoyi novini FidoNews u formati rozsilki Na vidminu vid dajdzhestiv ce bulo povnocinne vidannya z originalnimi tekstami Merezha FIDO bazuvalasya na sistemi vuzliv komp yuteriv sho vidigravali rol suchasnih serveriv internetu Za vidsutnosti gipertekstovoyi tehnologiyi informaciyu pro poyavu novogo vuzla mozhna bulo otrimati lishe z cogo vidannya Tomu okrim novin u FidoNews publikuvalasya tehnichna informaciya spiski vuzliv merezhi Za formatom ce vidannya bulo blizhchim do gazeti anizh do zhurnalu Pershij nomer vijshov 1 grudnya 1984 roku v tekstovomu formati shirinoyu 67 simvoliv Skladnim pitannyam zalishayetsya viznachennya pershogo elektronnogo zhurnalu U doslidnika V Monti zustrichayemo zgadku pro prototip elektronnogo zhurnalu sho vidavavsya u 1976 roci v Instituti tehnologij Nyu Dzhersi SShA Zhurnal vihodiv shotizhnya v tekstovomu formati tilki dlya chitannya Ochevidno jdetsya pro eksperimenti M Turofa na bazi merezhi EIES yaki buli opisani cim naukovcem u statti The Electronic Journal a Progress Report Journal of the American Society for Information Science Do nashih dniv zbereglosya pershe periodichne vidannya pid nazvoyu TCP IP Digest Dajdzhest buv mehanistichnim poyednannyam listuvannya komp yuternih specialistiv i majzhe ne mistiv redakcijnoyi obrobki materialiv okrim vstupnogo slova ta vihidnih danih Na pravo pershogo ezinu pretenduye Cheap Truth 1983 roku vipusku odnak nayavni v interneti fajli mistyat dati a golovnij redaktor zayaviv v interv yu sho isnuvali j bilsh ranni vidannya Takozh ne mozhna upuskati togo faktu sho Cheap Truth spochatku poshiryuvavsya v drukovanomu viglyadi a v merezhu potrapiv dlya yaknajshirshogo rozpovsyudzhennya Tobto ce bula lishe elektronna kopiya drukovanogo vidannya Poshirenoyu ye informaciya pro te sho pershij merezhevij elektronnij zhurnal stvoriv gurt amerikanskih hakeriv Cult of the Dead Cow Kult mertvoyi korovi yakij opublikuvav svij pershij ezin u 1984 roci i vidaye jogo do sogodni Vidannya mistilo ne lishe tehnichnu informaciyu a takozh publikaciyi pro anarhizm Odnim iz pershih eziniv buv takozh H A C K sho vidavavsya v 1984 roci Greyem Volfom Prote publikaciyi u vidanni buli instrukciyami zi vzlamuvannya telefonnih merezh ta dostupu do baz danih u merezhi Tilki z chetvertogo nomera vidavec stvoryuye shapku dlya svogo vidannya i pishe vstupne slovo Zbereglisya vipuski ezinu FSFnet datovani grudnem 1984 roku Ce periodichne vidannya vijshlo v kooperativnij universitetskij merezhi BITNET sho isnuvala okremo vid internetu Zgodom jogo perejmenuvali na DargonZine Populyarnimi vidannyami buli marginalni ezini Phrack zasnovanij z 1985 roku yak TAP i 2600 Na vidminu vid Cult of the Dead Cow v yakomu publikuvali perevazhno individualni materiali chleniv ugrupovannya Phrack publikuvav tematichni zbirki statej na kshtalt drukovanih zhurnaliv U listopadi 1985 roku R Tishler Taran King i K Neidorf Knight Lightning sformuvali redakciyu cogo ezinu Teksti buli prisvyacheni ne lishe komp yuternij tematici U vidannya vhodili materiali prisvyacheni frikerstvu nezakonne pidklyuchennya do telefonnih merezh ta anarhizmu shemi vigotovlennya vibuhivki ta vidkrivannya zamkiv u dveryah Zavdyaki dostupnosti cherez internet i vidsutnosti plati zhurnal shvidko zdobuv populyarnist Pershij vipusk ezinu buv vikladenij na riznih BBS pid nazvami Metal Shop Elite i Kleptic Palace Shapka ezinu Illegal Pislya poyavi u SShA merezhevi elektronni zhurnali pochinayut vipuskati i v Yevropi U 1987 roci vihodit nimeckij hakerskij elektronnij zhurnal Illegal Zgodom vin perehodit na anglijsku movu Cej ezin ohoplyuvav auditoriyu z riznih krayin okrim nimciv jogo chitali u Shveciyi Daniyi ta Niderlandah U riznih dzherelah pershim akademichnim zhurnalom nazivayut ne odne j tezh same vidannya Za svidchennyami redaktora Charlza Bejli pershim naukovim zhurnalom mozhe vvazhatisya New Horizons in Adult Education pershij nomer yakogo datuyetsya 1987 rokom Isnuyut zgadki pro zhurnal PACS Review sho pochinaye vipuskatisya v 1989 uzhe zgaduvanim doktorom Ch Bejli z Universitetu H yustona Prote v elektronnomu arhivi u vihidnih danih pershogo nomera zaznachenij 1990 rik Golovnij redaktor osobisto tezh pidtverdzhuye sho pershij nomer vijshov u 1990 roci Takozh u dvoh naukovciv zustrichayetsya zgadka pro zhurnal Psycholoquy sho vijshov u 1989 roci za redakciyeyu doktora S Bernarda z Universitetu Prinstona Odnak pershi nomeri vidannya znikli z merezhi i zaraz ye nedostupnimi Psycholoquy ta PACS Review mali decentralizovanu peer2peer sistemu recenzuvannya pri yakij statti recenzuyutsya usima chitachami zhurnalu Z inshih dzherel vidomo sho pershim recenzovanim akademichnim merezhevim elektronnim zhurnalom buv The Online Journal of Current Clinical Trials Onlajn zhurnal suchasnih klinichnih viprobuvan Jogo pershij nomer vijshov 1 lipnya 1992 roku Ce buv spilnij proekt organizacij OCLC ta AAAS Vin mistiv rezultati klinichnih viprobuvan oglyadi korisnih knig analitichni statti ta listi do redakciyi Zhurnal indeksuvavsya bibliografichnimi bazami danih BIOSIS ta MEDLINE Vidannya rozpovsyudzhuvalosya cherez modemnij pryamij dostup do servera a takozh cherez internet zavdyaki specializovanij merezhi Electronic Publishing Service Shirokogo poshirennya pershi elektronni zhurnali dosyagli cherez alternativni merezhi BBS elektronni doshki ogoloshen sho nabuli populyarnosti sered koristuvachiv pershih personalnih komp yuteriv u SShA Pershu elektronnu doshku ogoloshen vinajshov u 1978 roci V Kristensen Cej vinahid pov yazanij iz velikim snigovim shtormom 1978 roku sho zupiniv robotu v Chikago na dekilka tizhniv Komp yuternij programist firmi IVM napisav programu sho dozvolyala b komp yuteram cherez telefonnu merezhu pid yednuvatisya do komp yutera zchituvati tekst zavantazhuvati programi ta robiti inshi operaciyi Za analogiyeyu z doshkami ogoloshen cya tehnologiya otrimala nazvu BBS bulletin board system elektronna doshka ogoloshen 16 sichnya 1978 roku Kristensen zapustiv cyu programu rozdav nomer terminalu svoyim druzyam u yakih na toj chas uzhe buli komp yuteri ta napisav stattyu v zhurnal Bajt BBS NEON Na toj chas isnuvala vijskova eksperimentalna komp yuterna merezha sho mala nazvu ARPANET Tam uzhe vidavalisya periodichni dajdzhesti ale dostup do vijskovoyi merezhi malo obmezhene kolo lyudej naukovciv tehnikiv Tomu rozvitok samvidavnoyi elektronnoyi periodiki mi sposterigayemo same v takih nezalezhnih komp yuternih merezhah yak BBS U cij tehnologiyi faktichno vpershe z yavilasya mozhlivist zatrimati merezhevu masovu komunikaciyu v chasi Vlasnik elektronnoyi doshki ogoloshen vstanovlyuvav na svoyemu komp yuteri terminal sho sluguvav serverom dlya koristuvachiv Lyudina sho priyednalasya cherez svij modem do terminalu zchituvala vsi nayavni tam povidomlennya i mogla lishati svoyi Oskilki bilshist informaciyi bulo v tekstovomu formati ASCII voni zajmali duzhe malo miscya Dlya takoyi komunikaciyi koristuvacham potribnimi buli komp yuter modem i telefonna liniya BBS doluchiv znachno shirshi kola do masovoyi komunikaciyi cherez komp yuterni merezhi anizh ce mogla zrobiti oficijna ARPANET BBS yak zasib rozpovsyudzhennya elektronnih vidan viyavivsya zruchnim Mi sposterigayemo cilij merezhevij vidavnichij bum u kinci 80 h na pochatku 90 h rokiv Faktichno u vlasnikiv privatnih komp yuteriv ne bulo mozhlivosti obirati merezhi bo pershij komercijnij provajder z yavivsya tilki u 1989 roci Vid pochatku 80 h do seredini 90 h rokiv HH stolittya bilshist BBS bula u vlasnosti privatnih lyudej tak zvanih SysOp system operator sistemnij operator yaki zajmalisya cim yak hobi Deyaki BBS nadavali dostup lishe za pidpiskoyu chitacham sho zaplatili za dostup Koristuvachi takih doshok utvoryuvali riznomanitni grupi za interesami i spilkuvalisya perevazhno v merezhi Dlya zv yazku z BBS inshih regioniv voni mogli zastosovuvati friking nelegalnij dostup do telefonnih linij Ce bulo dosit poshirenim yavishem oskilki pershi koristuvachi merezhi internet buli tehnichno pidgotovleni dlya cogo Vidomo sho navit tvorci kompaniyi Apple Voznyak i Dzhobs pochinali z prodazhu nezakonnih aparativ dlya zlamuvannya telefonnih merezh Merezha internet ne ye yedinim prostorom Pid vplivom merezhi WWW yaka ob yednala svoyim interfejsom bilshist servisiv vsesvitnoyi merezhi stvoryuyetsya hibne vrazhennya sho vona i ye internetom odnak ce lishe odin hoch i vazhlivij jogo servis Do poyavi privatnih provajderiv dostup do internetu z jogo togochasnimi servisami FTP e mail gopher buli privileyami vijskovih naukovciv ta studentiv universitetiv Peresichnij koristuvach personalnogo komp yutera ne mig otrimati dostup do internetu stvoryuvati svoyi regionalni merezhi yaki j zapovnili BBS Voni stvoryuvali alternativni merezhi dostup do yakih mogli mati vsi ohochi Cherez ce BBS stali populyarnimi i na cile desyatilittya buli yedinim dostupnim dlya privatnih osib merezhevim zasobom masovoyi komunikaciyi Paralelno rozvivayutsya podibni do BBS merezhi U 1979 roci T Traskot razom z D Elisom vinahodyat podibnu do BBS sistemu sho nabula poshirennya lishe na pochatku 90 h ehokonferenciyi Cej vinahid znyav prostorovi obmezhennya BBS oskilki jogo pidklyuchili do ARPAnet Dlya otrimannya novih povidomlen uzhe ne potribno bulo dodzvonyuvatisya do terminalu Teper varto bulo lishe pidpisatisya na konferenciyu i novi povidomlennya pochinali prihoditi u viglyadi poshti Takij metod dostavki buv realizovanij cherez paketnu peredachu danih tomu informaciya mogla peredavatisya po vsomu svitovi U novij merezhi z yavlyayutsya periodichni vidannya pershim z yakih bulo FIDOnews sho vijshlo u 1984 roci pid redaguvannyam T Dzheninga Lishe naprikinci 80 h rokiv z poyavoyu komercijnih provajderiv stalo mozhlivim doluchitisya do internetu peresichnim gromadyanam bez naukovogo stupenya abo vijskovogo zvannya Tobto internet stav spravdi masovim U cej chas populyarnimi stali j ehokonferenciyi Pershe pomitne zastosuvannya merezhi yak ZMK vidbulosya pid chas suspilnih zavorushen u Shidnij Yevropi ta vijni v Perskij zatoci Same todi informaciya zmogla rozpovsyuditisya iz zoni konfliktu ne lishe cherez oficijni ZMI ale j cherez internet Ce perevernulo uyavlennya lyudej shodo potencialu ciyeyi globalnoyi sistemi zv yazku Os sho skazav pro ce direktor kompaniyi Microsoft B Gejts Pid chas nedavnogo politichnogo konfliktu v Rosiyi obidvi storoni mogli apelyuvati do svitovoyi gromadskosti vidpravlyayuchi svoyi povidomlennya na elektronni doshki Tak merezhi dozvolyayut kontaktuvati zovsim neznajomim lyudyam sho strivozheni odnakovimi problemami Tekstovi vidannya nazivali ASCII zhurnalami vid nazvi anglijskogo koduvannya Ce buv mizhplatformnij format tekstu tomu jogo mogli stvoryuvati ta chitati na bud yakomu komp yuteri sho vidriznyalo ezini vid diskovih zhurnaliv yaki stvoryuvalisya vinyatkovo dlya yakoyis odniyeyi marki komp yuteriv Golovnij redaktor Prime Anarchist Column zaznachav Bagato lyudej zapituyut na yakomu komp yuteri ya roblyu cej zhurnal Ya mayu 8 bitnij Atari i ce vzagali ne problema Merezha 1 0Komp yuter Tima Beners Li na yakomu vin zaklav osnovi WWW Persha suttyeva transformaciya vidbulasya elektronnih vidan cherez poyavu novoyi tehnologiyi gipertekstu Poki nabuvav populyarnosti protokol ehokonferencij nttp u 1989 roci v Zhenevskij laboratoriyi yadernoyi fiziki CERN naukovec T Beners Li rozroblyaye gipertekstovij protokol http Nova tehnologiya dala zmogu poshiriti internet daleko za mezhi tehnichnih ta vijskovih elit Projde she dekilka rokiv poki gipertekst stane masovim yavishem Gipertekstova merezha WWW ne lishe krashe dolala chasovu ta prostorovu rozmezhovanist a j davala zmogu maketuvati tekst razom iz zobrazhennyami do togo vidannya vzagali buli lishe tekstovimi Stalo mozhlivim robiti posilannya na inshi teksti bezposeredno z dokumenta poshuk fajliv stav dijsno globalnim Yaksho ranishe shob znajti potribnij material dovodilosya inkoli tizhnyami shukati jogo v riznomanitnih grupah konferencij to teper potribnij tekst znahodili poshukovi mashini ta gipertekstovi katalogi Posilannya zv yazali vsi dokumenti svitu v odnu veliku biblioteku Same cherez taku populyarnist gipertekstovoyi merezhi WWW perevazhna bilshist koristuvachiv i asociyuye z neyu internet zabuvayuchi sho ce lishe zagalna nazva dlya bagatoh servisiv Gipertekstova merezha WWW transformuvala ne lishe vidannya Vona stala naskilki populyarnoyu sho zgodom cherez yiyi interfejs pochali koristuvatisya j inshimi merezhami ftp news elektronna poshta tosho takim chinom vidbulasya zagalna transformaciya merezhevih vidan Zreshtoyu WWW poglinula vsi merezhi j sogodni vvazhayetsya majzhe sinonimom terminu internet U Katalozi elektronnih zhurnaliv sho vijshov u 1991 roci u SShA podayetsya informaciya pro rozpovsyudzhennya vidan I yaksho na pochatku perevazhna bilshist zhurnaliv rozsilalasya cherez elektronnu poshtu a vebsajtiv vzagali ne bulo to v 1996 roci majzhe 90 vidan mali svoyi storinki u merezhi WWW Gipertekstova merezha vplivala ne lishe na formu podachi informaciyi ale j na periodichnist oskilki teper stalo mozhlivo publikuvati novi statti ne grupami yak u drukovanomu zhurnali a postupovo Yak zaznachili doslidniki A Hovav ta P Grej odrazu pislya prezentaciyi WWW bula zasnovana velichezna kilkist elektronnih zhurnaliv z podalshim visokim rivnem smertnosti sered nih Na vazhlivist giperposilan dlya navchalnih elektronniyi vidan vkazuvav V Monti u statti Vebzhurnali j osvita Cej amerikanskij doslidnik zaznachav sho aktivni posilannya ta rizni formati dozvolyayut studentam obirati vlasnij stil navchannya Na bazi gipertekstovih dokumentiv z yavilisya novi vidi vidan statichni ta dinamichni sajti Tehnologiya rozmitki tekstu bula takoyu prostoyu a hosting v interneti nastilki deshevim sho navit shkolyar mig vidkriti vlasne vidannya Cim trivalij chas koristuvalisya riznomanitni marginalni ugrupovannya molodi sho propaguvali svoyi ideyi Pidpriyemstva gromadski organizaciyi partiyi ta privatni osobi takozh vidkrivali vlasni sajti Zazvichaj podibnij resurs mistiv informaciyu pro vlasnika i davav mozhlivist zv yazatisya z ostannim cherez e mail Merezhevi elektronni zhurnali sho rozvivalisya na bazi HTML vid sajtiv vidriznyayutsya lishe tim sho ostanni ne ye periodichnimi vidannyami Na period rozvitku gipertekstovih vidan pripadaye aktivne vhodzhennya naukovih zhurnaliv u merezhevij format Zavdyaki deyakim stattyam togo periodu mozhna viznachiti yaki same tehnologichni perevagi HTML zbiralisya vikoristovuvati spilnoti naukovciv Yaksho operativnist bezpaperovist ta bezkoshtovnist buli harakternimi i dlya tekstovih eziniv to naskriznij poshuk vidan zmogli robiti tilki zavdyaki sistemi giperposilan sho zv yazuvala usi storinki vidannya razom Takozh pozitivno ocinyuvalasya mozhlivist integruvati v tekst grafiku ta tablici Dlya naukovih zhurnaliv ce bulo vazhlivim dosyagnennyam oskilki voni zmogli publikuvati grafiki ta inshi vizualni rezultati doslidzhennya bezposeredno bilya tekstu pro eksperimenti Transformacijni zmini sho z yavilisya z HTML dozvolili vidavcyam vidan shiroko vikoristovuvati fotografiyi V istoriyi podibne vzhe traplyalosya na pochatku HH stolittya koli shiroke zaprovadzhennya fotografiyi zminilo stilistiku zhurnaliv Vazhlivim etapom rozvitku merezhevih media i zhurnaliv zokrema stalo vinajdennya metodiv stisnennya grafichnoyi informaciyi sho umozhlivilo peredachu zobrazhen cherez povilni kanali Gipertekst dozvoliv maketuvati ilyustrativnij material razom iz tekstom Zobrazhennya v HTML vstavlyayutsya yak okremi dokumenti U merezhi pidtrimuyutsya tilki deyaki formati rastrovoyi grafiki GIF JPEG ta PNG Div takozhEzin Diskovij zhurnalPrimitkiSondak N The paperless journal N Sondak R Schwartz Chemical Engineering Progress 1973 1 69 P 82 83 Yaroshenko T O Elektronni zhurnali v sistemi informacijnih resursiv biblioteki T O Yaroshenko K Znannya 2010 215s S 75 Turoff M The Electronic Journal a Progress Report Journal of the American Society for Information Science last updated 1986 M Turoff R Ililtz ABI INFORM Global 1982 33 R 195 197 Senders J The scientific journal of the future American Sociologist 1976 11 P 160 164 Roistacher R C The virtual journal R C Roistacher Computer Networks 1978 2 P 18 24 Lancaster F W Toward Paperless Information System F W Lancaster NY Academic Press 1978 179 p Diskmag Electronic resource Economic Expert web site Electronic data London 2014 Mode of access http www economicexpert com a Diskmag htm nedostupne posilannya z chervnya 2019 last updated 05 02 2014 Title from the screen Volko C D An Introduction to Diskmags and the Demo Scene and my personal relationship to them Electronic resource Claus D Volko web site Electronic data London 2014 Mode of access http www hugi scene org adok articles 01intro htm 4 travnya 2016 u Wayback Machine last updated 06 02 2014 Title from the screen Shelton J Learning With Computers Electronic resource Compute Magazine web site Electronic data New York 2014 Mode of access http www atarimagazines com compute issue48 286 1 Learning With Computers php 17 listopada 2011 u Wayback Machine last updated 20 08 2013 Title from the screen CLOAD Electronic resource peeep us web site Electronic data London 2014 Mode of access http www peeep us 0b23a522 30 travnya 2016 u Wayback Machine last updated 05 02 2014 Title from the screen Alfredo The Coco Chronicles Electronic resource web site Electronic data New York 2013 Mode of access http www cs unc edu yakowenk coco text history html 29 listopada 2019 u Wayback Machine last updated 20 08 2013 Title from the screen Softdisk Electronic resource peeep us web site Electronic data London 2014 Mode of access http www peeep us 8bf43719 nedostupne posilannya z chervnya 2019 last updated 05 02 2014 Title from the screen Karsmakers R Second lustrum last updated 10th anniversary reflections on ten Years of freaking out Electronic resource R Karsmakers ST News Official Lamentation Pages web site Electronic data New York 2014 Mode of access http www st news com frame2 htm 6 lyutogo 2016 u Wayback Machine last updated 20 08 2013 Title from the screen Fido Net s Fido News newsletter Electronic resource WPS FidoNet FidoNews web site Electronic data London 2014 Mode of access http www wps com FidoNet FidoNews 9 listopada 2006 u Wayback Machine last updated 06 02 2014 Title from the screen Monty V Web Journals And Education V Monty Education libraries Cincinnati Ohio Special Libraries Association Education Division 1996 Vol 20 3 R 31 Viznachili pershogo vidavcya internet zhurnalu u sviti Elektronnij resurs WebCite query resul sajt Elektron dani K 2013 Rezhim dostupu https www webcitation org 6MbCcoaW9 url http ijimv knukim edu ua vs index php kafedra news kafedranews 269 viznachili pershogo vidavtsya internet zhurnalu u sviti data zvernennya 06 02 2014 Nazva z ekrana Cult of the Dead Cat Electronic resource T E X T F I L E S web site Electronic data San Francisco 2014 Mode of access http www textfiles com magazines CULTDEADCAT cultcat209 txt 05 02 2014 nedostupne posilannya z chervnya 2019 Title from the screen Electronic Magazines Electronic resource Hacking and Computer Krashing HACK web site Electronic data San Francisco 2014 Mode of access http www textfiles com magazines HACK 22 kvitnya 2016 u Wayback Machine last updated 06 02 2014 Title from the screen Fisher K Why do we maintain the Illegal archives Electronic resource King Fisher aka Linus Walleij T E X T F I L E S web site Electronic data San Francisco 2014 Mode of access http www textfiles com magazines ILLEGAL readme 28 listopada 2014 u Wayback Machine last updated 05 02 2014 Title from the screen New Horizons in Adult Education Electronic resource Nova edu web site Electronic data London 2014 Mode of access http www nova edu aed horizons vol1n1 5 bereznya 2005 u Wayback Machine last updated 06 02 2014 Title from the screen Wiggins R W Pioneering Internet Publishing Efforts Electronic resource The Internet for Everyone Chapter 18 Section 3 web site Electronic data New York 2014 Mode of access http archives obs us com obs english books wiggins chap18 3 html 30 zhovtnya 2009 u Wayback Machine last updated 06 02 2014 Title from the screen The Public Access Computer Systems Review Electronic resource Access Computer Systems Review web site Electronic data New York 2014 Mode of access last updated 06 02 2014 Title from the screen The Online Journal of Current Clinical Trials OJCCT Electronic resource Taylor amp Francis Online web site Electronic data New York 2014 Mode of access http www tandfonline com doi abs 10 1300 J115V12N03 03 preview last updated 06 02 2014 Title from the screen Featuring Ward Christensen Electronic resource Ward Christensen Biography web site Electronic data London 2014 Mode of access http bbsdays com people ward christensen 1 kvitnya 2016 u Wayback Machine last updated 06 02 2014 Title from the screen Zakon R Hobbes Internet Timeline Electronic resource Robert H obbes Zakon Hobbes Internet Timeline the definitive ARPAnet Internet history web site Electronic data London 2014 Mode of access http www zakon org robert internet timeline 5 travnya 2009 u Wayback Machine last updated 06 02 2014 Title from the screen Ehrenfried M History of the Apple Mac Electronic resource Markus Ehrenfried Apple History web site Electronic data Berlin 2014 Mode of access http www markusehrenfried de mac applehistory html 16 zhovtnya 2014 u Wayback Machine last updated 06 02 2014 Title from the screen Interview with Tom Truscott Electronic resource Usenet History web site Electronic data London 2014 Mode of access http www giganews com usenet history truscott html 11 kvitnya 2016 u Wayback Machine last updated 06 02 2014 Title from the screen Gejts B Doroga v budushee Elektronnyj resurs lib web malina sajt Elektron dan M 2014 Rezhim dostupa http lib web malina com getbook php bid 1477 amp page 26 4 chervnya 2016 u Wayback Machine data obrasheniya 04 02 2014 Zagl s ekrana Prime Anarchist Column Electronic resource T E X T F I L E S web site Electronic data San Francisco 2014 Mode of access http www textfiles com magazines ATI 880919 txt 10 listopada 2004 u Wayback Machine last updated 06 02 2014 Title from the screen Longer Bio262 for Tim Berners Lee World Wide Web Consortium W3C Electronic resource web site Electronic data New York 2014 Mode of access http www w3 org People Berners Lee Longer html 26 grudnya 2018 u Wayback Machine last updated 22 02 2014 Title from the screen Information and documentation Statistics on the production and distribution of books newspapers periodicals and electronic publications Electronic resource Iso ch web site Electronic data Geneva 2014 Mode of access http www iso ch iso en CatalogueDetailPage CatalogueDetail CSNUMBER 17564 amp ICS1 1 last updated 05 02 2014 Title from the screen Hovav A Academic Electronic Journals Past Present and Future A Hovav P Gray Advances in Computers 2006 T 67 329 c C 132 177 Harrison T The Electronic Journal as the Heart of an Online Scholarly Community T Harrison T Stephen Library Trends 1995 43 C 592 608 DzherelaSaliga Pavlo 2014 ukrayinska Arhiv originalu za 21 sichnya 2016 Partiko Z V Komp yuterizaciya vidavnichogo procesu navch posibnik Kiyiv Visha shkola 1996 208 s